Ήταν Σεπτέμβριος του 2020 όταν ο μεσογειακός κυκλώνας με την κωδική ονομασία «Ιανός» σάρωσε την Ελλάδα, με δυνατούς ανέμους και μεγάλους όγκους βροχής, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στο πέρασμά του. Το κέντρο επιχειρήσεων της Πολιτικής Προστασίας πήρε «φωτιά», καθώς το φαινόμενο δεν το είχε ξαναδεί η χώρα, με τους μετεωρολόγους να… παραμιλούν, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «δεν θα είναι περίεργο ακόμα κι αν δούμε βάρκες πάνω στη στεριά».

Τρία χρόνια αργότερα, στις 4 Σεπτεμβρίου του 2023, ήρθε με σφοδρότητα η κακοκαιρία «Ντάνιελ», χτυπώντας με μανία την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές και το θάνατο πολλών ανθρώπων.

Το χτύπημα του «Ντάνιελ», σχεδόν ένα χρόνο μετά, στοιχειώνει την Ελλάδα, προκαλώντας «ιλίγγους» στην Πολιτική Προστασία και σε κάθε Περιφέρεια ξεχωριστά, καθώς ο φόβος είναι ένας: Να εμφανιστεί ένα αντίστοιχο φαινόμενο, ανοίγοντας νέες «πληγές» από τις καταστροφές και θρηνώντας η χώρα και άλλους νεκρούς.

Στοιχειώνει όμως και την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, στην οποία δεν υπάρχουν βιοκλιματικές πόλεις και η Θεσσαλονίκη π.χ. είναι μία από αυτές, όπου οι αντιπλημμυρικές υποδομές που διαθέτει ανταποκρίνονται στα κλιματικά δεδομένα του 1950 και 1960.

Δεδομένου ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ, δείχνοντας το σκληρό πρόσωπό της, με τους διαρκείς και εξαντλητικούς καύσωνες αυτή την περίοδο και τις πυρκαγιές που εκδηλώνονται συνεχώς, λόγω της μεγάλης ξηρασίας, αλλά και των πλημμυρών που μπορεί να προκαλέσει μία ισχυρή νεροποντή ποιος είναι ο βαθμός ετοιμότητας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας απέναντι σε μία νέα κρίση, σε ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη, ούτε πειστική για τους πολίτες που ζουν με το φόβο μίας κρίσης που μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή, ωστόσο η διοίκηση της ΠΚΜ, επιχειρεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια να θωρακίσει, όσο γίνεται, με τα μέσα και τα κονδύλια που διαθέτει τις πόλεις της Κεντρικής Μακεδονίας.

«Ευρωπαϊκοί πόροι για νέα έργα, για να μη ζήσουμε άλλη Θεσσαλία»

Ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας, τόσο στην προηγούμενη, όσο και στην τρέχουσα θητεία του κρούει διαρκώς τον κώδωνα του κινδύνου για την υποχρηματοδότηση των έργων και δράσεων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, είτε σε επίπεδο πρόληψης, είτε σε επίπεδο αντιμετώπισης των συνεπειών της.

«Πρέπει, άμεσα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να διασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι για έργα μεγάλης κλίμακας, όπως τα αντιπλημμυρικά έργα. Οι πόροι που είναι σήμερα διαθέσιμοι δεν αρκούν για τις μεγάλες αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν κυρίως στις πόλεις, καθώς οι υποδομές για την αντιπλημμυρική προστασία δεν ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα. Χρειάζεται να γίνουν νέα, πολύ μεγάλης κλίμακας έργα, για τα οποία σήμερα οι Περιφέρειες, οι Δήμοι αλλά και η ίδια η κεντρική Πολιτεία δεν διαθέτουν την αναγκαία χρηματοδότηση. Χρειάζονται ευρωπαϊκοί πόροι, που θα διασφαλίσει και θα αποδώσει γι’ αυτό τον σκοπό η Ευρώπη. Και αυτό πρέπει να γίνει τώρα, άμεσα, αν δεν θέλουμε νέους Βόλους, νέες Θεσσαλίες…» έχει τονίσει ο Περιφερειάρχης.

