Η τελευταία δεκαετία έφερε τα πάνω κάτω στην αγορά του λιανικού εμπορίου. Με το ξέσπασμα της κρίσης οι περιττές αγορές κόπηκαν «μαχαίρι». Εξάλλου ρούχα, παπούτσια και οι ηλεκτρονικές συσκευές που είχαν συσσωρευτεί από την περίοδο της υπερκατανάλωσης. Οι ίδιοι οι έμποροι πέρασαν ξαφνικά από την εποχή του σχετικά εύκολου κέρδους στην εποχή της βαριάς φορολογίας και των χρεών και εκατοντάδες χιλιάδες λύγισαν.

Τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης έγιναν επίσης πολλές αλλαγές στο πλαίσιο λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων. Η «μητέρα των μαχών» ήταν οι Κυριακές, με την τρόικα να επιδιώκει απελευθέρωση της λειτουργίας των καταστημάτων όλο το χρόνο, διαδοχικές κυβερνήσεις να προσπαθούν να επιβάλλουν το μέτρο σε διάφορες εκδοχές του και τους εμπόρους και τους εργαζόμενους να αντιδρούν σθεναρά, με απεργίες, κλείσιμο μαγαζιών και προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Μετά από πολυετή διαμάχη, η ολομέλεια του ΣτΕ αποφάνθηκε το 2017 ότι η Κυριακάτικη αργία είναι δικαίωμα των εργαζόμενων, κρίνοντας αντισυνταγματική την λειτουργία των καταστημάτων κατά την 7η ημέρα της εβδομάδος. Στη συνέχεια, το 2019 το Δ’ τμήμα του ΣτΕ ανέτρεψε αυτή την απόφαση κρίνοντας ότι δεν παραβιάζει τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, επικυρώνοντας την υπουργική απόφαση με την οποία επιτρέπεται η προαιρετική λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές (Μάιος έως Οκτώβριο) σε ορισμένες τουριστικές περιοχές, μεταξύ των οποίων και το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Παρόλα αυτά το θέμα θα επανέλθει. Στις αρχές του 2020 ο Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης, ενδεχομένως από κοινού με τα δευτεροβάθμιασυνδικαλιστικά όργανα, σκοπεύει να καταθέσει νέα προσφυγή στο ΣτΕ για να ακυρώσει τη δυνατότητα λειτουργίας της αγοράς 32 Κυριακές το χρόνο.

Και ενώ οι έμποροι έδιναν τη δεκαετή μάχη της Κυριακής, η αγορά άλλαζε. Τα μικρομάγαζα έκλειναν, οι καταναλωτές στρεφόταν όλο και περισσότερο στα πολυκαταστήματα γιατί εκεί έβρισκαν καλύτερες τιμές και προσφορές. Σήμερα ένα στα τέσσερα ρούχα που αγοράζουν οι καταναλωτές στην Ελλάδα προέρχονται από κάποιο από τα καταστήματα του ομίλου Inditex (Zara, Bershka, Bull&Bear, Stradivarius κλπ). Αν σε αυτά προσθέσουμε και δυο τρεις άλλους ομίλους όπως οι H&M, Marks&Spencer και αν ρίξει κανείς μια ματιά στις σακούλες που κρατούν οι καταναλωτές που κυκλοφορούν στην αγορά, είναι εύκολο να διαπιστώσει ποιος «σηκώνει» το χρήμα.

Στο μεταξύ, άρχισαν ήδη εκπτώσεις και προσφορές στα πολυκαταστήματα, αμέσως μετά τα Χριστούγεννα, κατά τα πρότυπα του εξωτερικού, κι ας αρχίζουν επισήμως οι χειμερινές εκπτώσεις αρχίζουν τη δεύτερη Δευτέρα του έτους, δηλαδή στις 13 Ιανουαρίου.

