07/05/2024 17:00
Καθώς το κλίμα αλλάζει με ραγδαίο και ανεξέλεγκτο τρόπο η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να κάνει περισσότερα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων και τα νέα υπέρψυχρα υλικά, που έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της θερμοκρασίας στις πόλεις, λέει στη «ΜτΚ» ο Ματθαίος Σανταμούρης, διεθνής εμπειρογνώμονας σε θέματα δομημένου περιβάλλοντος και καθηγητής Φυσικής Ενέργειας και κάτοχος της έδρας υψηλής αρχιτεκτονικής απόδοσης στο Πανεπιστήμιο New South Wales της Αυστραλίας.
Παρά τους φιλόδοξους στόχους που έχει βάλει και η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ΟΗΕ για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας, οι εξελίξεις είναι δυσοίωνες...
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην Ευρώπη είναι γύρω στους 2,5 βαθμούς. Σε παγκόσμιο επίπεδο παραμένει ο στόχος του 1,5 βαθμού, αλλά είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα επιτευχθεί. Η NASA λέει ότι μέχρι τώρα η αύξηση της θερμοκρασίας ήταν 0,2 βαθμοί στη δεκαετία, το 2023 αυξήθηκε 0,2 βαθμούς μες σε έναν χρόνο, ίσως και λιγότερο. Εάν αυτό συνεχιστεί μέχρι τον Αύγουστο θα βρεθούμε σε αχαρτογράφητα νερά.
Επαρκούν τα μέτρα που λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο;
Τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται είναι ανεπαρκέστατα. Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν προχωρήσει σε ενέργειες που πιθανόν να προκαλέσουν μία μικρή ανάσχεση, όμως δεν είναι σίγουρο. Από την άλλη, στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου ζει τεράστιο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν υπάρχουν τα αντίστοιχα κονδύλια, και ενώ οι αναπτυγμένες χώρες είχαν υποσχεθεί ότι θα δίνουν περίπου 100 δισ. δολ το χρόνο, με το ζόρι να έχουν δώσει 20 δισ. δολ. Οι συνέπειες του προβλήματος δεν θα είναι μόνο κλιματικές, θα υπάρχουν κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες και προφανώς δεν θα περιοριστούν μόνο στις αναπτυσσόμενες χώρες. Πιστεύω ότι οι κλιματικοί μετανάστες θα είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που προβλέπει ο ΟΗΕ.
Οι καύσωνες στις πόλεις σχετίζονται μεταξύ άλλων και με πρόωρους θανάτους...
Το 2022 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ είχαμε περίπου 65.000 νεκρούς λόγω της υπερθέρμανσης σε όλη την Ευρώπη. Η Ελλάδα ήταν η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη σε θανάτους ανά 100.000 ανθρώπους εξαιτίας της υπερθέρμανσης, με πολύ μικρή διαφορά από την Ιταλία, που ήταν στην πρώτη θέση. Το 2023, το έτος με το θερμότερο καλοκαίρι υπολογίζεται ότι οι πρόωροι θάνατοι θα είναι πολύ περισσότεροι. Η ποιότητα ζωής μέσα στις πόλεις μειώνεται δραματικά εξαιτίας υπερθέρμανσης. Από εκεί που στη Μεσόγειο μας άρεσε να είμαστε έξω, σιγά-σιγά κλεινόμαστε μέσα στα σπίτια μας με τον κλιματισμό.
Αυτό ισχύει για όσους έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για κλιματισμό, γιατί υπάρχει και μία ταξική διάσταση στο πρόβλημα...
Προφανώς. Τα πρώτα θύματα της κλιματικής μεταβολής είναι οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος, οι οποίοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν όλη αυτή την ενέργεια. Επιπλέον για να καλυφθούν οι πρόσθετες κλιματιστικές ανάγκες πρέπει να δημιουργηθούν νέοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, άρα να αυξηθεί δραματικά το κόστος παραγωγής ενέργειας.
Πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος, επειδή κατοικούν σε κτίρια χωρίς μόνωση, χρειάζεται να καταναλώνουν διπλάσια ποσά για κλιματισμό. Αλλά επειδή δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος της ενέργειας, σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών ζουν επί μέρες σε εσωτερικούς χώρους με 40 βαθμούς. Ταυτόχρονα, επειδή κλείνουν πόρτες παράθυρα τα πάντα για να προστατευτούν, η εσωτερική ρύπανση είναι 4-5 φορές μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη. Στις χώρες του τρίτου κόσμου δε, η διείσδυση του κλιματισμού στους πολίτες χαμηλού εισοδήματος, δεν θα είναι πάνω από 10% μέχρι το 2050. Πιθανολογείται ότι 4 με 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, θα ζουν σε θερμοκρασίες κοντά στους 40, ίσως και παραπάνω, χωρίς την ύπαρξη κλιματισμού.
