«Καταιγίδα» στα 2/3 των δήμων της χώρας, σε εννέα εξ αυτών στη Θεσσαλονίκη έφερε η αμετάκλητη και καθαρογραμμένη πλέον απόφαση (υπ΄αριθμόν 2377/2022), της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), με την οποία κρίνονται αντισυνταγματικές τις διατάξεις του νόμου Θεοδωρικάκου, ως προς τη σύνθεση και τις αρμοδιότητες της Οικονομικής Επιτροπής και της Ποιότητας Ζωής. Αυτό σημαίνει ότι είναι άμεσα προσβλητέες και μπορεί να ακυρωθούν όλες οι αποφάσεις που έλαβαν από την 1^η Δεκεμβρίου 2022.

Η τελεσίδικη απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας, η οποία ακύρωσε ως αντισυνταγματικές τις διατάξεις Θεοδωρικάκου, δεν αφήνει πλέον περιθώρια σε κανέναν από τους 225 δήμους για τους οποίους ίσχυσαν οι διατάξεις, καθώς το ΣτΕ δεν μένει μόνο στην κρίση περί αντισυνταγματικότητας, αλλά θέτει και συγκεκριμένη ημερομηνία για την εφαρμογή της απόφασης.

Νομικοί και αυτοδιοικητικοί παράγοντες εκτιμούν ότι όλες οι αποφάσεις στους παραπάνω δήμους, όπου η διοίκηση δεν διαθέτει απόλυτη πλειοψηφία, από την 1η Δεκεμβρίου 2022 και μετά, μπορούν να προσβληθούν νομικά, ενώ μεγάλη δυσχέρεια θα σημειωθεί και στις δημοτικές υπηρεσίες, καθώς και οι υπηρεσιακοί παράγοντες κινδυνεύουν με κυρώσεις αν εφαρμόσουν αποφάσεις των συγκριμένων επιτροπών.

Καταρχάς η απόφαση του ΣτΕ αφορά το δήμο Βέροιας και τις αποφάσεις των δύο οργάνων του, καθώς την αίτηση ακύρωσης των διατάξεων Θεοδωρικάκου που θεσπίστηκαν για τον τρόπο συγκρότησης της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, προκειμένου να υπάρχει πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου, κατέθεσε η δημοτική παράταξη «Προτεραιότητα στον Πολίτη» με επικεφαλής τον Αντώνη Μαρκούλη και τον δημοτικό σύμβουλο της ίδιας παράταξης Κωνσταντίνο Τροχόπουλο.

Με συντριπτική πλειοψηφία -19 υπέρ των προσφευγόντων και 2 κατά- η ολομέλεια του ΣτΕ, έκανε δεκτή την επιχειρηματολογία των δημοτικών συμβούλων κατά των διατάξεων του Ν. 4623/2019, που αφενός όριζαν την υπερενισχυμένη εκπροσώπηση στην παράταξη του δημάρχου στην Οικονομική Επιτροπή και την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και αφετέρου μεταβίβαζαν αρμοδιότητες από το Δημοτικό Συμβούλιο στις δύο αυτές Επιτροπές.

Ωστόσο, και οι αποφάσεις που έλαβαν τον περασμένο μήνα οι δύο Επιτροπές σε 225 δήμους της χώρας στους οποίους ίσχυσαν οι διατάξεις Θεοδωρικάκου, είναι ξεκάθαρα προσβλητέες, αφού μετά την τελεσίδικη απόφαση του ΣτΕ δεν έχουν κανένα θεσμικό αντίκρισμα. 

Και αυτό γίνεται σαφές στην καθαρογραμμένη απόφαση του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, η οποία ορίζει ότι πρέπει να γίνει «άμεσα εφαρμοστέα», προσδιορίζοντας παράλληλα το χρονικό διάστημα, κατά το οποίο οι αποφάσεις των δήμων δεν έχουν νομική και θεσμική ισχύ.