Επισημαίνει μάλιστα ότι τώρα περισσότερο από ποτέ, απαιτείται άμεση δράση από όλους για να περιοριστούν και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. «Εδώ δεν χωρούν ούτε μισόλογα, ούτε αναβολές, ούτε υπεκφυγές. Η κλιματική κρίση είναι πραγματικότητα και είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Και ο χρόνος που έχουμε για να αλλάξουμε πορεία είναι πλέον οριακός» έχει πει χαρακτηριστικά.

Μιλώντας για το ζήτημα της αντιμετώπισης των συνεπειών από την κλιματική κρίση ο αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης Κώστας Γιουτίκας, υποστήριξε σε πρόσφατη ημερίδα ότι «αν έχουμε ένα ακραίο φαινόμενο σε αστικό ιστό όπως είναι η Θεσσαλονίκη, είναι ξεκάθαρο ότι θα έχουμε πολύ μεγάλα προβλήματα, καταστροφές και θα κινδυνεύσουν και ανθρώπινες ζωές».

Από την άλλη πλευρά, σημείωσε ότι η Περιφέρεια όλα αυτά τα χρόνια έχει υλοποιήσει πολύ σοβαρά αντιπλημμυρικά έργα και έχει θωρακίσει περιοχές σε 30 σημεία σε όλες τις περιφερειακές ενότητες.

Στο θέμα των αντιπλημμυρικών έργων έχει αναφερθεί επανειλημμένα ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων Πάρις Μπίλλιας, λέγοντας ότι «οι διαδικασίες που διέπουν την υλοποίηση των έργων αντιπλημμυρικής προστασίας είναι δαιδαλώδεις, όπως και το πλέγμα των αρμοδιοτήτων. Μείζον είναι το ζήτημα της εφαρμογής του αναθεωρημένου master plan αντιπλημμυρικής θωράκισης, το οποίο περιλαμβάνει 123 έργα, εκ των οποίων τα 40 έχουν χαρακτηριστεί ως πρώτης προτεραιότητας. Η υλοποίηση των έργων καθυστερεί αδειοδοτικά, ενώ και τα κονδύλια που απαιτούνται υπερβαίνουν τις δυνατότητες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και θα χρειαστεί οπωσδήποτε η συνδρομή της κυβέρνησης».

Οι προτεραιότητες για τη Θεσσαλονίκη και την Περιφέρεια

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας της για την αντιμετώπιση ενός ακραίου καιρικού φαινομένου, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, έχει εκπονήσει Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) που εκπονήθηκε, στο οποίο εκτός των άλλων, ορίστηκαν οι περιοχές πρώτης προτεραιότητας για τη λήψη μέτρων, όπως π.χ. στη γεωργία, που βρίσκεται στην κορυφή των τομεακών προτεραιοτήτων για την ΠΚΜ.

Στην ΠΕ Θεσσαλονίκης οι περιοχές αυτές είναι οι γεωργικές εκτάσεις των Δημοτικών Ενοτήτων Εγνατίας, Εχεδώρου, Αξιού, Χαλάστρας, Θερμαϊκού, Επανομής, Μηχανιώνας, Θέρμης, Βασιλικών, Μίκρας, Λαγκαδά, Ασσήρου, Βερτίσκου, Καλλινδοίων, Κορώνειας, Λαχανά, Σοχού, Πανοράματος, Χορτιάτη, Αγίου Αθανασίου, Ωραιοκάστρου, Καλλιθέας και Μυγδονίας. Αντίστοιχα, έχουν οριστεί περιοχές στις ΠΕ Σερρών, Ημαθίας, Πέλλας, Κιλκίς, Πιερίας και Χαλκιδικής με έμφαση τον πολύπαθο Πολυγύρο, τον Ανθεμούντα, την Ορμύλια, τα Στάγειρα, την Παναγία, την Κασσάνδρα, την Παλλήνη, τα Μουδανιά, την Καλλικράτεια, την Τρίγλια και τη Σιθωνία.

Επίσης, στις βασικότερες προτεραιότητες του σχεδίου, εντάσσονται τα δάση και οι αναδασωτέες εκτάσεις, η βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, τα αποθέματα υδατικών πόρων, τα πλημμυρικά φαινόμενα, οι παράκτιες χρήσεις, ο χιονοδρομικός τουρισμός, ο θερινός τουρισμός, οι υποδομές ενέργειας, οι επίγειες μεταφορές, οι λιμενικές υποδομές, η υγεία και το δομημένο περιβάλλον.

