Η τρέχουσα ακαδημαϊκή χρονιά 2024-2025 είναι η τελευταία ευκαιρία για δεκάδες χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες που έχουν συμπληρώσει το ανώτατο χρονικό όριο φοίτησης να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Από την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά αρχίζει η εφαρμογή της διάταξης του ν. 4957/2022 που προβλέπει την υποχρεωτική διαγραφή από τα μητρώα των πανεπιστημίων όσων το έχουν υπερβεί. Το ανώτατο όριο φοίτησης ανέρχεται σε επιπλέον δύο χρόνια για τμήματα τετραετούς φοίτησης και σε έως τρία χρόνια για προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, διάρκειας πέντε και έξι ετών.

Ήδη, όλα τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα έχουν αποστείλει προς την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) τα ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι στα μητρώα τους. Μάλιστα, τους διαχωρίζουν σε τρεις κατηγορίες:

• όσους βρίσκονται εντός του συμβατικού χρόνου φοίτησης (έως τέσσερα, πέντε, έξι έτη),
• όσους κατατάσσονται στην γκρίζα ζώνη των επιπλέον δύο ή τριών ετών πέραν του συμβατικού χρόνου (ν+2, ν+3) και
• όσους βρίσκονται ήδη εκτός αυτών των χρονικών ορίων (>ν+2, >ν+3).

Από την τρίτη κατηγορία θα αρχίσει από τον Σεπτέμβριο του 2025 η εφαρμογή της διάταξης του «νόμου Κεραμέως», που προβλέπει τη διαγραφή από τα μητρώα των ΑΕΙ των λεγόμενων «αιώνιων» ή άλλως «λιμναζόντων» φοιτητών.

Από το 1978

Το πρόβλημα με τους «αιώνιους» φοιτητές μετρά δεκαετίες. Όσες προσπάθειες έγιναν κατά το παρελθόν για να λυθεί, απέτυχαν. Η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε κάτι τέτοιο μετά τη μεταπολίτευση ήταν με το νόμο 815/78, ο οποίος προέβλεπε «την απώλεια της φοιτητικής ιδιότητας μετά από χρονικό διάστημα ίσο με τον αριθμό των ετών σπουδών, προσαυξημένων κατά το ήμισυ αυτών». Όμως ο νόμος αποσύρθηκε τελικά από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, έπειτα από πολυήμερες φοιτητικές καταλήψεις.

Τη δεύτερη αποτυχημένη προσπάθεια χρεώνεται η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος απέσυρε τη ρύθμιση, υπό το βάρος των καταλήψεων του 1990-91 και της δολοφονίας του Νίκου Τεμπονέρα.
Η διάταξη για τη διαγραφή των «αιώνιων» φοιτητών ψηφίστηκε δύο φορές. Την πρώτη από την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή (νόμος 3549/2007) και τη δεύτερη από την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου (νόμος 4009/2011). Ωστόσο, και τις δύο φορές η διάταξη έμεινε ανεφάρμοστη. Η τελευταία απόπειρα γίνεται τώρα με το νόμο 4957/2022.

Σκεπτικισμός και πιέσεις

Αν και απέχουμε σχεδόν δέκα μήνες από αυτό το χρονικό ορόσημο, έχει ξεκινήσει ήδη μια σχετική κινητικότητα γύρω από το συγκεκριμένο θέμα. Σύμφωνα με ακαδημαϊκούς παράγοντες υπάρχουν πανεπιστήμια στα οποία φαίνεται να επικρατεί σκεπτικισμός ως προς την εφαρμογή της επίμαχης διάταξης, κυρίως διότι εκτιμούν ότι τυχόν διαγραφή χιλιάδων φοιτητών θα πυροδοτήσει έναν νέο κύκλο εσωστρέφειας και κινητοποιήσεων από φοιτητικές παρατάξεις αλλά και από ομάδες πανεπιστημιακών. Κινητικότητα παρατηρείται και από ορισμένους πολιτικούς παράγοντες, κυρίως βουλευτές, οι οποίοι εκλέγονται σε περιοχές στις οποίες λειτουργούν περιφερειακά πανεπιστήμια. Αυτοί πιέζουν να ανασταλεί η εφαρμογή της διάταξης, καθώς θεωρούν ότι η διαγραφή των «αιώνιων» φοιτητών θα αποδυναμώσει τα περιφερειακά πανεπιστήμια και ίσως οδηγήσει στο κλείσιμο ορισμένων ήδη ολιγομελών τμημάτων.

