Θυμάμαι πριν από μερικά χρόνια που τα πανόδετα βιβλία με κουβερτούρες, που προσέφεραν οι εφημερίδες των τριών ευρώ, προκαλούσαν μια ευχάριστη έκπληξη για όσους τουλάχιστον χαιρόμασταν να βλέπουμε τους τοίχους του σπιτιού μας καλυμμένους από ράχες τυπωμένης σοφίας. 

Στη συνέχεια μας χαρίστηκαν εκατοντάδες DVD με ταινίες και CD με μουσική, στην αρχή δεύτερης διαλογής, ακολούθησαν σειρές ολόκληρες από Μπουνιουέλ και Φελίνι μέχρι χολιγουντιανές παραγωγές διετίας, από συλλογές καψουροτράγουδων μέχρι ηχογραφήσεις της Deutsche Grammophon, προκαλώντας άλλη μία αναζήτηση ραφιών για την αποθησαύριση των παραγωγών των Καλών Τεχνών. 

Πέρασαν μερικά χρόνια να συνειδητοποιήσουμε, όσοι προηγηθήκαμε της γενιάς των millennials, όσοι δηλαδή ενηλικιωθήκαμε τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, ότι οι επιχειρήσεις των ΜΜΕ, των εκδοτικών οίκων και του θεάματος δεν δώριζαν τις πολύτιμες εκτυπώσεις πνεύματος και τα δικαιώματα των πανάκριβων παραγωγών τους γιατί τρελάθηκαν, αλλά γιατί το χαρτί και πολύ γρήγορα ο γυαλιστερός δίσκος, έφθαναν στο τέλος της ζωής τους. 

Το σημαντικότερο, έκλεινε ο κύκλος της εποχής των «δικαιωμάτων», τουλάχιστον όπως τα γνωρίζαμε μέχρι τότε. Όλα έγιναν προσβάσιμα μέσα από ένα κομπιούτερ, ένα τάμπλετ και στη συνέχεια ένα έξυπνο κινητό. Και αύριο, γιατί όχι, μέσα από ένα τσιπάκι επιδερμικής τοποθέτησης. Ομολογώ λοιπόν ότι εξεπλάγην όταν, μαζί με το βιβλίο της αρχαίας γραμματείας -όπως καταλαβαίνετε συνεχίζω τη συλλογή, το χούι δεν κόβεται- είδα πρόσφατα στα δώρα της εφημερίδας παιδικά βιβλία «επαυξημένης πραγματικότητας». 

Ποιες τεχνολογίες άραγε ολοκληρώνουν κύκλους πριν καλά καλά αντιληφθούμε την ύπαρξή τους και ποιες είναι έτοιμες να εγκατασταθούν στους χώρους μας αλλά και στο ίδιο μας το σώμα με ταχύτητες προσαρμογής, που μπορεί να ισοπεδώσουν τη δύναμη ολόκληρης της μετακατακλυσμιαίας ανθρώπινης φιλοσοφικής προσέγγισης; Η εποχή κραυγάζει: Τίποτα δεν ισχύει, ή μάλλον όλα ισχύουν. Ή, διαφορετικά, οι αλλαγές σε όσα γνωρίζαμε και θεωρούσαμε δεδομένα επισυμβαίνουν με ταχύτητες, που δεν μπορεί να συλλάβει κανείς. Αυτές οι ανατροπές των δεδομένων δεν αφορούν μόνο την καθημερινή χρήση της τεχνολογίας αλλά επηρεάζουν τις παγκόσμιες ισορροπίες, τη γέννηση και την παρακμή νέων παικτών στη διεθνή σκηνή, τις πολιτικές συμμαχίες, τις επιχειρηματικές στρατηγικές του προσαρμοσμένου καπιταλισμού, τις καινούργιες ανισότητες. 

Ο Τραμπ ξαφνικά(;) «αδιαφορεί» για τις αμμώδεις εκτάσεις της Μέσης Ανατολής, ενώ ο παράξενος πολυετής πόλεμος συνεχίζεται και τα εκατομμύρια των προσφύγων παραμένουν μετέωρα, ο Μακρόν χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό», ο καπιταλισμός αγκαλιάζει και ενσωματώνει την πράσινη ατζέντα, η Γκρέτα Τούνμπεργκ φιλοξενείται στον ΟΗΕ, μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία ομνύει στην ηθική προέλευση του κοβαλτίου που χρησιμοποιεί για τις μπαταρίες και το οποίο προέρχεται από τα ορυχεία του τρίτου κόσμου, και η μικρή και καταπονημένη Ελλάς, στριμωγμένη σε μια μαγική γη και άλλο τόσο μαγική και περιζήτητη θάλασσα, με 500.000 νέους μετανάστες στις αγορές του κόσμου και φιλοξενούσα κατά καιρούς άλλους τόσους από τις αμμώδεις περιφρονημένες εκτάσεις της Ανατολής, με τη δημογραφική βόμβα έτοιμη να εκραγεί, εξαντλείται αν ο Τσίπρας ολοκλήρωσε την πορεία ή η κατοχή μολότοφ είναι αδίκημα. Ή, όπως το είπε ο Θουκυδίδης, «των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν».

