Ήταν τέλη Δεκέμβρη του 2019 όταν σε μία αγορά άγριων ζώων της Γουχάν, γράφτηκε το επόμενο μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας της ανθρωπότητας. 

Ο νέος κορονοϊός είχε μόλις κάνει την εμφάνισή του και καθώς βαδίζουμε στη συμπλήρωση τριών ετών πανδημίας, γνωρίζουμε όλοι καλά πως ο κόσμος μας δε θα είναι ποτέ πια ο ίδιος.

Πώς, όμως, ο τότε... αβάπτιστος ιός, εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα και ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο; 

Όσον αφορά στις ΗΠΑ, η αποκάλυψη των «New York Times» συνεχίζει να προκαλεί ενδιαφέρον, καθώς έχει και ελληνικό χρώμα.

Την πρώτη Δευτέρα του Μαρτίου του 2020, ο Μισέλ Βουνάτσος, διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας φαρμάκων Biogen, εμφανίστηκε σε καλή διάθεση. Το νέο φάρμακο της εταιρείας για το Alzheimer έδειχνε πολλά υποσχόμενο μετά από χρόνια αποτυχημένων ερευνών και δοκιμών, ενώ τα έσοδα δεν ήταν ποτέ υψηλότερα.

Ενώ βρισκόταν επί σκηνής σε ένα από τα πλέον περίβλεπτα συνέδρια για την υγεία στη Βοστώνη, ο κ. Βουνάτσος και μιλούσε για το «αξιοσημείωτο ταξίδι» του νέου φαρμάκου, ο ελληνικής καταγωγής επικεφαλής της εταιρείας ρωτήθηκε εάν ο κορονοϊός που εκείνη τη στιγμή σκότωνε ανθρώπους στην Κίνα θα διαταράξει την αλυσίδα εφοδιασμού και θα βάλει στον πάγο τα μεγαλόπνοα σχέδια της εταιρείας. Και ο κ. Βουνάτσος είπε «όχι».

Λιγότερο από ενάμισι μήνα μετά, τα πάντα έχουν ανατραπεί και η Biogen συζητιέται σ’ όλη την Αμερική όχι για το επαναστατικό της σκεύασμα κατά του Αλτσχάιμερ αλλά καθώς τα στελέχη της, όπως αποκαλύπτουν οι «New York Times» άθελά τους μετέφεραν τον ιό από την Πολιτεία της Μασαχουσέτης μέχρι την Ιντιάνα και τη Βόρεια Καρολίνα.

Ακόμη και την ώρα που βρισκόταν στο βήμα ο κ. Βουνάτσος (φωτογραφία), ο σιωπηλός εχθρός, ο κορονοϊός μεταδιδόταν από το ένα ανώτερο στέλεχος της Biogen στο άλλο, κάτι το οποίο δε γνώριζαν καθώς είχαν μολυνθεί ημέρες νωρίτερα κατά την ετήσια συνάντηση των ηγετών της εταιρείας..

Οι περισσότεροι υπάλληλοι της Biogen όντες ασυμπτωματικοί μπήκαν στη συνέχεια σε αεροπλάνα γεμάτα και πήγαν σπίτι όπου συνάντησαν τις οικογένειές τους. Κι έτσι «ταξίδεψαν» τον κορονοϊό σε τουλάχιστον έξι Πολιτείες, την περιφέρεια της Κολούμπια και τρεις ξένες χώρες, σε μια διασπορά δυσανάλογη με τις δυνατότητες του συστήματος που πάλευε να εντοπίσει και να περιορίσει την εξάπλωση.

Η συνάντηση των στελεχών της Biogen ήταν ένα από τα πρώτα παραδείγματα στις Η.Π.Α. σε σχέση με αυτό που οι επιδημιολόγοι αποκαλούν «γεγονότα υπερεξάπλωσης» του Covid-19, όπου μια μικρή συγκέντρωση ανθρώπων οδηγεί σε τεράστιο αριθμό λοιμώξεων. 

Σε αντίθεση με τις πιο γνωστές μαζικές περιπτώσεις όπως το γηροκομείο στο Σιάτλ που προέρχονται από γηροκομείο έξω από το Σιάτλ ή το διαβόητο, πλέον, πάρτι γενεθλίων στο Κονέκτικατ, η περίπτωση της Biogen συνιστά ουσιαστικά μια «τραγική ειρωνεία» καθώς ο ιός εξαπλώθηκε μαζικά από μια συνάντηση κορυφαίων επαγγελματιών του τομέα της υγείας των οποίων η δουλειά είναι να καταπολεμήσουν τις ασθένειες και την εξάπλωσή τους.

