Προτάσεις κατά της διαφθοράς παρουσίασε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι οποίες, όπως επισημαίνει, αποτελούν ορόσημο για την καταπολέμησή της τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, ενώ πρόκειται για δέσμευση που ανέλαβε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2022.

Το σύνολο μέτρων περιλαμβάνει νέους και ενισχυμένους κανόνες που ποινικοποιούν τα αδικήματα διαφθοράς και εναρμονίζουν τις κυρώσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς και ένα ειδικό καθεστώς κυρώσεων για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) για τη στόχευση σοβαρών πράξεων διαφθοράς παγκοσμίως. Αυτά τα νέα μέτρα δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και στη δημιουργία μιας κουλτούρας ακεραιότητας, στην οποία η διαφθορά δεν γίνεται ανεκτή και, ταυτόχρονα, ενισχύουν τα εργαλεία επιβολής.

Ο Αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας Μαργαρίτης Σχοινάς σημείωσε ότι «ο ανείπωτος φόρος της διαφθοράς στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων είναι καταστροφικός και πρέπει να είναι συνεχής αποστολή της Ένωσης να την ξεριζώσει όπου κι αν συμβεί. Οι νέοι κανόνες που προτείνουμε σήμερα θα ανεβάσουν τον πήχη και θα επεκτείνουν τις ποινικές κυρώσεις σε ένα ευρύτερο σύνολο αδικημάτων διαφθοράς σε ολόκληρη την ΕΕ. Για να επιτύχουμε στην καταπολέμηση της διαφθοράς, πρέπει να οικοδομήσουμε μια νέα κουλτούρα ακεραιότητας που διαπερνά κάθε επίπεδο της κοινωνίας».

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ ανέφερε ότι «η διαφθορά υπονομεύει τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρήνη και τη διεθνή ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ίδια στιγμή που εμποδίζει την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, παράλληλα με τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για την ενίσχυση της καταπολέμησης της διαφθοράς εντός της ΕΕ, προτείνω τη θέσπιση ενός νέου καθεστώτος κυρώσεων ΚΕΠΠΑ που θα στοχεύει σοβαρές πράξεις διαφθοράς παγκοσμίως, για να συμπληρώσει την εξωτερική μας εργαλειοθήκη κατά της διαφθοράς», ενώ η Αντιπρόεδρος για τις Αξίες και την Διαφάνεια Βιέρα Γιούροβα υπογράμμισε πως «η διαφθορά είναι σαν καρκίνος. Αν αφεθεί να αιχμαλωτίσει, θα πνίξει τη δημοκρατική κοινωνία μας και θα καταστρέψει τους θεσμούς της. Όπως και με τη θεραπεία του καρκίνου, πρέπει να βελτιώσουμε την πρόληψη. Χρειάζεται επίσης να έχουμε ισχυρά μέσα καταστολής και κυρώσεων κατά της διαφθοράς, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Βασικά στοιχεία των σημερινών προτάσεων της Κομισιόν:

1. Ανακοίνωση για την καταπολέμηση της διαφθοράς

Σε μια κοινή ανακοίνωση, η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος συγκεντρώνουν τις υπάρχουσες εργασίες και αναπτύσσουν νέες κατευθύνσεις και νέα εργαλεία τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, τροφοδοτώντας επίσης μια σαφή δέσμευση για την αντιμετώπιση της διαφθοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα δίκτυο της ΕΕ κατά της διαφθοράς, το οποίο θα συγκεντρώνει τις αρχές επιβολής του νόμου, τις δημόσιες αρχές, τους επαγγελματίες, την κοινωνία των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την πρόληψη της διαφθοράς σε ολόκληρη την ΕΕ και θα αναπτύξει βέλτιστες πρακτικές και πρακτική καθοδήγηση. Ένα βασικό καθήκον του Δικτύου θα είναι να υποστηρίξει την Επιτροπή να χαρτογραφήσει κοινές περιοχές όπου οι κίνδυνοι διαφθοράς είναι υψηλοί σε ολόκληρη την ΕΕ. Το έργο του Δικτύου θα τροφοδοτήσει μια στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία θα αναπτυχθεί σε διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος και η συνοχή των ενεργειών της ΕΕ.

Στα θεσμικά όργανα της ΕΕ υπάρχει μηδενική ανοχή στη διαφθορά.

Η ανακοίνωση περιγράφει λεπτομερώς τους κανόνες δεοντολογίας, ακεραιότητας και διαφάνειας που ισχύουν για την πρόληψη της διαφθοράς εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει μόνο να εφαρμόζεται με αυστηρότητα και συνέπεια, αλλά και να ενημερώνεται συνεχώς.