Σχεδόν οι μισοί

Με βάση τα στοιχεία τα οποία έχουν σταλεί από τα ΑΕΙ προς την ΕΘΑΑΕ και προς το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Εθνικό Σύστημα Ποιότητας (ΟΠΕΣΠ), ο συνολικός αριθμός των φοιτητών και φοιτητριών που ήταν εγγεγραμμένοι στα 23 πανεπιστήμια της χώρας στις 31 Αυγούστου 2023 ανέρχεται σε 695.678. Εξ αυτών, οι «αιώνιοι» φοιτητές που έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο σπουδών (ν+2, ν+3), είναι 333.741, δηλαδή ποσοστό 47,97%, ενώ σε 361.937 (ποσοστό 52,03%) ανέρχονται όσοι είναι εντός του ανώτατου ορίου φοίτησης.

Τα υψηλότερα ποσοστά «αιώνιων» φοιτητών καταγράφονται:

• στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (59,92%),
• στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (58,78%),
• στο Πανεπιστήμιο Πειραιά (57,47%),
• στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (56,44%),
• στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (54,71%) και
• στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (53,63%).

Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά «λιμναζόντων» φοιτητών εμφανίζουν:

• η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (21,7%),
• το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (29,3%), το Πολυτεχνείο Κρήτης (34%),
• το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο (26,7%),
• το Πανεπιστήμιο Κρήτης (39,2%) και
• · το Ιόνιο Πανεπιστήμιο (40,8%).

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έχει συνολικά 43 τμήματα μαζί με το αγγλόγλωσσο προπτυχιακό της Ιατρικής. Ο συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων φοιτητών σε αυτά ανερχόταν τον Αύγουστο του 2023 σε 71.812. Εξ αυτών, οι 37.561 (ποσοστό 52,3%) βρίσκονται εντός του ανώτατου ορίου φοίτησης (ν+2, ν+3) και οι υπόλοιποι 34.251 (ποσοστό 47,7%) κατατάσσονται στους λεγόμενους «αιώνιους» φοιτητές, οι οποίοι κινδυνεύουν με διαγραφή από τα μητρώα των Τμημάτων τους.

Το υψηλότερο ποσοστό (82%) των «λιμναζόντων» φοιτητών έχει το Τμήμα Θεολογίας και ακολουθούν τα Τμήματα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού (70,2%), Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (66,6%), Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας (65%) και Μαθηματικών (62,8%).

Στον αντίποδα, το χαμηλότερο ποσοστό (4,3%) καταγράφεται στο Τμήμα Μουσουλμανικών Σπουδών, το οποίο αριθμεί συνολικά 236 φοιτητές, εκ των οποίων μόνον 10 έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο φοίτησης με βάση τον «νόμο Κεραμέως». Ακολουθούν τα Τμήματα Οδοντιατρικής με τους «λιμνάζοντες» να ανέρχονται στο 21%, Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης (24,3%), Αρχιτεκτονικής (27%), Φαρμακευτικής (27,3%) και Ψυχολογίας (27,6%). Επίσης, υπάρχει και το νεοσύστατο αγγλόγλωσσο Τμήμα της Ιατρικής στο οποίο το σύνολο των 117 φοιτητών δεν έχει συμπληρώσει ούτε τον συμβατικό χρόνο φοίτησης.

