Mπορεί μια ομάδα φοιτητών που δεν πήρε ακόμα το πτυχίο τους να κάνει έρευνα υψηλού επιπέδου; Γίνεται λεν οι φοιτητές της ομάδας του ΑΠΘ iGEM Thessaloniki, που μόλις επέστρεψαν από τον διεθνή διαγωνισμό συνθετικής βιολογίας IGEM με ένα από τα αργυρά μετάλλια.

Ο Διαγωνισμός«iGEM Competition» ξεκίνησε το 2003 ως πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου MIT και τελεί υπό την αιγίδα του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος«iGEM Foundation. Ο Διαγωνισμός αποτελεί πλέον θεσμό, από τον οποίο προέκυψαν επιστημονικές δημοσιεύσεις και νεοφυείς επιχειρήσεις.

Η διεπιστημονική ομάδα iGEM Thessaloniki ήταν η πρώτη ελληνική ομάδα που συμμετείχε στον διαγωνισμό το 2017 και εισήγαγε τον διαγωνισμό στην Ελλάδα. Παρότι η σύνθεση της ομάδας είναι κάθε χρόνο διαφορετική, σε κάθε συμμετοχή στη διοργάνωση αποσπά διακρίσεις.

Φέτος η ομάδα έβαλε εξ αρχής πολύ ψηλά τον πήχη. Ο στόχος που τέθηκε ήταν να αναπτυχθεί ένας μηχανισμός έγκαιρης διάγνωσης αλλά και θεραπείας του πολύμορφου γλοιοβλαστώματος, ο οποίος ευθύνεται για το 48% των κακοήθων όγκων του εγκεφάλου, με χαμηλό προσδόκιμο ζωής και απουσία αποτελεσματικής μη-επεμβατικής θεραπείας.

Το ότι ακόμη δεν έχουν πτυχίο δεν εμπόδισε τους φοιτητές να «βουτήξουν» σε βάσεις δεδομένων που είναι προσβάσιμες στο διαδίκτυο, να καλύψουν τα κενά της γνώσης με μελέτη και πειράματα στο εργαστήριο και τελικά να παρουσιάσουν μια ολοκληρωμένη πρόταση, στην οποία έδωσαν το όνομα «THERIAC» (THEranostics using RNA Interference for Application in Cancer) που παραπέμπει στην ελληνική λέξη «θηριακή». Στην αρχαιότητα η Θηριακή χρησιμοποιούνταν ως παρασκεύασμα, αρχικά ως αντίδοτο στις δηλητηριάσεις από ζώα και τοξίνες και στη συνέχεια ως φάρμακο-πανάκεια.

Αρχικά η ομάδα σχεδίασε ένα λογισμικό για τη διάγνωση, εντοπίζοντας με βιοπληροφορική ανάλυση τον κατάλληλο βιοδείκτη που όταν ανιχνευτεί αποτελεί ισχυρή ένδειξη για τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Ταυτόχρονα έπρεπε να συνθέσει ένα μοριακό μηχανισμό που να μπορεί να περνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να μπορεί να εισέλθει στα καρκινικά εγκεφαλικά κύτταρα.

«Η δουλειά μας δεν ήταν μόνο στο εργαστήριο, ούτε μόνο στον υπολογιστή» λέει ο Μάρκος Μαθιουδάκης, φοιτητής Βιολογίας μέλος της iGEM Thessaloniki 2022. «Αποδείξαμε τη λειτουργία του μηχανισμού σε μοριακό επίπεδο και σε συνθήκες εργαστηρίου είδαμε ότι εισέρχεται στα κύτταρα του γλοιοβλαστώματος».

Όπως εξηγεί, ο μηχανισμός σχεδιάστηκε έτσι ώστε η παρουσία των βιοδεικτών (μορίων που υπάρχουν σε μεγάλη ποσότητα σε περίπτωση καρκίνου) να απελευθερώνει τα θεραπευτικά μόρια τα οποία με τη σειρά τους καταστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, μπλοκάροντας τα mRNA που δίνουν την εντολή να παραχθούν συγκεκριμένες καρκινικές πρωτεϊνες

Προφανώς χρειάζονται πολλά περισσότερα πειράματα σε καρκινικές σειρές κυττάρων, διευκρινίζει ο Ηλίας Πηλιανίδης, φοιτητής Ιατρικής και μέλος της iGEM Thessaloniki 2022. Ωστόσο τα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα έρευνας ήταν πολύ ενθαρρυντικά, προσθέτει.

Η έρευνα και η προετοιμασία για το διαγωνισμό αποδείχθηκε μια δουλειά πλήρους απασχόλησης για σχεδόν δέκα μήνες. Οι φοιτητές χρειάστηκε να «θυσιάσουν» κάποια μαθήματα, που έμεινα για την εξεταστική του Σεπτεμβρίου. 

Άξιζε τον κόπο και τον χρόνο; «Σαφέστατα» απαντούν οι δύο φοιτητές. «Ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία. Εκτός από γνώσεις που απέκτησα ως πρωτοετής φοιτητής, έμαθα να δουλεύω σε ομάδα, να συνεργάζομαι με ανθρώπους με διαφορετικό επιστημονικό υπόβαθρο. Στο διαγωνισμό ήρθα σε επαφή με τόσο ωραίες ιδέες» λέει ο Μάρκος.

«Ανοίχτηκε ένας ολόκληρος κόσμος μπροστά μας, είδαμε πώς ακόμα και στην ηλικία μας μπορούμε να υλοποιήσουμε μεγαλεπήβολα πρότζεκτ. Και μόνο το γεγονός ότι φτάσαμε εκεί και είδαμε το διαγωνισμό ήταν μια αξέχαστη εμπειρία»

Η ομάδα iGEM Thessaloniki 2022

Στη φετινή iGEM συμμετείχαν οι προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Χημικών Μηχανικών Κατερίνα-Σοφία Λεωνίδα, του Τμήματος Βιολογίας Μάρκος Μαθιουδάκης, του Τμήματος Χημείας Δέσποινα Παπαδοπούλου και Έλλη Πεϊτσίνη, του Τμήματος Ιατρικής Ηλίας Πηλιανίδης και του Τμήματος Μαθηματικών Στέλιος Σφονδύλης και της Ιωάννας Χουστουλάκη, μέλους της ομάδας και φοιτήτριας του τμήματος Φυσικής.

Επίσης, συμμετείχαν η μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ Άννα Αναστασίου και η απόφοιτη του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ Δωροθέα Ευμορφίδου.

Επιστημονικός υπεύθυνος της Ομάδας iGEM 2022 ήταν ο Αν.Καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής Μιχαήλ Αϊβαλιώτης.