Ακόμη κι αν έχεις τα χρήματα να πληρώσεις για την ενέργεια, η χρήση του κλιματιστικού αυξάνει την θερμοκρασία του εξωτερικού περιβάλλοντος, οπότε το πρόβλημα επιδεινώνεται...
Ακριβώς. Η ανθρωπογενής θερμότητα η οποία παράγεται από τα κλιματιστικά αυξάνει θερμοκρασία στην πόλη 1 με 1,5 βαθμό. Επίσης, μην θεωρείτε, δεδομένο, ότι στο μέλλον θα έχουμε τον κλιματισμό, ο οποίος θα μας λύσει το πρόβλημα, γιατί τα δίκτυα δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην πολύ μεγάλη ζήτηση. Τα blackout στην Αμερική την περίοδο 2020-2022 αυξήθηκαν κατά 151% σε σχέση με την περίοδο 2016-2018.
ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση είναι δώρο άδωρο
Έχοντας διατελέσει πρόεδρος και διευθυντής του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας πώς βλέπετε την προσπάθεια της Ελλάδας σε αυτό τον τομέα;
Προφανώς το ότι εγκαθίστανται περισσότεροι σταθμοί ανανεώσιμων πληγών ενέργειας είναι εξαιρετικά σημαντικό. Πρακτικά σε μία μέση μέρα μπορούμε να καλύψουμε ένα τεράστιο ποσοστό των ενεργειακών μας αναγκών από ΑΠΕ. Όμως σε περιόδους καύσωνα δεν έχουμε άνεμο, επομένως τα αιολικά είναι εκτός, και ταυτόχρονα η αιχμή της ενεργειακής κατανάλωσης στον κτιριακό τομέα είναι στη διάρκεια της νύκτας που δεν έχετε φωτοβολταϊκά. Επομένως ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση, είναι δώρο αδώρο.
Ενώ οι ΑΠΕ μας δίνουν πολύ φτηνή ενέργεια και καθαρή ενέργεια, εάν δεν συνδυαστούν με συστήματα αποθήκευσης, στην πραγματικότητα το όλο ενεργειακό σύστημα μπορεί να αυξήσει την τιμή της ενέργειας και ταυτόχρονα τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν, όσον αφορά τη σταθερότητα του δικτύου. Χωρίς αποθήκευση θα πρέπει να συντηρούμε και τα συμβατικά συστήματα με για να τα χρησιμοποιούμε σε περιόδους αιχμής. Αυτό αυξάνει δραματικά το κόστος της ενέργειας, γιατί δεν «ανάβεις τον διακόπτη» εκείνη την ώρα, πρέπει να το πληρώνεις όλο τον χρόνο.
Τα υπέρψυχρα υλικά λειτουργούν ως φυσικό κλιματιστικό
Πόσο επιβαρύνουν την κατάσταση τα κτίρια και οι πόλεις;
Το δομημένο περιβάλλον είναι υπεύθυνο για περίπου 36-37% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, γιατί είναι πρακτικά ο χώρος που υπάρχουν οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Αυτή τη στιγμή το 65% του παγκόσμιου πληθυσμού περίπου ζει στις πόλεις. Μέχρι το 2050 οι πόλεις θα αντιπροσωπεύουν έως και 90% του ευρωπαϊκού πληθυσμού
Μόνο για την απαθρακοποίηση του δομημένου περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κεφάλαια που απαιτούνται από τώρα μέχρι το 2050 είναι περίπου 1,63 δισ. δολάρια το χρόνο και ζήτημα αν οι δαπάνες ξεπερνούν τα 200 δισ. Στην Ε.Ε. μέχρι το 2050 πρέπει να ξοδεύονται 260 δισ. ευρώ το χρόνο. Με το ζόρι η ΕΕ μπορεί να δώσει 40-50 δισ. ευρώ, τα υπόλοιπα πρέπει να καλυφθούν από τα κράτη και τον ιδιωτικό τομέα. Ξοδεύουμε πάρα πολύ μεγάλα ποσά αλλά τα κονδύλια δεν είναι επαρκή και τα αποτελέσματα είναι πολύ μακριά από αυτά τα οποία περιμέναμε.