Δεν ισχύουν, άρα θεωρούνται άκυρες

Στην περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης από τους 14 δήμους οι 9 Θεσσαλονίκης, Κορδελιού-Ευόσμου, Καλαμαριάς, Παύλου Μελά, Δέλτα, Χαλκηδόνας, Λαγκαδά, Ωραιοκάστρου και Θερμαϊκού, εξέλεξαν διοικήσεις τη δεύτερη Κυριακή με αποτέλεσμα οι δήμαρχοι να μην διαθέτουν ικανή πλειοψηφία. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο κεντρικός δήμος, όπου η παράταξη του δημάρχου Κωνσταντίνου Ζέρβα εξέλεξε μόλις 7 στους συνολικά 49 δημοτικούς συμβούλους.

Ερμηνεύοντας την απόφαση του ΣτΕ νομικοί σύμβουλοι δήμων αναφέρουν στη «ΜτΚ» ότι το Ανώτατο Ακυρωτικό δικαστήριο της χώρας ορίζει ουσιαστικά ότι για λόγους δημοσίου συμφέροντος γίνεται αποδεκτό να έχουν κανονική ισχύ οι αποφάσεις που είχαν ληφθεί από τις αντισυνταγματικές ως προς τη σύνθεσή τους Επιτροπές των Δήμων μέχρι τη 1η Δεκεμβρίου, ενώ αντιθέτως, από την δημοσίευση της απόφασης και μετά, δεδομένου ότι είναι άμεσα εφαρμοστέα η απόφαση ακύρωσης, δεν ισχύουν αλλά θεωρούνται άκυρες όσες αποφάσεις έχουν ληφθεί από τις δημοτικές Επιτροπές των Δήμων.

Επίσης, εκτιμούν ότι διατύπωση της απόφασης είναι τέτοια που δεν περιορίζεται μόνο στο δήμο Βέροιας και πως είναι πλέον ξεκάθαρο ότι και οι αποφάσεις των υπολοίπων δήμων, μέσω των δύο επιτροπών τους είναι προσβλητέες και μπορεί να ακυρωθούν.

«Κύμα» προσβολών προ των πυλών

Η εξέλιξη αυτή, όπως είναι αναμενόμενο, προκαλεί πανικό στις διοικήσεις των δήμων που πλήττονται από την απόφαση του ΣτΕ, αφού θα αναγκαστούν ανακαλέσουν αποφάσεις που αφορούν προϋπολογισμούς, τεχνικό πρόγραμμα, ακόμα και έργα κομβικής σημασίας που στηρίζονται εν πολλοίς στις αποφάσεις της Οικονομικής Επιτροπής που ελήφθησαν κατά το επίμαχο διάστημα.

Ακόμη όμως και αν δεν τις ανακαλέσουν, είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο να προκύψει «κύμα» προσφυγών - προσβολών των αποφάσεων στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της χώρας και στα δικαστήρια από παρατάξεις της αντιπολίτευσης, από εργολάβους που δεν πήραν το έργο ενός δήμου, ακόμη και από Κινήσεις Πολιτών που αντιδρούν σε αποφάσεις του οικείου ΟΤΑ για παρεμβάσεις και έργα στις περιοχές τους και από όσους έχουν έννομο συμφέρον.

Υπενθυμίζεται ότι η απόφαση του ΣτΕ που δημοσιεύθηκε στις 2 Δεκεμβρίου και καθαρογράφτηκε προ ημερών, αφορά στις δύο αλλαγές στις οποίες προχώρησε ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Τάκης Θεοδωρικάκος το καλοκαίρι του 2019, δηλαδή αμέσως μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές και οι οποίες είναι αλληλένδετες μεταξύ τους. 

Και αυτό, επειδή οι διατάξεις του Ν. 4623/2019 μετέβαλαν από τη μία, τον τρόπο συγκρότησης της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι σε αυτές η πλειοψηφία θα ανήκει στην παράταξη που εξέλεξε ο δήμαρχος και από την άλλη, οι διατάξεις του Ν. 4623/2019 όριζαν ότι από το δημοτικό συμβούλιο μεταβιβάζονται στην Οικονομική Επιτροπή αποφασιστικές αρμοδιότητες σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής η αρμοδιότητα λήψεως αποφάσεων που αφορούν την κυκλοφορία.

