Ένα μουσείο-φάρο πολιτισμού και τέχνης, με πλούσιο προγραμματισμό, ανοιχτό για όλους, με εναλλακτικές προτάσεις και κόντρα στα στερεότυπα οραματίζεται η διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη, Μαρία Τσαντσάνογλου.

Λίγο πριν την εκπνοή του 2022 η ιστορικός τέχνης με εξειδίκευση στην περίοδο της ρωσικής πρωτοπορίας και μέλος της Επιτροπής του υπουργείου Πολιτισμού για την παραλαβή της Συλλογής Κωστάκη το 1998, ανέλαβε και επίσημα, έπειτα από τη δημοσίευση του σχετικού ΦΕΚ (27.12.2022), τη θέση της διευθύντριας του μουσείου το οποίο με τη σειρά του αποτελεί μέρος του Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus).

Σήμερα, η ίδια μιλά στη «ΜτΚ» για τις προκλήσεις, τα στοιχήματα και την ανάπτυξη του Οργανισμού ενώ σχολιάζει και τη μορφή ακτιβισμού για το μέλλον του πλανήτη που «πληγώνει» τα έργα τέχνης σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Από το Νοέμβριο του 2018 βρίσκεστε στο τιμόνι του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη και πριν λίγες ημέρες επισημοποιήθηκε η θέση σας ως διευθύντρια του εν λόγω μουσείου. Αλλάζει κάτι ουσιαστικό στις αρμοδιότητες, τις ευθύνες και στο όραμά σας για τον οργανισμό από εδώ και πέρα;

Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και τιμή που για πρώτη φορά επιλέχθηκα να συνεχίσω στο τιμόνι του μουσείου μετά από διαγωνιστική διαδικασία. Πιστεύω πολύ στην ευθύνη και κατά συνέπεια στην ισότιμη αξιολόγηση του έργου ενός συλλογικού οργανισμού δημοσίου συμφέροντος, όπως είναι το μουσείο, και θα επιδιώξουμε με τους συνεργάτες μου να προσφέρουμε περισσότερη γνώση, ψυχαγωγία, λόγο σε εναλλακτικές πρωτοβουλίες και βήμα σε δημιουργικούς ανθρώπους για έναν όσο πιο ζωντανό, προοδευτικό, δημοκρατικό και ανατρεπτικό στα στερεότυπα οργανισμό, ανοικτό στην κοινωνία.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη;

Είναι μεγάλη συγκίνηση και ταυτόχρονα ευθύνη η διαφύλαξη και η προβολή μίας τόσο σημαντικής συλλογής ρωσικής πρωτοπορίας, μοναδικής σε διεθνές επίπεδο, όπως είναι η Συλλογή Κωστάκη, η ναυαρχίδα των συλλογών του MOMus. Ποτέ δεν σταματά η γνώση για την πρωτοπορία. Αντίθετα θεωρώ ότι πολλά αρχεία είναι ακόμη άγνωστα και αναξιοποίητα γιατί, μεταξύ άλλων ήταν μια τέχνη κυνηγημένη και απαγορευμένη για δεκαετίες. Η προσέλκυση κοινού, η αύξηση της επισκεψιμότητας και της προσβασιμότητας, η επικοινωνιακή προβολή της συλλογής Κωστάκη καθώς και του brand name που σημαίνει η συλλογή για την χώρα και ειδικότερα για την πόλη της Θεσσαλονίκης, είναι προκλήσεις για τη νέα χρονιά. Το ίδιο και η σύνδεσή της με την σύγχρονη σκέψη και δημιουργία.

Η ενίσχυση του Ομίλου Υποστηρικτών και γενικότερα η αύξηση πόρων είναι μία σταθερή αγωνιώδη προσπάθεια επιβίωσης για τα οικονομικά μας. Στο πλαίσιο αυτό είναι εξαιρετικά αναγκαία και δίκαιη η αύξηση του τακτικού μας προϋπολογισμού από το υπουργείο Πολιτισμού.

Ποιοι είναι οι στόχοι που θέτετε ως διευθύντρια του μουσείου για την τετραετή θητεία σας;

Βασικοί στόχοι, πέρα από την διαρκή ενίσχυση της δικτύωσης του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης για την διοργάνωση σημαντικών εκθέσεων του μοντερνισμού και της σύνδεσής του με την σύγχρονη δημιουργία, είναι η οργάνωση παράλληλων εκδηλώσεων που χαρακτηρίζουν γενικότερα τις ιστορικές πρωτοπορίες του 20ού αιώνα, κινηματογραφικών προβολών, performances, συναυλιών και άλλων αφιερωμάτων διακαλλιτεχνικού και πειραματικού χαρακτήρα, η ενίσχυση της έρευνας και επιστημονικής αξιοποίησης της συλλογής και του αρχείου Κωστάκη μέσω της συνεργασίας με πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού, η δημοσίευση μελετών και η διοργάνωση διαλέξεων και συνεδρίων, τα εκπαιδευτικά προγράμματα. 