Τι είναι τα υπερψυχρά υλικά και κατά πόσο αυτά είναι η λύση στο πρόβλημα;
Τα τελευταία 20 χρόνια υπάρχει πολύ μεγάλη πρόοδος στον τομέα της τεχνολογίας θερμικής ανάσχεσης της υπερθέρμανσης και της προσαρμοστικότητας των πόλεων και των κτιρίων στις καινούριες κλιματικές συνθήκες. Στη διάρκεια του καλοκαιριού η θερμοκρασία της ασφάλτου μπορεί να φτάσει 80 βαθμούς, αυξάνοντας τη θερμοκρασία της πόλης στους 2,5 βαθμούς, αλλά υπάρχουν υλικά που παρουσιάζουν 40 με 45 βαθμούς χαμηλότερη επιφανειακή θερμοκρασία. Σε 250 πόλεις έχουμε πετύχει να μειώσουμε τη θερμοκρασία από 2,5 βαθμούς έως και 4,5-5 βαθμούς. Σε τροπικές περιοχές όπως η Σιγκαπούρη έχουμε κτίρια τα οποία έχουν απολύτως μηδενική ενεργειακή κατανάλωση, δεν χρησιμοποιούν κλιματισμό. Στο Λος Άντζελες, υπάρχουν αυτή τη στιγμή εγκατεστημένα ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα ψυχρά πεζοδρόμια.
Τι διαφορετικό έχουν από τα συνήθη δομικά υλικά;
Τα υλικά αυτά δεν απορροφούν θερμότητα επειδή έχουν πολύ μεγάλη ανάκλαση, 90%-95%, και ταυτόχρονα δεν θερμαίνουν την ατμόσφαιρα γιατί διώχνουν την εσωτερική τους θερμότητα από το λεγόμενο ατμοσφαιρικό παράθυρο στο διάστημα. Τα υλικά αυτά κατορθώνουν να έχουν ένα θερμικό ισοζύγιο, το οποίο είναι αρνητικό, άρα κάτω από τον ήλιο, στη διάρκεια του καλοκαιριού, να έχουν θερμοκρασίες από 5 έως 10 βαθμούς χαμηλότερα από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.
Δηλαδή είναι φυσικά κλιματιστικά, χωρίς τη χρήση ενέργειας.
Αν αύριο χτίσουμε όλα μας τα κτίρια με αυτά τα υλικά λύνουμε το πρόβλημα;
Το λύνουμε μερικώς. Σήμερα η επιστήμη της ανάσχεσης της κλιματικής μεταβολής της πόλης μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία των πόλεων το ανώτερο κατά 4,5 με 5 βαθμούς. Όμως η υπερθέρμανση των πόλεων σε πάρα πολλά μέρη του πλανήτη, ξεπερνάει τους 10 βαθμούς.
Στις ελληνικές πόλεις έχουμε δοκιμάσει τέτοια υλικά;
Από το 2010 μέχρι το 2013 έγινα περί τις 70 εφαρμογές, όχι υπέρψυχρων αλλά ψυχρών υλικών. Η πρώτη εφαρμογή στην Ευρώπη ήταν στο Φλοίσβο, στο Παλαιό Φάληρο, που πήρε και το πρώτο περιβαλλοντικό βραβείο της ΕΕ. Μειώσαμε τη θερμοκρασία κατά 2,5 βαθμούς. Αλλά δυστυχώς αυτά σταμάτησαν στην Ελλάδα. Για κάποιο λόγο θεωρήθηκε ότι δεν ήταν προτεραιότητα.
Πόσο περισσότερο κοστίζουν τα υπέρψυχρα από τα συμβατικά υλικά;
Δεν στοιχίζουν, ούτε 5%-10% παραπάνω. Αλλά η πραγματική ερώτηση είναι πόσο στοιχίζει το να μην χρησιμοποιεί κανείς τις νέες τεχνολογίες. Το κόστος της αδράνειας είναι 20 με 30 φορές μεγαλύτερο από το κόστος της δράσης. Το κόστος της χρησιμοποίησης συμβατικών υλικών είναι γιγαντιαίο. Γιατί χρησιμοποιώντας την κοινή άσφαλτο, αυξάνεις στη θερμοκρασία στην πόλη δύο βαθμούς, επομένως δημιουργείς μια τεράστια οικονομική ανάγκη για πρόσθετη ενέργεια σε όλο τον πληθυσμό, αναγκάζεις τη ΔΕΗ να φτιάξει νέους σταθμούς, νέα δίκτυα... Δημιουργείς συνθήκες κακής ποιότητας ζωής και προβλήματα υγείας...
