Η πανδημία COVID-19 έφερε πολλές και σημαντικές αλλαγές στη ζωή μας, οι οποίες είχαν επίδραση και στην ψυχική υγεία;

Σίγουρα όλο αυτό ήταν μια ανατροπή στη ζωή μας. Δεν είχαμε ξαναζήσει κάτι παρόμοιο τουλάχιστον οι νεότερες γενιές. Ο άνθρωπος είναι ένα ελεύθερο όν και ο περιορισμός από μόνος του φέρνει διάφορες αντιδράσεις και βγαίνουν στην επιφάνεια άλλες συμπεριφορές. Όλη αυτή την περίοδο άλλοι πέρασαν και περνάνε δύσκολα και άλλοι κλήθηκαν να διαχειριστούν την απώλεια, τον θάνατο και τις «μαύρες» σκέψεις για το μέλλον. Είναι πολύ δύσκολο για την ανθρώπινη ψυχή και για όλους εμάς που ζούμε με τις αγωνίες μας καθημερινά, με τα άγχη, το πρόγραμμα μας, ξαφνικά να ανατρέπονται όλα αυτά, να μην συνειδητοποιούμε, να μην καταλαβαίνουμε και ακριβώς το λόγο και να ζούμε μέσα στην αβεβαιότητα. Βαδίζαμε στα σκοτεινά, σε ένα τούνελ άγνωστο, και για αυτό το λόγο έπρεπε να συνεργαστούμε , να αισιοδοξούμε και να ψάξουμε πιο καλά τον εαυτό μας.

Αυτό σημαίνει ότι αυξήθηκαν οι ψυχικές ασθένειες;

Ναι, ειδικά σε εκείνους τους ανθρώπους που κλήθηκαν ουσιαστικά να το βιώσουν μοναχικά, δηλαδή έμεναν μόνοι τους και δεν είχαν το συγγενικό, κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον που θα λειτουργούσε βοηθητικά σε αυτή την πρωτόγνωρη αρχικά και αρκετά μεγάλη όπως αποδείχθηκε περίοδο της αβεβαιότητας και των περιορισμών. Τα περιστατικά νευρικής ανορεξίας ή υπερφαγικής διαταραχής αυξήθηκαν, όπως και εκείνα που συνδέονται με το άγχος, το στρες και τις κρίσεις πανικού.

 "Δεν είναι οι γνώσεις και τα μαθήματα 

που ωριμάζουν ένα παιδί, αλλά η κοινωνικότητα, 

η καθημερινότητα, η τριβή με διαφορετικούς ανθρώπους, 

συμπεριφορές και αποφάσεις. Όλη αυτή την περίοδο 

δεν είχαν διαπροσωπικές σχέσεις με παιδιά, 

συνομήλικούς τους δηλαδή, ούτε με τους καθηγητές τους"

Η πανδημική περίοδος έχει αλλάξει τη σχέση γονέα –παιδιού;

Θα σας πω κάτι που είναι ιδιαίτερα στενάχωρο, αλλά αποτελεί την πραγματικότητα. Η πανδημία έδωσε τη δυνατότητα σε κάποιους γονείς να μάθουν πραγματικά τα παιδιά τους και να ασχοληθούν μαζί τους. Προσέξτε, δεν μιλάω για γονείς με αδιάφορη σχέση προς τα παιδιά τους ή για προβληματικές οικογενειακές συμπεριφορές, αλλά για εκείνους που λόγω συνθηκών δουλειάς και δραστηριοτήτων των παιδιών, δεν είχαν ασχοληθεί σε βάθος με τα παιδιά τους για να τα καταλάβουν. Συναντήσαμε γονείς που εξεπλάγησαν με συμπεριφορές και απόψεις των παιδιών τους και όχι πάντα δυσάρεστα. Είχαμε πολλούς γονείς που εξεπλάγησαν ευχάριστα με τον όγκο των γνώσεων που έχουν τα παιδιά τους. Μας δόθηκε η ευκαιρία, να έρθουμε λιγάκι πιο κοντά στα παιδιά μας.

Εκείνο που παρατηρούμε στα σχολεία και στις τάξεις που μπαίνουμε ως ψυχολόγοι σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, τα παιδιά είναι αρκετά πίσω σε συμπεριφορές, σε ωριμότητες γιατί έμειναν ουσιαστικά μακριά από το σχολείο και τις κανονικές συνθήκες τα τελευταία δυο χρόνια περίπου. Δεν είναι οι γνώσεις και τα μαθήματα που ωριμάζουν ένα παιδί, αλλά η κοινωνικότητα, η καθημερινότητα, η τριβή με διαφορετικούς ανθρώπους, συμπεριφορές και αποφάσεις. Όλη αυτή την περίοδο δεν είχαν διαπροσωπικές σχέσεις με παιδιά, συνομήλικούς τους δηλαδή, ούτε με τους καθηγητές τους. Παρατηρούμε ότι πολλοί μαθητές από την υπερβολική χρήση του υπολογιστή, χρειάστηκαν χρόνο προσαρμογής στην παλιά καθημερινότητα και τη ρουτίνα του σχολείου. Βέβαια, υπήρχαν και παιδιά που κατά την διάρκεια του εγκλεισμού, βιώσαν περισσότερη λεκτική ή και σωματική βία, αποξένωση και δύσκολες καταστάσεις, και τα περιστατικά αυτά φαίνεται πως αυξήθηκαν κατά την διάρκεια της πανδημίας.