Στο πλαίσιο αυτό, η λειτουργία του διεθνούς διεπιστημονικού ερευνητικού κέντρου για τον μοντερνισμό και την πρωτοπορία «George Costakis Center for Research» είναι ένας βασικός στόχος. Το ίδιο και η ενίσχυση του εξαιρετικά υποστελεχωμένου μουσείου με στελέχη με κατάρτιση, αγάπη και προσήλωση στο αντικείμενο και φυσικά η αύξηση της επισκεψιμότητας και της προσβασιμότητας.

Τι μπορεί να περιμένει η Θεσσαλονίκη από το MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη το 2023;

Παρά τον χαμηλό κρατικό προϋπολογισμό που πιστεύουμε πως θα «θεραπευτεί» το 2023, ετοιμάζουμε ένα πλούσιο πρόγραμμα, εκθεσιακό και εκπαιδευτικό. Ανέκδοτες, συναρπαστικές ιστορίες που συνοδεύουν διεθνώς σημαντικά έργα της συλλογής θα βρεθούν στο επίκεντρο της επόμενης έκθεσης. 

Μαθήματα και ειδικά σχεδιασμένα παιχνίδια για παιδιά και ενήλικες, εμπλουτισμός του πωλητηρίου με μοναδικά αντικείμενα σχεδιασμένα από καλλιτέχνες και μια ανοικτή βιβλιοθήκη για όλους είναι στο πρόγραμμα του 2023. Το ίδιο και η συνεργασία με τα ΑΕΙ, η συνέχιση του διεπιστημονικού προγράμματος για την Ουτοπία στην Τέχνη και την Πολιτική, η συζήτηση για τον ρόλο της τέχνης στην διαμόρφωση ενός καλύτερου και δικαιότερου κόσμου στο εγγύτερο μέλλον.

Ποιες είναι οι πρώτες αντιδράσεις του κοινού για την φετινή Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης;

Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και αυξημένη επισκεψιμότητα. Αυτό οφείλεται στην δουλειά που έγινε από την ομάδα του MOMus υπό την διεύθυνση της Θούλης Μισιρλόγλου που ανέλαβε όλο το εγχείρημα μετά την Συραγώ Τσιάρα, από την επιμελήτρια της κεντρικής έκθεσης, Μαρία Θάλεια Καρρά, από τα μουσεία και τους φορείς που συνεργάστηκαν με ουσιαστικό τρόπο ενδυναμώνοντας το πρόγραμμα, από όλους τους καλλιτέχνες που, μετά από τρία χρόνια κρίσης σε πολλά επίπεδα, πρότειναν έργα δυναμικά που εκπλήσσουν και προβληματίζουν, αλλά και από το κοινό που μετά από τόσους περιορισμούς και εγκλεισμούς άρχισε πάλι με ενθουσιασμό να επισκέπτεται τα μουσεία και τις εκθέσεις.

Η «Γεωκουλτούρα» ως θεματική της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης στρέφει το ενδιαφέρον της διοργάνωσης -και του κοινού- στους όρους «γη» και «κουλτούρα» και διερευνά ζητήματα μνήμης, ιστορίας και διαχείρισης τόσο του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος μέσα στις συνθήκες κλιματικής, οικονομικής και προσφυγικής κρίσης. Την ίδια ώρα ακτιβιστές ανά τον κόσμο προχωρούν σε δράσεις διαμαρτυρίας για το μέλλον του πλανήτη «τραυματίζοντας» έργα τέχνης πετώντας τους φαγητά και μπογιές. Πώς σχολιάζετε εσείς αυτό το φαινόμενο;

Η τέχνη, το μουσείο, οφείλουν να στηρίζουν τα δίκαια αιτήματα της κοινωνίας, μπορούν να έχουν ακτιβιστικό χαρακτήρα. Όχι όμως όταν υποτιμάται το ίδιο το έργο τέχνης και αλλοιώνεται η δύναμη του, όταν εν τέλει μεταφέρονται αρνητικά μηνύματα για την ίδια την αξία της τέχνης. 

Το μουσείο μπορεί να συνεργαστεί με ακτιβιστικές ομάδες για να αφυπνίσει την κοινωνία. Όποιοι όμως απλά πέταξαν ντοματοχυμό ή μπογιές σε έναν πίνακα, έστω κι αν δεν είχαν πρόθεση να τον καταστρέψουν, κέρδισαν πέντε λεπτά δημοσιότητας και τίποτα παραπάνω. 

Η «Γεωκουλτούρα», που είναι το θέμα της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, αναφέρεται με πολλούς τρόπους στους σύγχρονους προβληματισμούς για την σχέση μας με τη φύση, τη μείωση των ρύπων, τις βιολογικές καλλιέργειες, την κλιματική αλλαγή, τα επίκαιρα θέματα που συντάραξαν και εξακολουθούν να συνταράσσουν όλο τον πλανήτη τα τελευταία χρόνια αλλά και την ανάγκη να ξεπεράσει η τέχνη τα εθνικά σύνορα ενισχύοντας πανανθρώπινους πολιτιστικούς δεσμούς και προτείνοντας λύσεις.