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Όλα είναι κίνδυνος και όλα ευκαιρία. Άλλωστε, κάπως έτσι συνοψίζουν την έννοια της κρίσης στην Κίνα. Η Ελλάδα ξαφνικά φαίνεται μια προικισμένη χώρα που τη διεκδικούν πολλοί. Θα μου πείτε μια ματιά στον χάρτη αρκεί για να συμφωνήσει κάποιος. Τώρα όμως όλα είναι φανερά περισσότερο από ποτέ. Τα δίκτυα, η ενέργεια, οι μεταφορές, ο τουρισμός, τα ακίνητα, τα τρόφιμα, όλα βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος του οικονομικού γίγαντα της Ανατολής. 

Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός αυτόματα ενεργοποιείται και η Ελλάδα γίνεται τόπος ευκαιριών με δυνατότητες αναπτυξιακής δυναμικής, που δεν μπορούσαμε να υπολογίσουμε. Αυτό είναι το θετικό σενάριο. Γιατί οι κίνδυνοι σ’ αυτόν τον ανταγωνισμό είναι αμέτρητοι. Από την εθνική σύνεση και τη σοβαρότητα των δικών μας σχεδιασμών θα κριθεί ο παράδεισος ή η κόλασή μας. Για να δώσω ελάχιστα παραδείγματα «δεύτερου κινδύνου», η Ελλάδα μπορεί να γίνει η χαρά της εναλλακτικής ενέργειας, αλλά θα είναι πρόβλημα εάν ολόκληρη η ύπαιθρος μετατραπεί σε έναν ατελείωτο πάνελ φωτοβολταϊκών. Ο τουρισμός σώζει, αλλά παραδείγματα άλλων χωρών, και κάποιων δικών μας νησιών δείχνουν ήδη ότι η υπερτροφοδοσία μπορεί να οδηγήσει σε γρήγορη υποβάθμιση. Μια ευφυής πολιτική σε έναν τομέα υστέρησης, όπως αυτός των συνδεδεμένων μεταφορών, μπορεί να απελευθερώσει το σπιράλ της ανάπτυξης. Η δε τεχνολογία του 5G μας προσφέρει άλλη μία ευκαιρία να καλύψουμε τις ελλείψεις μας και της βιομηχανικής εποχής, αλλά και του τρίτου κύματος. Έτσι επανερχόμαστε σε αυτό που ακούει στη μαγική σωτήρια λέξη «Σχέδιο». Προς το παρόν, κινητικότητα βλέπουμε, αλλά το σχέδιο αναζητείται.

ΟΙ ΓΕΝΙΕΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Και μιας και αναφέρθηκα στη γενιά των millennials, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η μελέτη όλων αυτών των, κυρίως αμερικανικών, ινστιτούτων που δίνουν ονόματα στις γενιές, όχι με τον τρόπο που αυτό γινόταν παλιά, με βάση δηλαδή τα ιστορικά γεγονότα, όπως «η προπολεμική», «τα παιδιά του πολέμου», «μεταπολεμική», στα δικά μας «μεταπολιτευτική», αλλά με βάση την εξέλιξη της τεχνολογίας. Η γενιά Χ είναι οι γεννημένοι στη διάρκεια της δεκαπενταετίας 1965 - 1980, η γενιά Υ είναι οι millennials, η γενιά Z είναι οι γεννημένοι από το 1996 μέχρι το 2010 και ήδη καλωσορίσαμε και τη γενιά Α, για την οποία ελάχιστα γνωρίζουμε. Κάθε κατηγορία φέρει τα δικά της κοινωνικά χαρακτηριστικά. 

Σύμφωνα δε με τα αποτελέσματα ερευνών, η εξέλιξη των συλλογικών αντιλήψεων είναι κάθε άλλο παρά ευθύγραμμη στην ιστορική της πορεία. Κάθε επιχείρηση λοιπόν που σέβεται τον εαυτό της, όπως και κάθε κράτος που λειτουργεί με σοβαρότητα, έχει υποχρέωση να εντάξει παραγωγικά το ανθρώπινο δυναμικό του, αξιοποιώντας το μέγιστο των δυνατοτήτων του και σεβόμενο τα ιδιαίτερα γνωρίσματά του. Αλλά γι’ αυτό απαιτείται πολιτικός και κοινωνικός διάλογος ουσίας και όχι επανάληψη μουχλιασμένων επιχειρημάτων της γενιάς που προηγήθηκε ακόμα και αυτής της Χ. (Βρίσκω πολύ ενδιαφέροντες τους χαρακτηρισμούς που δόθηκαν και στις παλαιότερες γενιές. Η «Greatest Generation» είναι όσοι γεννήθηκαν από το 1900 έως το 1920. Είναι αυτή που ακολούθησε τη «Χαμένη γενιά» και προηγήθηκε της «Σιωπηλής γενιάς»). Σε κάθε περίπτωση στην Ελλάδα έχουμε κατά προτεραιότητα να φροντίσουμε τη δική μας «χαμένη γενιά».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Νοεμβρίου 2019