«Τα πιο λαμπρά μυαλά στην υγειονομική περίθαλψη και την ανάπτυξη φαρμάκων – και πιάστηκαν στον ύπνο και μάλιστα από κάτι που θα οδηγούσε σε κατάρρευση του κόσμου τους», δήλωσε ο John Carroll, εκδότης της «Endpoints News», ο οποίος ασχολείται με το ρεπορτάζ για την βιοτεχνολογία.

Η επίσημη απαρίθμηση των ασθενών έφτασε τους 99, συμπεριλαμβανομένων των υπαλλήλων και των επαφών τους, σύμφωνα με το Υπουργείο Δημόσιας Υγείας της Μασαχουσέτης, όμως σ’ αυτή τη λίστα περιλαμβάνονται μονάχα όσοι ζουν στην συγκεκριμένη Πολιτεία. Ο πραγματικός αριθμός στην επικράτεια των ΗΠΑ είναι σίγουρα υψηλότερος. Τα δύο πρώτα κρούσματα, άλλωστε, στην Ιντιάνα ήταν στελέχη της Biogen. Το ίδιο και το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στο Τενεσί, αλλά και έξι από τα πρώτα κρούσματα στη Βόρεια Καρολίνα.

Όλοι οι ασθενείς που σχετίζονται με την Biogen έξω από τη Μασαχουσέτη, σύμφωνα με το ρεπορτάζ των «Times» έχουν αναρρώσει. Αλλά είναι αδύνατο να πει κανείς με βεβαιότητα αν κάποιος νόσησε σοβαρά ή πέθανε έξω από τα σύνορα της Πολιτείας αυτής όπου μεταδόθηκε ο ιός.

Εκ των υστέρων, πολλοί επέκριναν την απόφαση της Biogen να κάνει κανονικά την συνάντηση αυτή στα τέλη Φεβρουαρίου στην οποία συμμετείχαν αντιπρόεδροι από ευρωπαϊκές χώρες που είχαν ήδη πληγεί από τον ιό, ενώ πολλοί επικρίνουν τη μυστικοπάθεια της εταιρείας που αρνούνταν πεισματικά να δώσει στοιχεία ακόμη κι όταν έγινε γνωστό το συμβάν.

Τουλάχιστον δύο από τα ανώτερα στελέχη της εταιρείας έχουν βρεθεί θετικά, ενώ με επικαλούμενη τα προσωπικά δεδομένα, η Biogen αρνήθηκε να πει οτιδήποτε γι’ αυτούς ακόμη κι όταν όλο και περισσότερα στελέχη της βρίσκονταν θετικά στον κορονοϊό. Μάλιστα, παρότι ρωτήθηκε από τους «New York Times» ο κ. Βουνάτσος, αρνήθηκε να αποκαλύψει ακόμη κι αν έκανε τεστ για τον Covid-19.

«Αυτή τη στιγμή ασχολείται αποκλειστικά με την ασφάλεια των εργαζομένων, την προμήθεια των φαρμάκων και με τη διαχείριση της εταιρείας» δήλωσε στην εφημερίδα εκπρόσωπος της εταιρείας για να συμπληρώσει πως όλα αυτά «υπερισχύουν της προσωπικής του κατάστασης υγείας."

Η εταιρεία υπερασπίζεται την απόφασή της να κάνει την συνάντηση των στελεχών και τους χειρισμούς της μετά, λέγοντας πως πήρε τις καλύτερες αποφάσεις που θα μπορούσαν με τις διαθέσιμες πληροφορίες εκείνη τη στιγμή.

"Για μια επιχείρηση που έχει ως αποστολή να σώσει ζωές, ήταν πολύ δύσκολο να βλέπουμε τους συναδέλφους μας και την κοινότητα που επηρεάζονται άμεσα από αυτή την ασθένεια", δήλωσε ο κ. Βουνάτσος στις πρώτες δημόσιες τοποθετήσεις του γι’ αυτό που συνέβη στη Biogen. "Ποτέ δεν θα είχαμε θέσει εν γνώσει μας κανέναν σε κίνδυνο".

Η Biogen, που ιδρύθηκε το 1978 και εδρεύει κοντά στη Βοστόνη, είναι πρωτοπόρος στην βιοτεχνολογική βιομηχανία, που ειδικεύεται σε φάρμακα κατά της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας, ενώ πλέον είναι πολύ γνωστή για τη δουλειά που έχει κάνει σχετικά με πολλά υποσχόμενη θεραπεία για το Αλτσχάιμερ.

Το πειραματικό, μάλιστα, φάρμακό της θεωρήθηκε ως το «ιερό δισκοπότηρο» της επιστήμης μέχρις ότου η εταιρεία ανακοίνωσε πριν από περίπου ένα χρόνο ότι το φάρμακο δεν τα κατάφερνε καλά στις δοκιμές μεγάλης κλίμακας, με αποτέλεσμα η μετοχή της να κατρακυλήσει. 