Αστικό πράσινο: Μειώνει τη θερμοκρασία αν φυτευτεί με επιστημονικά κριτήρια
Ποιος είναι ο ρόλος του αστικού πρασίνου στη μείωση της θερμοκρασίας;
Στο μέλλον περιμένουμε μια αύξηση της θερμοκρασίας 1-2 βαθμούς στη διάρκεια της ημέρας και 3-5 βαθμούς τη νύχτας. Το πράσινο μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία μέχρι 1-1,5 βαθμό στη διάρκεια της ημέρας και 2,5-3 ή και περισσότερους βαθμούς στη διάρκεια της νύκτας.
Όμως η φύτευση σε μία πόλη δεν μπορεί να γίνεται με εμπειρικά χαρακτηριστικά, βάζω πέντε λουλουδάκια εδώ και τρία δεντράκια εκεί. Αν δεν ακολουθηθούν επιστημονικά κριτήρια, στην πραγματικότητα μπορεί να καταλήξουμε στην αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και της ρύπανσης.
Εξηγήστε μας με ποιο μηχανισμό μπορεί να συμβεί αυτό;
Το δέντρο μειώνει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος εξαιτίας της εξάτμισης των υγρών που έχει μέσα του. Όταν όμως έχουμε θερμοκρασίες πάνω από τους 35-36 βαθμούς, το δέντρο σταματάει να κυκλοφορεί το υγρό μέσα του, για να προστατευτεί από την αφυδάτωση. Επομένως δεν υπάρχει ψύξη. Στη διάρκεια του καύσωνα, η θερμοκρασία μπορεί να είναι και ένα και δύο βαθμούς ψηλότερη μέσα σε πάρκα. Επιπλέον, όταν τα δέντρα δεν έχουν αρκετό νερό, βρίσκονται σε στρες και εκπέμπουν μια σειρά χημικές ενώσεις (Biogenic Volatile Organic Compounds, BVOCs), οι οποίες είναι τέσσερις φορές πιο τοξικές από τις εκπομπές των αυτοκινήτων.
Κατά πόσο είναι αποτελεσματικές οι πράσινες οροφές;
Προφανώς με μία πράσινη οροφή έχεις μια σειρά από κλιματικά αποτελέσματα. Να τη βάλουμε την πράσινη οροφή, αλλά αν δεν τη συντηρήσουμε, στην πραγματικότητα μετά από λίγο καιρό θα έχουμε μια σκουρόχρωμη επιφάνεια η οποία μπορεί και να αυξήσει τη θερμοκρασία. Πρακτικά θα μπορούσαμε να πετύχουμε πολύ μεγαλύτερο αποτέλεσμα με έξι έως επτά φορές μικρότερο κόστος, με τη χρήση ψυχρών υλικών. Δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περιορισμένα διαθέσιμα κονδύλια για να μειώσουμε θερμοκρασία, δεν μπορεί να ξοδεύονται τα χρήματα αυτά για κάτι το οποίο μπορεί να έχει περιορισμένη βοήθεια.
Μήπως ένα μέρος της λύσης είναι να μειώσουμε αυτό καθ' αυτό το δομημένο
περιβάλλον, να μην τσιμεντώνουμε τα πάντα, να αφήσουμε λίγο χώρο στη φύση;
Δυστυχώς η αστικοποίηση θα μεγαλώνει διαρκώς. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι ανάγκες για κτίρια και κυρίως οι ανάγκες για κατοικίες είναι γιγαντιαίες: κτίζουμε ένα «Παρίσι» κάθε εβδομάδα και μέσα σε πέντε χρόνια κτίζεται τόση επιφάνεια σε όλο τον κόσμο όσο η συνολική επιφάνεια της Κίνας.
Η ΕΕ έχει δημιουργήσει το δίκτυο των 100 κλιματικά ουδέτερων πόλεων. Πώς το αξιολογείτε;
Μία σειρά από πόλεις στην Ευρώπη, όχι στην Ελλάδα, μου έχουν ζητήσει τη συνδρομή μου, προσπαθώντας να πετύχουμε αυτή την κλιματική ουδετερότητα. Επειδή έχω διαθεσιμότητα στοιχείων για όλη την Ευρώπη, μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν θαυμάσιες σχεδιασμοί, θαυμάσιες εφαρμογές, οι οποίες ελπίζουμε θα έχουν πολύ μεγάλο αποτέλεσμα.
