12/04/2021 13:08
Μια σημαντική πόλη της αρχαίας Βοττιαίας, που βρισκόταν στον πυρήνα του Μακεδονικού βασιλείου, στην εύφορη λεκάνη του ποταμού Αξιού και υπήρξε πατρίδα του ιδρυτή της δυναστείας των Σελευκιδών Σελεύκου Α΄ του Νικάτορος, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν η αρχαία Ευρωπός που σήμερα τοποθετείται στον δήμο Παιονίας, 18 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πέλλας.
Η «Ευρωπαίων Πόλις», όπως αλλιώς αποκαλείται, έχει μια μακρά ιστορία που διαρκεί από τους προϊστορικούς χρόνους (από την 5η χιλιετία π.Χ.), και αργότερα από τους ιστορικούς (6ος αι. π.Χ.) μέχρι και τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους (6ος αι. μ.Χ.).
Ως εκ τούτου, στα όριά της αναδεικνύεται αναρίθμητος αρχαιολογικός πλούτος με μεγάλη δυναμική και αξία.
Τώρα, στη σημαντική αρχαία πόλη έρχεται να προστεθεί ένα ακόμη εύρημα.
ΤΥΜΒΟΣ ΜΕΣΙΑΣ, ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ - copyright ΥΠΠΟΑ/ ΕΦΑ Κιλκίς
Μια μορφή «επίδειξης» συμβολικής υποδήλωσης και μνήμης
Ένα χιλιόμετρο νότια από τον γνωστό περίφημο αρχαιολογικό χώρο της, κοντά στον σύγχρονο οικισμό Μεσιάς, σε διακριτό φυσικό αναβαθμό δυτικά του Αξιού ποταμού, από τον οποίο διερχόταν ο οδικός άξονας Ευρωπού – Πέλλας δεσπόζει ένας ταφικός τύμβος διαμέτρου 32μ και ύψους 5μ. Πρόκειται για ένα «τηλεφανές σήμα» (δηλαδή φαίνεται από μακριά) που αποτελεί πιθανότατα σύμβολο της οικονομικής και πολιτικής ισχύος επιφανούς μέλους της αριστοκρατικής τάξης της περιοχής κατά τον ύστερο 4ο αι. π.Χ. ή και τις αρχές του 3ου αι. π.Χ.
«Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι η αριστοκρατική τάξη της ελληνιστικής περιόδου παρουσιάζεται στην κοινωνία της εποχής της με παρόμοιο επικοινωνιακό τρόπο, δηλ. δημιουργώντας/κατασκευάζοντας τέτοιους ταφικούς τύμβους. Πρόκειται για μια μορφή ‘επίδειξης’, συμβολικής υποδήλωσης και μνήμης στο τοπίο της παρουσίας ενός σημαντικού πολίτη/ οικονομικού – πολιτικού παράγοντα. Τέτοιοι ήταν συνήθως οι κατέχοντες γη, μια μορφή γαιοκτημόνων, οι οποίοι φαίνεται να έχουν πολύ σημαντικά αξιώματα στην πυραμίδα της αριστοκρατίας της περιόδου. Κάποιοι μπορεί να είναι σημαίνοντα πρόσωπα και στην πολιτική σκηνή, σίγουρα και στην οικονομική. Μπορεί να μην έχουμε ακριβώς τα ονόματά τους, αλλά γνωρίζουμε ότι οι ταφικοί τύμβοι ανήκαν σε εύρωστες οικονομικά οικογένειες, που κατείχαν ένα ταφικό μνημείο το οποίο μπορούσε να δέχεται ένα ή περισσότερα μέλη», τονίζει στο makthes.gr η Προϊσταμένη της ΕΦΑ Κιλκίς Δρ Γεωργία Στρατούλη.
Ο ΣΥΛΗΜΕΝΟΣ ΤΑΦΟΣ - Copyright ΥΠΠΟΑ/ΕΦΑ Κιλκίς
Το χρυσό στεφάνι μυρτιάς και η ταφή του νεαρού ατόμου
Οι πολλαπλές αρχαιοκαπηλικές απόπειρες σε διάφορα σημεία του τύμβου επέβαλαν την προσεκτική διερεύνησή του. Η σωστική αρχαιολογική έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο έως και τον Νοέμβριο του 2020 τηρώντας όλα τα κατάλληλα υγειονομικά μέτρα προστασίας από τον covid 19.