Στην πραγματικότητα διανύουμε μια διαρκή περίοδο εκπτώσεων και προσφορών –εντός ή εκτός εισαγωγικών. Χειμερινές και θερινές εκπτώσεις, ενδιάμεσες εκπτώσεις τον Μάιο και το Νοέμβριο, Balck Friday, Cyber Monday κλπ. που δεν παράγει αποτέλεσμα για τους μικρούς εμπόρους, όπως οι ίδιοι λένε.

Επιστροφή στις παλιές καλές μέρες των εκπτώσεων, θέλουν οι έμποροι. Τότε που οι καταναλωτές περίμεναν πώς και πώς τις δύο εκπτωτικές περιόδους για να ψωνίσουν οικονομικά και η κίνηση φαινόταν στις ταμειακές μηχανές. Οι εμπορικοί σύλλογοι να καταργηθούν οι ενδιάμεσες εκπτωτικές περίοδοι, κάθε Μάιο και Νοέμβριο (στην Θεσσαλονίκη υπήρχε και ένα δεκαήμερο την περίοδο της ΔΕΘ, που ο τοπικός σύλλογος πέτυχε να καταργηθεί, γιατί δεν είχε κανένα εμπορικό ενδιαφέρον) και να επανέλθει το καθεστώς των δύο εκπτωτικών περιόδων το χρόνο, Ιανουάριο και Ιούλιο. Το θέμα είναι ανοικτό προς συζήτηση με το υπουργείο Ανάπτυξης και θα επανέλθει το προσεχές διάστημα.

Καλώς ή κακώς όμως, επιστροφή στις «παλιές καλές ημέρες» δεν μπορεί να συμβεί όταν το παιχνίδι έχει ανοίξει και πλέον η αγορά είναι παγκόσμια. Ο καταναλωτής μπορεί να συγκρίνει τιμές με μια απλή αναζήτηση στο ίντερνετ, να βρίσκει προσφορές όλο το χρόνο και να αγοράζει από όλο τον κόσμο.

Χρόνο με το χρόνο οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο στο κινητό και τον υπολογιστή για να κάνουν τα ψώνια τους, όποια μέρα του χρόνου, είτε είναι Κυριακή είτε είναι αργία. Σήμερα ένας στους δύο χρήστες του ίντερνετ στην Ελλάδα κάνουν αγορές και ηλεκτρονικά (ήταν 45% το 2017), σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έκθεση για το ηλεκτρονικό εμπόριο που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Ένωση Ηλεκτρονικού Εμπορίου (Ecommerce Europe). O συνολικός τζίρος των αγορών μέσω διαδικτύου υπολογίζεται ότι έφτασε τα 5,4 δις. ευρω το 2018 (σχεδόν το 3% του ΑΕΠ της χώρας) εκ των οποίων το 1 δις σε είδη ένδυσης και υπόδησης, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς. Οι παγκόσμιοι κολοσσοί amazon, ebay και aliexpress λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες το χρόνο.

Η μάχη με τα «μεγαθήρια» είναι άνιση για τους μικρούς εμπόρους , ειδικά από τη στιγμή που μπήκε στο παιχνίδι και το διαδίκτυο. Επομένως το να ζητά ένας κλάδος όπως οι κοσμηματοπώλες να μην προβάλλονται εκπομπές τηλεμάρκετινγκ σε ώρες και μέρες που είναι κλειστή η αγορά, για να μην υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός είναι τουλάχιστον ανεδαφικό.

Οι έμποροι θα πρέπει να εφεύρουν άλλους τρόπους για να προσελκύσουν τους καταναλωτές. Με όποια μέσα διαθέτουν. Με την ανθρώπινη επαφή, με την καλή εξυπηρέτηση, με το after sales service, με τη βόλτα στην αγορά ως εμπειρία πλέον και όχι απλώς ως μια απλή συναλλαγή μεταξύ εμπόρου και καταναλωτή. O χρόνος δεν γυρνά πίσω, οι καταναλωτές έχουν πια επιλογές.

Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" 5/1/2020