Αυτοδιοικητικοί παράγοντες μιλώντας στη «ΜτΚ» αναφέρουν, μεταξύ άλλων, ότι η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι μία οποιαδήποτε απόφαση και αύριο, όπως είπαν, μπορεί άνετα να προσβληθούν οι αποφάσεις του Δεκεμβρίου σε όλους αυτούς τους Δήμους, ανεξαρτήτως του πόσο κομβικής σημασίας είναι. 

Ακόμη όμως και αν κάποιος από τους επτά συντονιστές των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, τις ενέκρινε, αυτό θα ήταν πολύ ριψοκίνδυνο, δεδομένου ότι θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο της παραπομπής του για παράβαση καθήκοντος. «Όσο περνά ο καιρός, τόσο η κατάσταση θα πιέζεται στους Δήμους και θα γίνεται ασφυκτική, αφού τα όργανα τους πρέπει να συνεχίζουν να λειτουργούν. 

Αυτό επιβάλλει την ανάγκη από πλευράς ΥΠΕΣ να γίνει άμεσα νομοθετική ρύθμιση, προκειμένου να επανέλθει η ομαλότητα. Διαφορετικά η κυβέρνηση θα πληρώσει πολιτικά την όλη υπόθεση» τονίζουν οι ίδιοι.

Πάσχουν νομιμότητας, θα πρέπει να ανακληθούν

Κληθείς να σχολιάσει την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ και να απαντήσει αν αυτή ισχύει για όλους τους Δήμους στους οποίους ίσχυσαν οι διατάξεις Θεοδωρικάκου ο νομικός σύμβουλος της ΚΕΔΕ Πάνος Ζυγούρης τονίζει στη «ΜτΚ» ότι «πράγματι το ΣτΕ έκανε δεκτή την αίτηση ακύρωσης που κατέθεσαν οι δημοτικοί σύμβουλοι Βέροιας, κρίνοντας αντισυνταγματικές τις διατάξεις Θεοδωρικάκου ως προς τη σύνθεση και τις αρμοδιότητες των δημοτικών Επιτροπών».

Η απάντηση όμως στο ερώτημα, αναφέρει ο ίδιος, για ποιους Δήμους ισχύει η απόφαση του ΣτΕ είναι ότι καταρχάς ισχύει για το δήμο Βέροιας. 

«Όμως η απόφαση αφορά και όλους τους άλλους δήμους οι οποίοι έλαβαν, μέσω των Επιτροπών τους, αποφάσεις κανονιστικού περιεχομένου, γιατί ισχύει από τη μέρα δημοσιεύσεως της, δηλαδή στις 2 Δεκεμβρίου και όχι από την ημέρα που καθαρογράφτηκε και αυτό θα πρέπει να προβληματίσει την ηγεσία του ΥΠΕΣ, που θα έπρεπε ήδη να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες» υπογραμμίζει ο κ. Ζυγούρης.

Εν ολίγοις, είπε, ότι όλες αυτές οι αποφάσεις που ελήφθησαν το επίμαχο διάστημα πάσχουν νομιμότητας και αν προσβληθούν θα είναι άκυρες. 

«Το υπουργείο θα πρέπει άμεσα να προβεί είτε σε Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) είτε σε νομοθετική ρύθμιση και να εναρμονιστεί με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας» σημειώνει ο νομικός σύμβουλος της ΚΕΔΕ και προσθέτει ότι στο εξής οι δήμοι αυτοί που πλήττονται από την εν λόγω απόφαση θα αναγκαστούν να τις ανακαλέσουν, αμέσως μετά τη ρύθμιση που θα αποφασίσει να κάνει το ΥΠΕΣ.