Στα μέτρα που προτείνονται για τη γεωργία και την κτηνοτροφία συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η παρακολούθηση κρίσιμων παραμέτρων για την εκτίμηση των απειλών της γεωργίας, η καταγραφή σε ετήσια βάση του βαθμού ερημοποίησης των εδαφών, η ενίσχυση του συστήματος καταγραφής της εμφάνισης ζωονόσων, η αειφορική διαχείριση των υδάτινων πόρων και οι αλλαγές στο βιολογικό υλικό και τις καλλιεργητικές τεχνικές.

Σε ό,τι αφορά τα πλημμυρικά φαινόμενα, προτείνονται η εκπόνηση μελετών για την προστασία των πλέον ευπαθών περιοχών, η αποκατάσταση κοιτών και ποταμών και υδροτόπων, η ανάπτυξη τηλεμετρικού δικτύου για τη μέτρηση των βροχοπτώσεων και η προστασία των εδαφών από διάβρωση.

Συνολικά στο πλαίσιο του σχεδίου προτείνονται 197 μέτρα, τα οποία όμως για να υλοποιηθούν απαιτούν χρηματοδότηση ύψους 228 εκατ. ευρώ.

Στην Κεντρική Μακεδονία πάντως, σε αυτή τη φάση, υλοποιούνται σειρά έργων και δράσεων όπως:

* Η ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων κτιρίων, νοσοκομείων και σχολείων.
* Η χρηματοδότηση επενδύσεων για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
* Η προώθηση της ηλεκτροκίνησης.
* Η επένδυση στην κυκλική οικονομία και τη βιώσιμη κινητικότητα.
* Η δημιουργία νέων μονάδων αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Τα δάσος έχει «μεγάλο αδελφό» για τη φωτιά

Η Κεντρική Μακεδονία όμως έχει και μεγάλες δασικές εκτάσεις, όπως στη Θεσσαλονίκη το περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου, το μοναδικό πνεύμονα της πόλης.

Όπως τόνισε μιλώντας στη «ΜτΚ» ο Γενικός Διευθυντής Προγραμματισμού και Υποδομών και Περιφερειακός Συντονιστής Κρατικής Αρωγής Μπάμπης Στεργιάδης, «η κλιματική κρίση είναι εδώ, ήρθε με σφοδρότητα και πρέπει να τη διαχειριστούμε, περιορίζοντας τις ζημίες στην πυρκαγιά, την πλημμύρα, στο χιονιά και τον σεισμό».

Για όλα αυτά τα φαινόμενα η Περιφέρεια επικαιροποιεί για να εφαρμόσει όταν χρειαστεί τέσσερα σχέδια: Τον «Ιόλαο», για τις πυρκαγιές, τον «Δάρδανο» για τις πλημμύρες, τον Εγκέλαδο.

Σε αυτή τη φάση, όπως ανέφερε, ο μηχανισμός της ΠΚΜ δουλεύει νυχθημερόν, δίνοντας έμφαση στο καλοκαίρι και τις φωτιές, που λόγω ξηρασίας εκδηλώνονται διαρκώς, αλλά και στην πλημμύρα που μπορεί να φέρει ακόμη και η μικρής διάρκειας νεροποντή.

Στη Θεσσαλονίκη, είπε ο ίδιος, τα μάτια είναι στραμμένα στο Σέιχ Σου, στο οποίο έχουν ήδη ληφθεί αυστηρά μέτρα πυροπροστασίας. «Μπορεί να καθυστερήσαμε αλλά στο δάσος έχουμε επιστρατεύσει την τεχνολογία για την προστασία του, αφού για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών τοποθετήθηκε ήδη το πρώτο ραντάρ ανίχνευσης φωτιάς σε μεγάλη έκταση μια δόθηκε για χρήση στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και θα λειτουργήσει πλήρως με τφωτοβολταϊκά σε μία εβδομάδα, δέκα μέρες. Παράλληλα θα διατεθεί και ένα κινητό ραντάρ, το οποίο η ΠΥ θα κρίνει που θα το μετακινεί ανάλογα με τις ανάγκες» ανέφερε ο κ. Στεργιάδης.