Ο αριθμός των «αιώνιων» φοιτητών βαίνει διαρκώς αυξανόμενος στο ΑΠΘ:

• 27.840 το ακαδημαϊκό έτος 2015-2016
• 29.193, το ακαδημαϊκό έτος 2016-2017,
• 30.202 το ακαδημαϊκό έτος 2017-2018,
• 31.370 το ακαδημαϊκό έτος 2018-2019,
• 32.365 το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020,
• 34.943 το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021
• 37.561 το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023.
• 
  
  

Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας αριθμεί συνολικά δέκα Τμήματα στα οποία είναι εγγεγραμμένοι 12.737 φοιτητές και φοιτήτριες. Εξ αυτών οι 9.004 (ποσοστό 70,7%) βρίσκονται εντός του ανώτατου ορίου φοίτησης (ν+2, ν+3) και οι υπόλοιποι 3.733 (ποσοστό 29,3%) έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο φοίτησης και θα είναι αυτοί τους οποίους καλείται να διαγράψει το ΠΑΜΑΚ τον Σεπτέμβριο του 2025.

Το υψηλότερο ποσοστό (67,1%) «αιωνίων» φοιτητών παρατηρείται στο Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής και το χαμηλότερο (9,7%) στο Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής. Μεταξύ των δέκα Τμημάτων υπάρχουν δύο τα οποία δεν διαθέτουν «λιμνάζοντες» φοιτητές. Πρόκειται για το Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Υπολογιστών, με συνολικά 723 φοιτητές και το Τμήμα Πληροφοριακών Συστημάτων με 684, όλοι τους εντός του συμβατικού χρόνου φοίτησης.

Σε αντίθεση με το ΑΠΘ, η εικόνα του ΠΑΜΑΚ σε ό,τι αφορά τους μη ενεργούς φοιτητές έχει βελτιωθεί. Είναι ενδεικτικό ότι κατά την ακαδημαϊκή περίοδο 2017-2018 οι «αιώνιοι» φοιτητές ανέρχονταν σε 7.048 (ποσοστό 40,5%), ενώ πέρυσι είχε πέσει στους 3.733 (29,3%).

Το Διεθνές Πανεπιστήμιο

Υψηλό είναι το ποσοστό των «αιώνιων» φοιτητών στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας. Συγκεκριμένα, το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών ανέρχεται σε 42.085. Εξ αυτών οι ενεργοί, οι οποίοι βρίσκονται εντός του ανώτατου ορίου φοίτησης (ν+2), ανέρχονται σε 18.880, ποσοστό 44,9%, ενώ οι «λιμνάζοντες» φτάνουν τους 23.205, ποσοστό 55,1%.

Ο νόμος θα εφαρμοστεί

Παρά τον σκεπτικισμό που υπάρχει σε ορισμένες πρυτανικές αρχές και τις πιέσεις που ασκούνται από πολιτικούς παράγοντες, ώστε να ματαιωθεί για άλλη μια φορά η εφαρμογή της διάταξης για τη διαγραφή των «αιωνίων» φοιτητών, το υπουργείο Παιδείας διαμηνύει ότι αυτή θα εφαρμοστεί κανονικά. Σε δήλωσή του στη «ΜτΚ» ο γενικός γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης και πρώην πρύτανης του ΑΠΘ, Νίκος Παπαϊωάννου αναφέρει ότι «το 2022 ψηφίστηκε νέος νόμος που διέπει τη λειτουργία των Α.Ε.Ι. Ένα από τα άρθρα σχετίζεται με τις διαγραφές των λεγόμενων “αιώνιων” φοιτητών. Πολύ ορθά ο υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, κ. Πιερρακάκης, δήλωσε ότι ο νόμος θα εφαρμοστεί και είναι “πλήρης”, που σημαίνει ότι αν κανείς ανατρέξει στα εδάφια του άρθρου 76 του 4957/22 θα διαπιστώσει ότι ο νόμος προβλέπει όλες εκείνες τις περιπτώσεις της κατ’ εξαίρεση υπέρβασης του ανώτατου χρόνου φοίτησης».