Η πλατεία Καπνεργάτη στην Καβάλα διευρύνεται και ενοποιείται με το δίκτυο πεζόδρομων και τον δημοτικό κήπο. Θα ανέμενε κανείς ότι στη δημόσια συζήτηση θα κυριαρχούσε η κυκλοφοριακή αναστάτωση. Βασικοί οδικοί άξονες της πόλης (Βενιζέλου και Ομονοίας) χάνουν τις κάθετες συνδέσεις τους. Οι αντιδράσεις δεν αφορούν τελικά σε λειτουργικής φύσης λεπτομέρειες, αλλά σε μείζονα ζητήματα ιστορικής μνήμης και αστικής ταυτότητας.

Την πλατεία ορίζει ο ελεύθερος χώρος μπροστά από τη μεγαλύτερη και πιο εντυπωσιακή καπναποθήκη της πόλης, ένα έργο του 1908 που αποδίδεται στον φημισμένο αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο, πριν αυτός μεγαλουργήσει στη Θεσσαλονίκη. Το επιβλητικό κτίριο των 6.000 τ.μ., αρχικής ιδιοκτησίας του καπνεπόρου Κιαζίμ Εμίν, με στοιχεία οθωμανικού νεοκλασικισμού και νεοκλασικής ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής, αποτελεί ιδιοκτησία του δήμου Καβάλας από το 1970.

Σε δεσπόζουσα θέση, ο δήμος τοποθέτησε το 1986 το μνημείο του Καπνεργάτη, δημιουργία του διάσημου εικαστικού Δημήτρη Αρμακόλα. Το έργο αποτελείται από τρία πρόσωπα, δύο άνδρες και μια γυναίκα καθώς κι ένα ξεχωριστό γλυπτό περιμετρικά, «τα χέρια», που συμβολίζουν τη δύναμη και την ικανότητα των καπνεργατών.

Όταν άρχισαν οι εργασίες ανάπλασης μέσα στο καλοκαίρι, η συζήτηση εστίασε στην κατάργηση των παράπλευρων οδών Αβέρωφ και Κασσάνδρου. Οι δύο οδοί πεζοδρομούνται και απορροφώνται από έναν ενιαίο χώρο, που αρχίζει από το δημοτικό κήπο και μέσα από τους πεζόδρομους του εμπορικού κέντρου φτάνει έως την κεντρική πλατεία της πόλης.

Μία «λεπτομέρεια» τάραξε τα νερά: κατά τη διάρκεια της κατασκευής, η νέα πλατεία θα σκαφτεί ώστε να κατέβει επίπεδα κι έτσι το άγαλμα του Καπνεργάτη θα μπει για καιρό σε αποθήκη. Ο δημόσιος καυγάς ξέσπασε όταν δόθηκαν στη δημοσιότητα οι φωτορεαλισμοί με την τελική μορφή που θα έχει η πλατεία. Το άγαλμα δεν φαινόταν πουθενά. Ούτε η αναλυτική μελέτη του έργου έχει την παραμικρή πρόβλεψη.

Ο δήμαρχος Καβάλας Θόδωρος Μουριάδης είχε δηλώσει τότε ότι το άγαλμα θα επανέλθει, όχι στο ίδιο σημείο αλλά σε μια άκρη της πλατείας. Τότε ήταν που άνοιξε ο ασκός του Αιόλου.

Ο Γιάννης Βύζικας, ήταν πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Καβάλας όταν δημιουργήθηκε το μνημείο. Σήμερα ως πρόεδρος στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού, συστήνει επιτροπή αγώνα για να αποτρέψει τη μετακίνηση του μνημείου. «Είναι ο συνδετικός κρίκος με την ιστορία της πόλης, είναι φάρος και οδηγός νέων αγώνων. Κάθε απόπειρα μετατόπισης σημαίνει και σπάσιμο του συνδετικού κρίκου με την ιστορία των προγόνων μας» λέει στη «ΜτΚ».

«Επί τρεις σχεδόν δεκαετίες, ορατό από παντού, το άγαλμα του Καπνεργάτη είναι σύμβολο της τοπικής ιστορίας, σημείο αναφοράς. Ό,τι δεν αρέσει, δεν το κρύβουμε, δεν το μετακινούμε. Δε θα το αφήσουμε ποτέ να συμβεί!» λέει από την πλευρά του το μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Καρατσιουμπάνης.

«Το σχέδιο δεν είναι αθώο. Ο εξοβελισμός του μνημείου υπηρετεί άλλες σκοπιμότητες. Δεν θα ξεχαστεί ποτέ το καπνεργατικό κίνημα της Καβάλας, δεν θα το επιτρέψουμε ποτέ» λέει ο προσκείμενος στο ΚΚΕ δημοτικός σύμβουλος Χρήστος Ποτόλιας.

Το μέλος της διοίκησης του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας Ευριπίδης Ταρασίδης τονίζει ότι το μνημείο αποτελεί μέρος της ταυτότητας της πόλης και επισημαίνει στη «ΜτΚ» μία ακόμη πτυχή: «ο δημιουργός του γλυπτού διέγραψε μια πορεία 50 χρόνων στην νεοελληνική γλυπτική. Κάτοικοι και επισκέπτες της Αθήνας και άλλων πόλεων έχουν διασταυρωθεί με αρκετά από τα έργα του. Χωράει ένα τέτοιο άγαλμα σε μία μοντέρνα πόλη; Την απάντηση δίνουν οι πόλεις του εξωτερικού».

«Η ιστορία δεν μετακινείται. Ούτε ένα εκατοστό» λέει στη «ΜτΚ» ο Γιάννης Εριφυλλίδης, υποψήφιος δήμαρχος Καβάλας και γιος του πρώην δημάρχου Στάθη Εριφυλλίδη. Δεσμεύεται μάλιστα να κινήσει όλες τις διαδικασίες για την επίσημη μετονομασία της πλατείας σε «Καπνεργάτη» μιας και «στα χαρτιά» ονομάζεται ακόμη «Πλατεία 28ης Οκτωβρίου».

* Δημοσιεύτηκε στη «ΜτΚ» στις 16.10.2022