Για την πυροπροστασία όμως, συνέχισε, υπάρχει και άμεση επέμβαση με Drone, τα οποία πετούν και παρακολουθούν δασικές εκτάσεις στη Θεσσαλονίκη, όπως το Σέιχ Σου, το δασόκτημα του Ωραιοκάστρου, του Πανοράματος και της Θέρμης. «Στο Σέιχ Σου πραγματοποιεί ήδη πτήσεις, ενώ στα υπόλοιπα δασικά κτήματα θα αρχίσουν οι πρώτες στα τέλη Ιουλίου» σημείωσε.

Για την αντιμετώπιση όμως μίας πυρκαγιάς ή μίας πλημμύρας η ΠΚΜ, εκτός από τον δικός της μηχανισμό με οχήματα, εξοπλισμό και προσωπικό συνδράμει και με μέσα από το Μητρώο εργοληπτών, κάθε φορά που υπάρχει ανάγκη σε κάθε περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας. «Παράλληλα είμαστε σε διαρκή επικοινωνία με όλους τους δήμους, ενώ ενισχύουμε και τα στρατόπεδα. Σε αυτή την προσπάθεια όμως συμβάλλουν σημαντικά και οι εθελοντές, καθώς η ΠΚΜ συνεργάζεται με δεκάδες ομάδες εθελοντών σε κάθε φυσική καταστροφή» υπογράμμισε ο κ. Στεργιάδης.

…τα λεφτά όμως δεν έρχονται

Ωστόσο και ο Γενικός Διευθυντής Προγραμματισμού και Υποδομών της ΠΚΜ επισημαίνει ότι η πολιτεία είναι ανάγκη περισσότερο από ποτέ άλλοτε να στηρίξει την Πολιτική Προστασία και να διαθέσει κονδύλια για έργα και δράσεις που θα θωρακίσουν τις πόλεις. «Η κυβέρνηση πρέπει να δώσει πόρους, γιατί κάθε φορά που σημειώνονται καταστροφές η Περιφέρεια προχωρά στα αναγκαία έργα αποκατάστασης, αλλά οι εργολάβοι είναι απλήρωτοι. Από τον Ιούνιο του 2023 δεν μας έχουν δοθεί χρήματα, για τα έργα που έγιναν, προκειμένου να προστατευτούν ζωές και περιουσίες» επισήμανε.

Για παράδειγμα, είπε, έγιναν παρεμβάσεις σε περιοχές που πλημμύρισαν όπως η Θέρμη, ο Άγιος Παύλος, το Ωραιόκαστρο, ο Λαγκαδάς και περιοχές της Σιθωνίας στη Χαλκιδική, αλλά την Περιφέρεια δεν έχουν έρθει χρήματα. Κληθείς πάντως να απαντήσει πόσα κονδύλια απαιτούνται για τα έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης, είπε πως το νούμερο… τρομάζει, καθώς ανέρχονται σε πολλά εκατ. ευρώ, αλλά η ΠΚΜ παίρνει περίπου 30 εκατ. ευρώ. «Με αυτά τα κονδύλια, κάνουμε έργα μικρής κλίμακας, όπως συνεχείς καθαρισμούς ρεμάτων και χειμάρρων τόσο στη Θεσσαλονίκη, όσο και αλλού, προσπαθώντας να περιορίσουμε όσο γίνεται μια ενδεχόμενη καταστροφή» εξήγησε ο κ. Στεργιάδης.

Το 2023 η θερμοκρασία αυξήθηκε όσο αυξάνεται σε μία δεκαετία

Άκρως ανησυχητικά είναι τα στοιχεία για την αύξηση της θερμοκρασίας, τα οποία παρουσίασε σε ημερίδα για την κλιματική μεταβολή, ο Ματθαίος Σανταμούρης, καθηγητής στο University of New South Wales στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας.

Τόνισε χαρακτηριστικά ότι από τον Απρίλιο του 2023 μέχρι σήμερα στη νοτιοανατολική Ασία αυξήθηκε η συχνότητα των καυσώνων όχι κατά 30% αλλά κατά 30 φορές και οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αντιμετωπίζουν θερμοκρασίες από 40 ως 55 βαθμούς Κελσίου.

Σε ό,τι αφορά δε την παγκόσμια θερμοκρασία, αυτή, όπως είπε, αυξήθηκε κατά 0,2 βαθμούς Κελσίου μόνο το 2023, ενώ η ίδια αύξηση συνέβαινε σε μία δεκαετία.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21.07.2024