Η έρευνα έφερε στο φως συλημένο ταφικό μνημείο πολύ ενδιαφέρουσας αρχιτεκτονικής μορφής του τύπου του κιβωτιόσχημου τάφου με θύρωμα και θήκες. Ο τάφος δομήθηκε αριστοτεχνικά μέσα σε όρυγμα.
Πρόκειται για μνημείο ενός θαλάμου, με διαστάσεις περ. 3,5 μ. μήκος, 2,5 μ. πλάτος και περί τα 3,0μ ύψος, που χτίστηκε με γωνιόλιθους από συνεκτικό μαργαϊκό ασβεστόλιθο και καλύφθηκε από οκτώ όμοιας σύστασης ορθογώνιους λίθους, εκ των οποίων οι επτά βρέθηκαν στη θέση τους. Το θυραίο άνοιγμα του τάφου βρίσκεται στην ανατολική στενή πλευρά του, το οποίο φράχθηκε με γωνιόλιθους. Εσωτερικά ο θάλαμός του ήταν καλυμμένος με διαφορετικού πάχους και σύστασης κονίαμα στο δάπεδο (παχύ) και τους τοίχους (λεπτό), το οποίο διατηρείται σε ελάχιστα σημεία. Στο δυτικό τμήμα του θαλάμου υπήρχε λίθινο θρανίο καθώς και δύο ειδικά διαμορφωμένες θήκες-εσοχές στον βόρειο τοίχο.
Η σύληση του μνημείου πιθανότατα επιχειρήθηκε περισσότερες της μίας φορές κατά την αρχαιότητα και είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες φθορές στο εσωτερικό του και μερική καταστροφή της ανατολικής πλευράς του. «Είναι ένα μνημείο που κυριολεκτικά το είχαν αδειάσει από το περιεχόμενό του. Από τα κτερίσματα της ταφής εντοπίσαμε ελάχιστα ψήγματα φύλλων και λιγοστούς καρπούς χάλκινου επίχρυσου στεφανιού, πιθανότατα μυρτιάς. Από αυτά γνωρίζουμε ότι σε κάποια φάση της βιογραφίας του μνημείου ήταν ενταφιασμένο εκεί ένα νεαρό άτομο, αγόρι ή κοπέλα, της οικογένειας του αριστοκράτη στον οποίο ανήκε ο ταφικός τύμβος. Ξέρουμε πολύ καλά από άλλα μνημεία ότι πρέπει να εκλάπησαν από αυτόν τον τάφο σπουδαία άλλα αγγεία, από μέταλλο και πηλό», επισημαίνει η κ. Στρατούλη.
ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΤΥΜΒΟΥ - Copyright ΥΠΠΟΑ/ΕΦΑ Κιλκίς
Ένας ισχυρός Μαχάτας στους Δελφούς
Η περαιτέρω μελέτη του μνημείου αναμένεται να προσφέρει πιο ακριβή στοιχεία για τη χρονολόγησή του. Ωστόσο, η ύπαρξή του συνηγορεί στη σπουδαιότητα και τη θέση που κατείχε η αρχαία Ευρωπός στην κεντρική Μακεδονία ως μια εύρωστη και ισχυρή πόλη. «Από τον Θουκυδίδη, τον σπουδαίο ιστορικό της αρχαιότητας, γνωρίζουμε ότι η Ευρωπός απέκρουσε τις επιθέσεις του βασιλιά των Θρακών Σιτάλκη (το 429 π.Χ.) κατά την εισβολή του στη Μακεδονία. Αυτό σημαίνει ότι η πόλη είχε ισχυρά τείχη. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι πολίτες της Ευρωπού, της τάξης των αριστοκρατών, πιθανότητα εταίροι του Μακεδόνα βασιλιά, επισκέπτονταν κατά τον 4ο-3ο αι. π.Χ. και το Μαντείο των Δελφών, όπως ο Μαχάτας (μαχητής), που αναφέρεται στον κατάλογο των θεωροδόκων των Δελφών και απολάμβανε αυτός και η οικογένειά του ιδιαιτέρων τιμών. Αυτό είναι ενδεικτικό της υψηλής κοινωνικής θέσης, που είχαν κάτοικοι της σημαντικής πόλης της Ευρωπού», σημειώνει
η προϊσταμένη της ΕΦΑ Κιλκίς. Η ίδια μαζί με τους Ν. Πουλακάκη, Σ. Χατζητουλούση, Σ. Μπόζου, Β. Μάσεν, Π. Βασιλοπούλου, Π. Τοκμακίδη και Α. Μανάκο υπογράφουν την ανακοίνωση «Ο ταφικός τύμβος Μεσιάς στη χώρα της αρχαίας Ευρωπού. Η βιογραφία του μνημείου και η κατασκευή της μνήμης», που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 23 Απριλίου στις 16.50 στο πλαίσιο της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΥΡΩΠΟΥ- copyright ΥΠΠΟΑ/ ΕΦΑ Κιλκίς