2. Ισχυρότεροι κανόνες για την καταπολέμηση της διαφθοράς

Η Επιτροπή προτείνει μια νέα οδηγία για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Η πρόταση εκσυγχρονίζει το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς με:

α) Πρόληψη της διαφθοράς και οικοδόμηση κουλτούρας ακεραιότητας

• Ευαισθητοποίηση για τη διαφθορά, με τη διεξαγωγή εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη μείωση των κινδύνων και των αδικημάτων διαφθοράς.

• Διασφάλιση ότι ο δημόσιος τομέας λογοδοτεί με βάση τα υψηλότερα πρότυπα επιβάλλοντας την υποχρέωση στα κράτη μέλη να θεσπίζουν αποτελεσματικούς κανόνες για την ανοιχτή πρόσβαση σε πληροφορίες δημόσιου συμφέροντος, την αποκάλυψη και διαχείριση συγκρούσεων συμφερόντων στο δημόσιο τομέα, την αποκάλυψη και την επαλήθευση της περιουσίας των δημοσίων υπαλλήλων και τη ρύθμιση της αλληλεπίδρασης μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

• Σύσταση εξειδικευμένων φορέων κατά της διαφθοράς και εξασφάλιση επαρκών πόρων και κατάρτισης για τις αρχές που είναι αρμόδιες για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς.

β) Μία νομική πράξη για όλα τα αδικήματα και τις κυρώσεις διαφθοράς

• Εναρμόνιση των ορισμών των ποινικών αδικημάτων που διώκονται ως διαφθορά για την κάλυψη όχι μόνο της δωροδοκίας αλλά και της υπεξαίρεσης, της εμπορίας επιρροής, της κατάχρησης καθηκόντων, καθώς και της παρεμπόδισης της δικαιοσύνης και του παράνομου πλουτισμού που σχετίζονται με αδικήματα διαφθοράς. Η πρόταση καθιστά υποχρεωτικά όλα τα αδικήματα βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ και συνδυάζει τη διαφθορά του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

• Αυξάνει το επίπεδο των ποινικών κυρώσεων για φυσικά και νομικά πρόσωπα και εναρμονίζει τις επιβαρυντικές και ελαφρυντικές περιστάσεις.

γ) Διασφάλιση αποτελεσματικών ερευνών και δίωξης της διαφθοράς

• Εργαλεία διερεύνησης: Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι αρχές επιβολής του νόμου και οι εισαγγελείς διαθέτουν κατάλληλα ερευνητικά εργαλεία για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

• Ασυλία ή προνόμια από έρευνα και δίωξη: Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα προνόμια και η ασυλία μπορούν να αρθούν κατά τη διάρκεια των ερευνών διαφθοράς μέσω μιας αποτελεσματικής και διαφανούς διαδικασίας προκαθορισμένης από το νόμο και έγκαιρα.

• Εισαγωγή ελάχιστων κανόνων σχετικά με την παραγραφή ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής χρόνος για την προσαγωγή των αδικημάτων διαφθοράς στη δικαιοσύνη.

3). Επέκταση της εργαλειοθήκης κυρώσεων της ΚΕΠΠΑ για την κάλυψη σοβαρών πράξεων διαφθοράς.

Οι κυρώσεις της ΕΕ συμβάλλουν στην επίτευξη βασικών στόχων της ΚΕΠΠΑ, όπως η διατήρηση της ειρήνης, η ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας και η εδραίωση και υποστήριξη της δημοκρατίας, του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με τη σημερινή πρόταση, η ΕΕ θα είναι σε θέση να στοχεύσει σοβαρές πράξεις διαφθοράς παγκοσμίως, ανεξάρτητα από το πού συμβαίνουν. Θα συμπληρώσει και θα ενισχύσει τα εσωτερικά και εξωτερικά μέσα της ΕΕ κατά της διαφθοράς και θα δείξει την αποφασιστικότητα της ΕΕ να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων της ΚΕΠΠΑ, για την καταπολέμησή της.

Επόμενα βήματα

Η προτεινόμενη οδηγία για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης και έγκρισης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο προτού καταστεί δίκαιο της ΕΕ.

Το προτεινόμενο νέο πλαίσιο κυρώσεων ΚΕΠΠΑ που στοχεύουν τη διαφθορά θα πρέπει να συζητηθεί και να εγκριθεί από το Συμβούλιο.