Αλλά το περασμένο φθινόπωρο, σε μια απίστευτη ανατροπή, η Biogen ανακοίνωσε ότι η περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων υποδηλώνει ότι το φάρμακο λειτούργησε πραγματικά, ενώ ο κ. Βουνάτσος δήλωσε ότι η εταιρεία σχεδίαζε να ζητήσει έγκριση από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων "το συντομότερο δυνατό". Η μετοχή ανέβηκε και η Biogen κατέγραψε ετήσια έσοδα ύψους περίπου 14,4 δισ. δολαρίων. Μέχρι την επίμαχη ετήσια συνάντηση της ηγεσίας της Biogen στις 26 και 27 Φεβρουαρίου, κυριαρχούσαν τα χαμόγελα.

Κι όλα αυτά, ενώ εκείνη την περίοδο η μία μετά την άλλη η εταιρείες –και φυσικά οι φαρμακοβιομηχανίες- ακύρωναν τις διεθνείς συναντήσεις, όμως στη Biogen δεν το συζήτησαν καν. 

Το ξέσπασμα και το επίκεντρο ήταν στην Κίνα, φυσικά δεν είχε ακόμη κηρυχθεί πανδημία παγκοσμίως, ενώ την Παρασκευή πριν από το επίμαχο σαββατοκύριακο οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μόνο 30 επιβεβαιωμένα κρούσματα, ενώ την ώρα που τα στελέχη της Biogen από τη Γερμανία, την Ελβετία και την Ιταλία έφτιαχναν τις βαλίτσες τους για Βοστώνη, χαμηλά ήταν ακόμη και τα –επιβεβαιωμένα- κρούσματα στην Ευρώπη.

Έπιναν κοκτέιλ και ο ιός έκανε… πάρτι

Όμως, εκεί ακριβώς ήταν που έγινε η ζημιά, ενώ τώρα όσο σιγά σιγά ανοίγουν τα στόματα, κάποιοι θυμούνται πως την πρώτη νύχτα του συνεδρίου περίπου 175 στελέχη συγκεντρώθηκαν για δείπνο σε και κοκτέιλ στο Marriott Long Wharf με θέα στο λιμάνι της Βοστώνης. Οι συνάδελφοι που δεν είχαν δει ο ένας τον άλλον για ένα χρόνο έδωσαν τα χέρια και οι Ευρωπαίοι φίλησαν σταυρωτά τους συναδέλφους τους.

"Είναι δυστυχώς το τέλειο έδαφος αναπαραγωγής για έναν ιό", δήλωσε ένας πρώην αντιπρόεδρος της εταιρείας στους «Times» ο οποίος λόγω δεσμευτικών συμβολαίων διατήρησε την ανωνυμία του.

Δύο ημέρες αργότερα, τα ανώτερα στελέχη επέστρεψαν στα γραφεία τους. Κάποιος πήγε σε κέντρο παραγωγής σκευασμάτων στην Βόρεια Καρολίνα κι άλλοι μπήκαν σε αεροπλάνα για την Ευρώπη.

Ο Peter Bergethon, ο επικεφαλής της ψηφιακής και ποσοτικής ιατρικής στην εταιρεία Biogen, επέστρεψε στη σύζυγό του, η οποία είναι λοιμωξιολόγος και είχε αυξημένα καθήκοντα στο νοσοκομείο, ενώ μια αντιπρόεδρος της Biogen ο σύζυγός της το επόμενο Σάββατο πήγαν σε πάρτι στο Νιου Τζέρσεϊ με άλλα 45 άτομα. Προς τι το πάρτι; Ήταν σε σπίτι ελληνοαμερικανού για το καρναβάλι, αυτό που στην Ελλάδα ακυρώθηκε, όμως στις ΗΠΑ έγινε κανονικά!

Το ίδιο βράδυ, η φωτογράφος που είχαν μισθώσει τα στελέχη της Biogen για το διήμερο των εργασιών, δεν πήγε στα… καρναβάλια, αλλά γιόρτασε τα 42α γενέθλιά της με τον σύντροφό της κι ένα φιλικό ζευγάρι.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτού του Σαββατοκύριακου, κάποιοι άνθρωποι στην εταιρεία είχαν ήδη αρχίσει να αισθάνονται άρρωστοι.

Η Jie Li, ένας 37χρονος βιοστατιστικός που εργαζόταν στην ομάδα φαρμάκων του Αλτσχάιμερ, είχε ρίγη, βήχα και πόνους. Ήταν πολύ χαμηλόβαθμη για να συμμετέχει στη διάσκεψη ηγεσίας της εταιρείας, αλλά το αφεντικό της που έδωσε το «παρών» στην ηγετική συνάντηση εμφανίστηκε στο γραφείο λίγο αργότερα.

