Επιμέλεια: Σοφία Χριστοφορίδου

Η δεκαετία 2010-2019 ήταν η θερμότερη όλων των εποχών και συνοδεύτηκε από μέγα πυρκαγιές, πλημμύρες, τυφώνες, ξηρασίες και άλλες κλιματικές καταστροφές σε όλο τον πλανήτη. Αυτή τη δεκαετία, στις πιο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη όπου ζουν περί τα 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι, καταγράφηκε δεκαπενταπλάσια θνησιμότητα από κλιματικά φαινόμενα, σε σχέση με περιοχές λιγότερο ευάλωτες. 

Το τελευταίο 12μηνο 6,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή πάνω από τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού βίωσαν τουλάχιστον 26 μέρες ακραίας ζέστης, πολύ πάνω από τις μέσες θερμοκρασίες της περιοχής τους την περίοδο 1991-2020. Περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας βιώνουν ένα πρωτόγνωρο κύμα καύσωνα ήδη από τον Απρίλιο, με το θερμόμετρο να μην δείχνει κάτω από 40 βαθμούς επί πολλές εβδομάδες.

Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος

Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό οργανισμό για το κλίμα Copernicus πέρσι η Ευρώπη βίωσε το θερμότερο ή δεύτερο θερμότερο έτος (ανάλογα με τα δεδομένα που εξετάζονται), ενώ η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας έσπασε κάθε ρεκόρ. Η ετήσια έκθεση για την κατάσταση του κλίματος (European State of the Climate/ESOTC) για το 2023 περιγράφει μία ζοφερή εικόνα: οι θερμοκρασίες σχεδόν σε όλη την Ευρώπη ήταν πάνω από το μέσο όρο, έως και 2,6°C στην ανατολική Ευρώπη και μέχρι 2,3°C στις Άλπεις. 

Σύμφωνα με την έκθεση η Ευρώπη είναι η ήπειρος που θερμένεται ταχύτερα στον πλανήτη, με τις θερμοκρασίες να ανεβαίνουν με ρυθμό διπλάσιο σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Σύμφωνα με τη μελέτη (ESOTC 2023) τα δέκα θερμότερα έτη στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί από το 2007 και έπειτα, εκ των οποίων τα τρία πιο θερμά μετά το 2020. Το 2023 ήταν καταστροφική χρονιά για την Ευρώπη -κάτι που βίωσε με οδυνηρό τρόπο και η Ελλάδα- με τα χειρότερα κύματα καύσωνα, μέγα φωτιές και πλημμύρες. 

Στην Αρκτική το 2023 ήταν το πέμπτο θερμότερο έτος όλων των εποχών -και τα πέντε αυτά έτη καταγράφονται από το 2016 και έπειτα- με τη μέση θερμοκρασία να είναι υψηλότερη κατά 10-11°C από τον μέσο όρο τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο.

Φτάσαμε στο... 2100

Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος όλων των εποχών, με τη μέση θερμοκρασία αυξημένη κατά 0,60°C σε σχέση με την περίοδο 1991-2020 και 1,48°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Σχεδόν στις μισές μέρες του έτους η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ήταν αυξημένη κατά 1,5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και μάλιστα για δύο μέρες ξεπέρασε τους 2°C. Ο στόχος που έχει θέσει η παγκόσμια κοινότητα με τη Συμφωνία του Παρισιού είναι η αύξηση η αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα να μην ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την εποχή πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση που προβλέπει για το 2100.

Σημαίνει αυτό ότι η μάχη για το κλίμα έχει χαθεί; Πρόσφατη έρευνα ομάδας επιστημόνων της NASA και του Πανεπιστημίου Κολούμπια καταλήγει ότι η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται και ο πλανήτης θα υπερβεί το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου.

«Προσδεθείτε»

Σε πρόσφατη έρευνα, ο Guardian απευθύνθηκε στους 843 επιστήμονες που συμμετέχουν στην διακυβερνητική επιτροπή του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (IPCC). Από αυτούς απάντησαν οι 380 και το 80% αυτών προβλέπουν άνοδο τουλάχιστον 2,5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα, οι μισοί βλέπουν άνοδο τουλάχιστον 3°C, ενώ μόλις 6% εκτίμησε ότι ο στόχος του Παρισιού θα επιτευχθεί.

Πολλοί από τους επιστήμονες προβλέπουν ένα δυστοπικό μέλλον, με λιμούς, κοινωνικές αναταραχές, και μαζική μετανάστευση, ως αποτέλεσμα των κυμάτων καύσωνα, των πυρκαγιών, των πλημμυρών και των έντονων καιρικών φαινομένων που θα πολλαπλασιαστούν τόσο σε ένταση όσο και σε συχνότητα. Πόσο κοντά είναι αυτό το δυστοπικό μέλλον; Κάποιοι περιμένει ότι αυτό θα συμβεί μέσα στην επόμενη πενταετία. «Αυτή είναι μόνο η αρχή, προσδεθείτε», προειδοποιούν. Άλλοι επισημαίνουν ότι μία θεώρηση ματαιότητας δεν θα πρέπει να οδηγήσει την ανθρωπότητα να εγκαταλείψει την προσπάθεια, καθώς όποια ενέργεια εμποδίζει την άνοδο της θερμοκρασίας ακόμα και κατά ένα δέκατο του βαθμού μειώνει τον ανθρώπινο πόνο που θα προκαλέσει η κλιματική αλλαγή.

Η Μεσόγειος φλέγεται

Σε έκθεση του WWF σημειώνεται ότι η Μεσόγειος είναι μία από τις περιοχές που είναι πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή. Μία άνοδος της θερμοκρασίας πάνω από 1,5°C θα μείωνε το νερό στα ποτάμια και τις λίμνες κατά 9% με άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1,5°C και 17% αν η άνοδος ξεπεράσει τους 2°C. Σε συνδυασμό με την αύξηση των περιόδων ξηρασίας και μείωση των βορχοπτώσεων το καλοκαίρι κατά 20%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την γεωργία και την παραγωγή τροφίμων, αλλά και την υγεία και την παραγωγή ενέργειας.

Κλιματικοί μετανάστες

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία τoυ ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την περίοδο 2008-2016 πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι εξαναγκάζονταν κάθε χρόνο να εγκαταλείψουν τον τόπο τους εξαιτίας γεγονότων που σχετίζονται με τον καιρό- πλημμύρες, ξηρασίες, φωτιές κ.ά. Το 2022 ο αριθμός των εκτοπισμένων λόγω φυσικών καταστροφών έφτασε τα 32 εκατομμύρια, 41% μεγαλύτερος σε σχέση με το 2008. Το 2023 από τα 47 εκατομμύρια των εσωτερικά εκτοπισμένων ανθρώπων πάνω από του μισούς εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω φυσικών καταστροφών- οι περισσότεροι μετακινήθηκαν εντός της χώρας τους ή σε γειτονικές χώρες. Κι αν μια φυσική καταστροφή μπορεί να θεωρηθεί πρόσκαιρη, και οι άνθρωποι να προσδοκούν ότι θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, η ανασφάλεια σχετικά με την διαθέσιμη τροφή, εξαιτίας της ξηρασίας, παγιώνεται. Το 2023 πάνω από 330 εκατομμύρια άνθρωποι βίωσαν μια οξεία διατροφική ανασφάλεια, όπως ανέφερε πρόσφατα ο ΓΓ του ΟΗΕ, εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων και της κλιματικής αλλαγής.