Το τελευταίο διάστημα καταγράφονται έντονα περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς, αλλά και παραβατικότητας στους νέους και κυρίως σε εκείνους που βρίσκονται στην εφηβική ηλικία. Γιατί συμβαίνει αυτό και τι ρόλο παίζει η περίοδος της υγειονομικής κρίσης που βιώνουμε;

Η εφηβεία είναι ένας περίεργος δρόμος, που μερικές φορές δεν σταματά και ποτέ, δηλαδή δεν έχει τέλος αυτός ο δρόμος. Τα παιδιά κατά τη διάρκεια της εφηβείας ζουν μια αναταραχή, μια αναστάτωση, ψάχνουν να βρουν που στέκονται πάνω σε αυτό τον πλανήτη, σε όλα αυτά τα συστήματα αξιών και ηθικής, ποια είναι η σχέση τους με τους ενήλικες, με τους μικρότερους, με τους συνομήλικούς τους, είναι μία διαρκής πάλη για να φτάσουν σε μια ισορροπία και να χρησιμοποιήσουν σωστά τα στοιχεία της προσωπικότητας που έχουν και που δουλεύονται όλα αυτά τα χρόνια, γιατί όλα εκείνα που εκδηλώνονται στην εφηβεία υπάρχουν μέσα τους. Επίσης ο εγκλεισμός έπαιξε μεγάλο ρόλο καθώς όλη αυτή την ενέργειά τους την κράτησαν κλεισμένη. Επιπλέον, ένας καθοριστικός παράγοντας είναι οι επιρροές και κυρίως το διαδίκτυο, που πήρε άλλες διαστάσεις, με αποτέλεσμα να δώσει λάθος «τροφή» και ερεθίσματα στα παιδιά που περνούσαν ώρες στο internet χωρίς πολλοί γονείς να ελέγχουν και να φιλτράρουν το περιεχόμενο των παιχνιδιών, τραγουδιών κα βίντεο που παρακολουθούσαν τα παιδιά τους.

Οι έφηβοι δέχονται μεγάλη πίεση από τους συνομήλικούς τους και για αυτούς η έννοια της αποδοχής είναι εξαιρετικά σημαντική, θέλουν να είναι αποδεκτοί και για αυτό θα παρασυρθούν από λάθος συμπεριφορές, αλλά ακόμα και στο στυλ και το ντύσιμο που υιοθετούν. Από την άλλη μεριά υπήρχε και ένα σχολείο, όπου οι μαθητές έκαναν διαμαρτυρία για συμμαθητή τους που αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, ζητώντας ειδικό φροντιστή για το παιδί αυτό. Άρα, λοιπόν υπάρχει και αυτό το παράδειγμα το οποίο δυστυχώς δεν το προβάλλαμε όσο θα έπρεπε. Νομίζω και η έντονη προβολή όλων αυτών των αρνητικών στοιχείων, δημιουργεί πρόβλημα. Το αρνητικό σαφώς πρέπει να το συζητάμε, να παίρνουμε το μάθημα μας, αλλά να προχωράμε γρήγορα και να τονίζουμε τα θετικά, εμείς το λέμε «Positive Reinforcement» και έχει σημασία για την ανάπτυξη των θετικών συμπεριφορών.

Υπάρχει η πρόληψη στο κομμάτι της ψυχικής υγείας;

Βέβαια υπάρχει η πρόληψη στην ψυχική υγεία. Πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, να βλέπουμε τα σημάδια και οι εκπαιδευτικοί κυρίως, για αυτό και λέμε πως είναι καλό είναι να υπάρχει και ψυχολόγος σε κάθε σχολείο, να βλέπει τα παιδιά, να συζητάει ο εκπαιδευτικός με τον ψυχολόγο στη σχολική μονάδα, γιατί μπορεί να δει έναν έφηβο που πέρυσι ήταν γεμάτος ζωή και φέτος είναι λιγάκι πιο θλιμμένος, πιο μόνος, πιο απομακρυσμένος, να δει σημάδια στα χέρια και στα ρούχα του. Εκείνος είναι που θα μπορέσει να κάνει την πρώτη παρέμβαση, πριν φτάσει στους γονείς που πολλές φορές αρνούνται την πραγματικότητα. Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να πούμε πως είναι περισσότερο εκπαιδευμένοι, αλλά δεν μπορούν να έχουν το ρόλο του ειδικού που απαιτείται να υπάρχει σε κάθε σχολείο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι με μικρές παρεμβάσεις και επεμβάσεις στη σχολική τάξη, δηλαδή συζητήσεις, ενεργητική ακρόαση, διαμεσολάβηση και σωστή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών μας, πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν σωστά στο κομμάτι της αντιμετώπισης, αλλά κυρίως της πρόληψης ανάπτυξης προβληματικών συμπεριφορών των μαθητών.

Συμμετέχετε σε ένα πρόγραμμα Συμβουλευτικής Υποστήριξης σε μαθητές…

Εδώ και είκοσι χρόνια στην Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή, υπάρχει το συμβουλευτικό και υποστηρικτικό πρόγραμμα «Arcadia», το οποίο ξεκίνησε προκειμένου να παρέχει στήριξη σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και να τους βοηθά στη διαδικασία της μάθησης και της διάγνωσης, αλλά και να τους στηρίζει ψυχικά. Mε τα χρόνια είδαμε ότι όλοι οι μαθητές έχουν ανάγκη, σαν πληθυσμός δηλαδή, τη μαθησιακή υποστήριξη, που θα τους βοηθήσει όχι στο πως θα λύνουν τις ασκήσεις, αλλά στη διαχείριση και οργάνωση του χρόνου τους, των σημειώσεών τους και της μελέτης τους. Στο πρόγραμμα αυτό υπάρχουν και ψυχολόγοι, που είναι διαθέσιμοι για όλα τα σχολικά επίπεδα, από το παιδικό, μέχρι το κολλέγιο.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Οκτωβρίου 2021