Μια άγνωστη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πτυχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου φέρνει στο φως η έκθεση «Αρχαιολογία εν καιρώ πολέμου στο Κιλκίς. Από τα χαρακώματα των μαχών… στα σκάμματα των ανασκαφών», που οργανώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς το 1918 για την επέτειο των 100 χρόνων από την λήξη του Α΄ ΠΠ και παρουσιάστηκε παλαιότερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Κιλκίς (11.11.2018 – 24.06.2019) και στο Γενί Τζαμί της Θεσσαλονίκης (27.06.2019 – 28.09.2019) και τώρα φιλοξενείται στο Διοικητήριο της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς.

Η έκθεση επρόκειτο να ταξιδέψει σε διάφορους σταθμούς μετά τη δεύτερη παρουσίασή της, αλλά λόγω κορονοϊού αυτό ήταν αδύνατο. Έτσι, τώρα τα εκθέματα αυτά ξαναέρχονται στο φως/ξανασυστήνονται αναδεικνύοντας την αναπότρεπτη συνάντηση των χαρακωμάτων του πολέμου με αρχαιολογικά κατάλοιπα από το μακρινό παρελθόν του τόπου, μια τυχαία εύρεση, κυρίως σε υψώματα – τεχνητούς γηλόφους (κυρίως προϊστορικές τούμπες και τράπεζες με οικιστικά κατάλοιπα ιστορικών χρόνων) στην κοιλάδα του Αξιού.

«To Κιλκίς -με απόφαση των Συμμαχικών Δυνάμεων- υπήρξε ο τόπος των μεγάλων μαχών του Μακεδονικού Μετώπου κατά τα έτη 1917-1918 (π.χ. Ραβινέ, Σκρα, Δοϊράνη) και συνέβαλε ουσιαστικά στην εξέλιξη του Μεγάλου Πολέμου (=Α΄ ΠΠ), με κατάληξη τη συνθηκολόγηση των ηττημένων δυνάμεων στις 11.11.2018. Από τη Θεσσαλονίκη μεταφέρθηκαν 700.000 άνδρες, Βρετανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Ρώσοι, Σενεγαλέζοι κ.ά., νεαρά παιδιά, 18-24 ετών, κυρίως στο βόρειο τμήμα του Κιλκίς για να αντιταχθούν στον αντίπαλο συνασπισμό της Τετραπλής Συμμαχίας. Η διάνοιξη χαρακωμάτων αποτέλεσε πολεμική πρακτική άρρηκτα συνυφασμένη με τον Μεγάλο Πόλεμο. Σ’ αυτά οφείλεται η συνάντηση του Μακεδονικού Μετώπου με την (προ-)ιστορία του Κιλκίς και της Μακεδονίας», λέει στο makthes.gr η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς Δρ Γεωργία Στρατούλη.

Ένα πλούσιο οπτικό αρχειακό υλικό, όπως καρτ ποστάλ, φωτογραφίες, έγγραφα κ.ά., προερχόμενο από διάφορους φορείς, όπως π.χ. η Βρετανική Σχολή Αθηνών, η ιδιωτική συλλογή του συνταγματάρχη εν αποστρατεία κ. Βασιλείου Νικόλτσιου, το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, το Classical Art Research Centre - University of Oxford, το Imperial War Museum, το ΟΠΠΕ- Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, η ιδιωτική συλλογή Ιωάννη Μέγα - Βιβλιοθήκη Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το University Studio Press κ.ά. περιμένει τον επισκέπτη της έκθεσης.

Η δομή της αναπτύσσεται σε τρεις θεματικές ενότητες: «Ο Μεγάλος Πόλεμος και το Μακεδονικό Μέτωπο», «Το Κιλκίς στη σκιά του πολέμου» και «Οι ανασκαφικές τομές στα χαρακώματα». Έτσι, το Μακεδονικό Μέτωπο ενώνεται με την πρωτοπόρα αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή (οικιστικά ή ταφικά κατάλοιπα της Ύστερης Εποχής χαλκού, της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου και των αρχαϊκών χρόνων) και τα αρχαιολογικά ευρήματα με τα στρατιωτικά κειμήλια του Μακεδονικού Μετώπου.

Τέλος, η έκθεση δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να παρακολουθήσει αντιπροσωπευτικό και εκπαιδευτικό υλικό για τον Μεγάλο Πόλεμο. «Στόχος μας είναι να αποτελέσει η περιοδεύουσα αυτή έκθεση επικοινωνιακό εργαλείο προβολής του Κιλκίς, συμβάλλοντας δυναμικά στην ευρύτερη προσπάθεια προώθησης και ανάδειξης του Κιλκίς και της Κεντρικής Μακεδονίας ως πόλου έλξης τουριστικού ενδιαφέροντος για τον ιστορικό τουρισμό του τόπου μας, αναδεικνύοντας και το απόθεμα ιστορικού ενδιαφέροντος, που στοιχειοθετούν τα μνημεία των πεσόντων στην περιοχή, όπως τα στρατιωτικά κοιμητήρια της Ελλάδας και της Κοινοπολιτείας στην Δοϊράνη και την Κρηστώνη, όπως γίνεται στη Γαλλία και το Βέλγιο. Στην ανάπτυξη του αρχαιολογικού-ιστορικού τουρισμού της περιοχής θα συνέβαλε η διαμόρφωση οργανωμένων περιηγήσεων και σε άγνωστες προϊστορικές τούμπες και τοπία μαχών του Μεγαλου Πολέμου, που υπήρξαν χώροι μικρών ανασκαφών στη διάρκεια του πολέμου, κυρίως όμως αρχαιολογικής διερεύνησης αμέσως μετά τον πόλεμο, μεταξύ 1921-1925, όπως συνέβη με τους Βρετανούς αρχαιολόγους Stanley Casson (ήταν λοχαγός στη διάρκεια του πολέμου) και Walter Heurtley, που μετά τη λήξη του πολέμου, τη δεκαετία του 1920 διεξήγαγαν ανασκαφική έρευνα ως μέλη της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής σε προϊστορικές θέσεις, όπως η Τσαουσίτσα (νυν Ποντοηράκλεια), το Κιλιντίρ (νυν Καλίωδρια, ή η Βαρδαρόφτσα (νυν Αξιοχώρι) κ.α.», καταλήγει η κ. Στρατούλη.