Στις 2 Μαρτίου, την επόμενη Δευτέρα, ο επικεφαλής ιατρός της εταιρείας έστειλε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που ενημέρωνε όλους όσοι βρέθηκαν στη συνάντηση ηγεσίας ότι μερικοί άνθρωποι είχαν αρρωστήσει και τους ζήτησε να έρθουν σε επαφή με κάποιον γιατρό, εάν δεν αισθάνονται καλά.

Όμως, την ίδια ημέρα, τα τέσσερα κορυφαία στελέχη της εταιρείας παρακολούθησαν μια μεγάλης κλίμακας διάσκεψη για την υγειονομική περίθαλψη που φιλοξένησε η εταιρεία επενδύσεων Cowen, ενώ σε άλλο Marriott στη Βοστώνη, πραγματοποίησαν συναντήσεις σε δωμάτια ξενοδοχείων με πιθανούς επενδυτές.

Στη συγκεκριμένη διάσκεψη, η ανησυχία για τον κορονoϊό είχε μεγαλώσει, εκπρόσωποι μεγάλων εταιρειών ακύρωσαν τη συμμετοχή τους, ενώ κι όσοι πήγαν ήταν πολύ προσεκτικοί και δεν έκαναν τις καθιερωμένες χειραψίες.

Αργότερα, οι επενδυτές ενημερώθηκαν ότι δύο από τα τέσσερα στελέχη της Biogen στη διάσκεψη βρέθηκαν θετικά τον ιό. «Όταν μάθαμε ότι πολλοί συνάδελφοί μας ήταν άρρωστοι, δεν γνωρίζαμε ότι η αιτία ήταν το Covid-19», είπε ο κ. Βουνάτσος προκειμένου να υπερασπιστεί την απόφαση της εταιρείας του να συμμετάσχει και σ’ αυτή την εκδήλωση.

Την Τρίτη, η Biogen επικοινώνησε με το Τμήμα Δημόσιας Υγείας της Μασαχουσέτης και ανέφερε ότι περίπου 50 υπάλληλοι στην περιοχή της Βοστόνης και στο εξωτερικό είχαν συμπτώματα γρίπης. Οι υπάλληλοι της Biogen άρχισαν να εμφανίζονται στα επείγοντα Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, απαιτώντας να τους γίνει τεστ, κάτι που οι γιατροί θεωρούσαν αχρείαστο καθώς κανείς τους δεν είχε ταξιδέψει σε επικίνδυνη περιοχή και θεωρητικά δεν είχε έρθει σε επαφή με νοσούντα.

Την επόμενη μέρα, επιβεβαιώθηκαν τα κακά μαντάτα, καθώς δύο στελέχη που επέστρεψαν σε Γερμανία και Ελβετία διαγνώστηκαν θετικά στον κορονοϊό.

Την Πέμπτη, η εταιρεία ενημέρωσε το προσωπικό και όλοι υποχρεώθηκαν να δουλεύουν από το σπίτι. Ωστόσο, την ίδια ημέρα, ένας ανώτερος υπάλληλος της Biogen επισκέφθηκε το γραφείο της Pharmaceutical Research and Manufacturers of America της Ουάσινγκτον ή PhRMA, το ισχυρότερο λόμπι φαρμάκων στις ΗΠΑ. Λίγο αργότερα, ο συγκεκριμένος υπάλληλος βρέθηκε θετικός στον Covid-19 και η PhRMA έκλεισε για απολύμανση.

Τις επόμενες εβδομάδες η μετάδοση του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο θυμίζει κινηματογράφο. Ο Δρ. Μπρεγκεχόν μόλυνε τη σύζυγό του, την ειδική λοιμωξιολόγο, ενώ η κ. Ταράντο η φωτογράφος μετέδωσε τον ιό στο φιλικό της ζευγάρι. Από τα 45 άτομα που βρέθηκαν στο ελληνικό αποκριάτικο πάρτι τουλάχιστον 15 νόσησαν, ενώ ένα υψηλόβαθμο στέλεχος ήταν ο Ασθενής 0 στο Τενεσί. 

Μάλιστα, η περίπτωση της κ. Λι που βρέθηκε θετική ήταν η πιο «κινηματογραφική» καθώς φοβισμένη, πήρε τον άντρα της και το παιδί της, μπήκε στο αεροπλάνο και ταξίδεψε στην Κίνα, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και όσους συμπατριώτες της δε νοσούσαν, αλλά και τα αυστηρά μέτρα της ιδιαίτερης πατρίδας της.

Μάλιστα, ήταν τέτοιος ο φόβος της που πήρε κάποια χάπια ώστε να κρύψει τα συμπτώματά της κι όπως είπαν οι αρχές του Πεκίνου, αναγκάστηκε να αποκαλύψει την αλήθεια στις αεροσυνοδούς, ενώ πλέον είναι αντιμέτωπη με κάθειρξη έως 7 έτη στην Κίνα!