Πουθενά δεν γίνεται λόγος για όλους τους Δήμους

Αντίθετη άποψη ως προς την ερμηνεία της απόφασης διατυπώνει ο α’ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ, δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης Λάζαρος Κυρίζογλου, ο οποίος ως νομικός υποστηρίζει ότι «πουθενά στο κείμενο της απόφασης δεν γίνεται λόγος για τις αποφάσεις όλων των άλλων δήμων, πλην του δήμου Βέροιας. 

«Οι δημοτικοί σύμβουλοι Βέροιας κ.κ. Μαρκούλης και Τροχόπουλος κατέθεσαν αίτηση ακύρωσης των διατάξεων Θεοδωρικάκου για τη συγκρότηση της Οικονομικής Επιτροπής και της μεταφοράς αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο σε αυτές. Όπως επίσης και ακύρωσης της συγκρότηση των μελών των δ.σ. νομικών προσώπων του δήμου. Το ΣτΕ έκανε δεκτή την αίτηση ακύρωσης μόνο για την πρώτη περίπτωση και όχι για τη δεύτερη, γιατί έκρινε ότι στα νομικά πρόσωπα δεν έχουν μεταφερθεί αρμοδιότητες από το δημοτικό συμβούλιο μετά τις εκλογές» διευκρινίζει ο κ. Κυρίζογλου και προσθέτει ότι το ΣτΕ ακύρωσε τις αποφάσεις των δυο επιτροπών, γιατί έκρινε αντισυνταγματική τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο.

«Πλην του εν λόγω δήμου όμως πουθενά δεν γίνεται λόγος ακύρωσης των αποφάσεων των άλλων δήμων. Το δικαστήριο αποφαίνεται ξεκάθαρα επί της αίτησης των συγκεκριμένων προσφευγόντων. Κατά συνέπεια, η απόφαση αφορά το δήμο Βέροιας για τις μετά την 1η Δεκεμβρίου του 2022 ληφθείσες αποφάσεις από τις συγκεκριμένες επιτροπές.

Όμως, προσθέτει ότι μετά τη δημοσίευση και καθαρογραφή της απόφασης οφείλει η κυβέρνηση, σεβόμενη την απόφαση της Ελληνικής δικαιοσύνης να προβεί σε νομοθετική ρύθμιση, και να συμμορφωθεί με την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, για να μπορέσει να λειτουργήσει και ο δήμος Βέροιας και άλλοι, σε περίπτωση που υπάρξει νέα προσφυγή κατά αποφάσεων στα δικαστήρια ή στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση.

Τι αναφέρει η απόφαση του ΣτΕ

Στην καθαρογραμμένη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας αναφέρεται, μεταξύ άλλων: «Η νομοθετική αυτή επιλογή, υπό τα συγκεκριμένα δεδομένα, βρίσκεται εντός του περιθωρίου εκτίμησης που αναγνωρίζει το Σύνταγμα στον κοινό νομοθέτη και παρίσταται πρόσφορη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού της εύρυθμης και αποτελεσματικής λειτουργίας των οργάνων διοικήσεως των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων. Επομένως, κατά τη γνώμη αυτή, είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι λόγοι ακυρώσεως, με τους οποίους προβάλλεται αντισυνταγματικότητα των σχετικών ρυθμίσεων των Ν. 4623 και 4635/2019 κατά το μέρος που αυτές είναι αμέσως εφαρμοστέες.

Επειδή το Δικαστήριο, εκτιμώντας τις δυσχέρειες που θα ήταν ενδεχόμενο να αντιμετωπίσει ο δήμος Βέροιας από την αναδρομή των αποτελεσμάτων της ακυρώσεως στο χρονικό σημείο εκδόσεως των προσβαλλόμενων πράξεων, κρίνει ότι συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλουν, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 50 παρ. 3β του Π.Δ. 18/1989, την αναδρομή των αποτελεσμάτων της ακυρώσεως σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο της εκδόσεως των ακυρούμενων πράξεων και προγενέστερο της δημοσιεύσεως της παρούσας αποφάσεως, πρέπει δε να οριστεί ως τέτοιο χρονικό σημείο η προηγούμενη ημέρα της δημοσιεύσεως αυτής».