Ο αρχαιολογικός χώρος Ευρωπού και η ταινία για τον Σέλευκο
Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί, σε μικρή απόσταση από τη Θεσσαλονίκη, να μεταβεί στον καλά οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ευρωπού και να γνωρίσει όλα όσα μέχρι στιγμής έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη (πόλη και νεκροταφεία), τηρώντας τα πρωτόκολλα των υγειονομικών αρχών. Μάλιστα, τον Νοέμβριο του 2019 δημιουργήθηκε στον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο ένα «Κέντρο Ενημέρωσης» του κοινού όπου ο πολίτης μαθαίνει για τη σχέση της Ευρωπού με τον Μύθο, την όμορφη Ευρώπη από τη Φοινίκη που ερωτεύθηκε ο Δίας και μεταμορφωμένος σε ταύρο την έκλεψε και τη μετέφερε στην Κρήτη, όπου εκείνη χάρισε το όνομά της στην ήπειρό μας, καθώς κα τη μακρά ιστορία της Ευρωπού, που αριθμεί τουλάχιστον 1000 έτη.
ΕΥΡΩΠΟΣ (ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ) - φωτό Θάνος Καρτσόγλου
Στο «Κέντρο Ενημέρωσης αρχαίας Ευρωπού» προβάλλεται και το μικρού μήκους animated ιστορικό ντοκιμαντέρ «Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ. Από την Ευρωπό…στην ελληνιστική οικουμένη», παραγωγή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, σε συνεργασία με την κινηματογραφική εταιρεία Macine Motion Pictures Productions και την ειδική επιστημονική επιμέλεια του Παναγιώτη Ιωσήφ, καθηγητή Αρχαίας και Μεσαιωνικής Νομισματικής του Πανεπιστημίου Radboud της Ολλανδίας.
Εδώ μπορείτε να δείτε το ιστορικό ντοκιμαντέρ για τον Σέλευκο
Μια σημαντική πόλη της αρχαίας Βοττιαίας, που βρισκόταν στον πυρήνα του Μακεδονικού βασιλείου, στην εύφορη λεκάνη του ποταμού Αξιού και υπήρξε πατρίδα του ιδρυτή της δυναστείας των Σελευκιδών Σελεύκου Α΄ του Νικάτορος, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν η αρχαία Ευρωπός που σήμερα τοποθετείται στον δήμο Παιονίας, 18 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πέλλας.
Η «Ευρωπαίων Πόλις», όπως αλλιώς αποκαλείται, έχει μια μακρά ιστορία που διαρκεί από τους προϊστορικούς χρόνους (από την 5η χιλιετία π.Χ.), και αργότερα από τους ιστορικούς (6ος αι. π.Χ.) μέχρι και τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους (6ος αι. μ.Χ.).
Ως εκ τούτου, στα όριά της αναδεικνύεται αναρίθμητος αρχαιολογικός πλούτος με μεγάλη δυναμική και αξία.
Τώρα, στη σημαντική αρχαία πόλη έρχεται να προστεθεί ένα ακόμη εύρημα.
ΤΥΜΒΟΣ ΜΕΣΙΑΣ, ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ - copyright ΥΠΠΟΑ/ ΕΦΑ Κιλκίς
Μια μορφή «επίδειξης» συμβολικής υποδήλωσης και μνήμης
Ένα χιλιόμετρο νότια από τον γνωστό περίφημο αρχαιολογικό χώρο της, κοντά στον σύγχρονο οικισμό Μεσιάς, σε διακριτό φυσικό αναβαθμό δυτικά του Αξιού ποταμού, από τον οποίο διερχόταν ο οδικός άξονας Ευρωπού – Πέλλας δεσπόζει ένας ταφικός τύμβος διαμέτρου 32μ και ύψους 5μ. Πρόκειται για ένα «τηλεφανές σήμα» (δηλαδή φαίνεται από μακριά) που αποτελεί πιθανότατα σύμβολο της οικονομικής και πολιτικής ισχύος επιφανούς μέλους της αριστοκρατικής τάξης της περιοχής κατά τον ύστερο 4ο αι. π.Χ. ή και τις αρχές του 3ου αι. π.Χ.
«Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι η αριστοκρατική τάξη της ελληνιστικής περιόδου παρουσιάζεται στην κοινωνία της εποχής της με παρόμοιο επικοινωνιακό τρόπο, δηλ. δημιουργώντας/κατασκευάζοντας τέτοιους ταφικούς τύμβους. Πρόκειται για μια μορφή ‘επίδειξης’, συμβολικής υποδήλωσης και μνήμης στο τοπίο της παρουσίας ενός σημαντικού πολίτη/ οικονομικού – πολιτικού παράγοντα. Τέτοιοι ήταν συνήθως οι κατέχοντες γη, μια μορφή γαιοκτημόνων, οι οποίοι φαίνεται να έχουν πολύ σημαντικά αξιώματα στην πυραμίδα της αριστοκρατίας της περιόδου. Κάποιοι μπορεί να είναι σημαίνοντα πρόσωπα και στην πολιτική σκηνή, σίγουρα και στην οικονομική. Μπορεί να μην έχουμε ακριβώς τα ονόματά τους, αλλά γνωρίζουμε ότι οι ταφικοί τύμβοι ανήκαν σε εύρωστες οικονομικά οικογένειες, που κατείχαν ένα ταφικό μνημείο το οποίο μπορούσε να δέχεται ένα ή περισσότερα μέλη», τονίζει στο makthes.gr η Προϊσταμένη της ΕΦΑ Κιλκίς Δρ Γεωργία Στρατούλη.
Ο ΣΥΛΗΜΕΝΟΣ ΤΑΦΟΣ - Copyright ΥΠΠΟΑ/ΕΦΑ Κιλκίς
Το χρυσό στεφάνι μυρτιάς και η ταφή του νεαρού ατόμου
Οι πολλαπλές αρχαιοκαπηλικές απόπειρες σε διάφορα σημεία του τύμβου επέβαλαν την προσεκτική διερεύνησή του. Η σωστική αρχαιολογική έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο έως και τον Νοέμβριο του 2020 τηρώντας όλα τα κατάλληλα υγειονομικά μέτρα προστασίας από τον covid 19.
Η έρευνα έφερε στο φως συλημένο ταφικό μνημείο πολύ ενδιαφέρουσας αρχιτεκτονικής μορφής του τύπου του κιβωτιόσχημου τάφου με θύρωμα και θήκες. Ο τάφος δομήθηκε αριστοτεχνικά μέσα σε όρυγμα.
Πρόκειται για μνημείο ενός θαλάμου, με διαστάσεις περ. 3,5 μ. μήκος, 2,5 μ. πλάτος και περί τα 3,0μ ύψος, που χτίστηκε με γωνιόλιθους από συνεκτικό μαργαϊκό ασβεστόλιθο και καλύφθηκε από οκτώ όμοιας σύστασης ορθογώνιους λίθους, εκ των οποίων οι επτά βρέθηκαν στη θέση τους. Το θυραίο άνοιγμα του τάφου βρίσκεται στην ανατολική στενή πλευρά του, το οποίο φράχθηκε με γωνιόλιθους. Εσωτερικά ο θάλαμός του ήταν καλυμμένος με διαφορετικού πάχους και σύστασης κονίαμα στο δάπεδο (παχύ) και τους τοίχους (λεπτό), το οποίο διατηρείται σε ελάχιστα σημεία. Στο δυτικό τμήμα του θαλάμου υπήρχε λίθινο θρανίο καθώς και δύο ειδικά διαμορφωμένες θήκες-εσοχές στον βόρειο τοίχο.
Η σύληση του μνημείου πιθανότατα επιχειρήθηκε περισσότερες της μίας φορές κατά την αρχαιότητα και είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες φθορές στο εσωτερικό του και μερική καταστροφή της ανατολικής πλευράς του. «Είναι ένα μνημείο που κυριολεκτικά το είχαν αδειάσει από το περιεχόμενό του. Από τα κτερίσματα της ταφής εντοπίσαμε ελάχιστα ψήγματα φύλλων και λιγοστούς καρπούς χάλκινου επίχρυσου στεφανιού, πιθανότατα μυρτιάς. Από αυτά γνωρίζουμε ότι σε κάποια φάση της βιογραφίας του μνημείου ήταν ενταφιασμένο εκεί ένα νεαρό άτομο, αγόρι ή κοπέλα, της οικογένειας του αριστοκράτη στον οποίο ανήκε ο ταφικός τύμβος. Ξέρουμε πολύ καλά από άλλα μνημεία ότι πρέπει να εκλάπησαν από αυτόν τον τάφο σπουδαία άλλα αγγεία, από μέταλλο και πηλό», επισημαίνει η κ. Στρατούλη.
ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΤΥΜΒΟΥ - Copyright ΥΠΠΟΑ/ΕΦΑ Κιλκίς
Ένας ισχυρός Μαχάτας στους Δελφούς
Η περαιτέρω μελέτη του μνημείου αναμένεται να προσφέρει πιο ακριβή στοιχεία για τη χρονολόγησή του. Ωστόσο, η ύπαρξή του συνηγορεί στη σπουδαιότητα και τη θέση που κατείχε η αρχαία Ευρωπός στην κεντρική Μακεδονία ως μια εύρωστη και ισχυρή πόλη. «Από τον Θουκυδίδη, τον σπουδαίο ιστορικό της αρχαιότητας, γνωρίζουμε ότι η Ευρωπός απέκρουσε τις επιθέσεις του βασιλιά των Θρακών Σιτάλκη (το 429 π.Χ.) κατά την εισβολή του στη Μακεδονία. Αυτό σημαίνει ότι η πόλη είχε ισχυρά τείχη. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι πολίτες της Ευρωπού, της τάξης των αριστοκρατών, πιθανότητα εταίροι του Μακεδόνα βασιλιά, επισκέπτονταν κατά τον 4ο-3ο αι. π.Χ. και το Μαντείο των Δελφών, όπως ο Μαχάτας (μαχητής), που αναφέρεται στον κατάλογο των θεωροδόκων των Δελφών και απολάμβανε αυτός και η οικογένειά του ιδιαιτέρων τιμών. Αυτό είναι ενδεικτικό της υψηλής κοινωνικής θέσης, που είχαν κάτοικοι της σημαντικής πόλης της Ευρωπού», σημειώνει
η προϊσταμένη της ΕΦΑ Κιλκίς. Η ίδια μαζί με τους Ν. Πουλακάκη, Σ. Χατζητουλούση, Σ. Μπόζου, Β. Μάσεν, Π. Βασιλοπούλου, Π. Τοκμακίδη και Α. Μανάκο υπογράφουν την ανακοίνωση «Ο ταφικός τύμβος Μεσιάς στη χώρα της αρχαίας Ευρωπού. Η βιογραφία του μνημείου και η κατασκευή της μνήμης», που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 23 Απριλίου στις 16.50 στο πλαίσιο της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΥΡΩΠΟΥ- copyright ΥΠΠΟΑ/ ΕΦΑ Κιλκίς
Ο αρχαιολογικός χώρος Ευρωπού και η ταινία για τον Σέλευκο
Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί, σε μικρή απόσταση από τη Θεσσαλονίκη, να μεταβεί στον καλά οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ευρωπού και να γνωρίσει όλα όσα μέχρι στιγμής έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη (πόλη και νεκροταφεία), τηρώντας τα πρωτόκολλα των υγειονομικών αρχών. Μάλιστα, τον Νοέμβριο του 2019 δημιουργήθηκε στον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο ένα «Κέντρο Ενημέρωσης» του κοινού όπου ο πολίτης μαθαίνει για τη σχέση της Ευρωπού με τον Μύθο, την όμορφη Ευρώπη από τη Φοινίκη που ερωτεύθηκε ο Δίας και μεταμορφωμένος σε ταύρο την έκλεψε και τη μετέφερε στην Κρήτη, όπου εκείνη χάρισε το όνομά της στην ήπειρό μας, καθώς κα τη μακρά ιστορία της Ευρωπού, που αριθμεί τουλάχιστον 1000 έτη.
ΕΥΡΩΠΟΣ (ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ) - φωτό Θάνος Καρτσόγλου
Στο «Κέντρο Ενημέρωσης αρχαίας Ευρωπού» προβάλλεται και το μικρού μήκους animated ιστορικό ντοκιμαντέρ «Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ. Από την Ευρωπό…στην ελληνιστική οικουμένη», παραγωγή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, σε συνεργασία με την κινηματογραφική εταιρεία Macine Motion Pictures Productions και την ειδική επιστημονική επιμέλεια του Παναγιώτη Ιωσήφ, καθηγητή Αρχαίας και Μεσαιωνικής Νομισματικής του Πανεπιστημίου Radboud της Ολλανδίας.
Εδώ μπορείτε να δείτε το ιστορικό ντοκιμαντέρ για τον Σέλευκο
ΣΧΟΛΙΑ