Δεν λέω ότι μπορεί να οδηγήσουν αυτόματα σε πλήρη απανθρακοποίηση, ή βελτίωση των συνθηκών στο 100% αλλά θα βοηθήσουν δραματικά. Κάποιες πόλεις εντάχθηκαν αλλά δεν θα συνεχίσουν στα επόμενα στάδια. Θέλει η ΕΕ να χρηματοδοτήσει, αλλά για να το κάνει θα πρέπει οι τοπικοί άρχοντες, πρακτικά να έχουν εξασφαλίσει πόρους οι οποίοι μπορούν να ανταποκριθούν στους στόχους. Υπάρχουν αυτοί οι πόροι; Εδώ είναι το πολύ μεγάλο θέμα.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 04-05.05.2024
Καθώς το κλίμα αλλάζει με ραγδαίο και ανεξέλεγκτο τρόπο η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να κάνει περισσότερα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων και τα νέα υπέρψυχρα υλικά, που έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της θερμοκρασίας στις πόλεις, λέει στη «ΜτΚ» ο Ματθαίος Σανταμούρης, διεθνής εμπειρογνώμονας σε θέματα δομημένου περιβάλλοντος και καθηγητής Φυσικής Ενέργειας και κάτοχος της έδρας υψηλής αρχιτεκτονικής απόδοσης στο Πανεπιστήμιο New South Wales της Αυστραλίας.
Παρά τους φιλόδοξους στόχους που έχει βάλει και η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ΟΗΕ για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας, οι εξελίξεις είναι δυσοίωνες...
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην Ευρώπη είναι γύρω στους 2,5 βαθμούς. Σε παγκόσμιο επίπεδο παραμένει ο στόχος του 1,5 βαθμού, αλλά είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα επιτευχθεί. Η NASA λέει ότι μέχρι τώρα η αύξηση της θερμοκρασίας ήταν 0,2 βαθμοί στη δεκαετία, το 2023 αυξήθηκε 0,2 βαθμούς μες σε έναν χρόνο, ίσως και λιγότερο. Εάν αυτό συνεχιστεί μέχρι τον Αύγουστο θα βρεθούμε σε αχαρτογράφητα νερά.
Επαρκούν τα μέτρα που λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο;
Τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται είναι ανεπαρκέστατα. Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν προχωρήσει σε ενέργειες που πιθανόν να προκαλέσουν μία μικρή ανάσχεση, όμως δεν είναι σίγουρο. Από την άλλη, στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου ζει τεράστιο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν υπάρχουν τα αντίστοιχα κονδύλια, και ενώ οι αναπτυγμένες χώρες είχαν υποσχεθεί ότι θα δίνουν περίπου 100 δισ. δολ το χρόνο, με το ζόρι να έχουν δώσει 20 δισ. δολ. Οι συνέπειες του προβλήματος δεν θα είναι μόνο κλιματικές, θα υπάρχουν κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες και προφανώς δεν θα περιοριστούν μόνο στις αναπτυσσόμενες χώρες. Πιστεύω ότι οι κλιματικοί μετανάστες θα είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που προβλέπει ο ΟΗΕ.
Οι καύσωνες στις πόλεις σχετίζονται μεταξύ άλλων και με πρόωρους θανάτους...
Το 2022 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ είχαμε περίπου 65.000 νεκρούς λόγω της υπερθέρμανσης σε όλη την Ευρώπη. Η Ελλάδα ήταν η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη σε θανάτους ανά 100.000 ανθρώπους εξαιτίας της υπερθέρμανσης, με πολύ μικρή διαφορά από την Ιταλία, που ήταν στην πρώτη θέση. Το 2023, το έτος με το θερμότερο καλοκαίρι υπολογίζεται ότι οι πρόωροι θάνατοι θα είναι πολύ περισσότεροι. Η ποιότητα ζωής μέσα στις πόλεις μειώνεται δραματικά εξαιτίας υπερθέρμανσης. Από εκεί που στη Μεσόγειο μας άρεσε να είμαστε έξω, σιγά-σιγά κλεινόμαστε μέσα στα σπίτια μας με τον κλιματισμό.
Αυτό ισχύει για όσους έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για κλιματισμό, γιατί υπάρχει και μία ταξική διάσταση στο πρόβλημα...
Προφανώς. Τα πρώτα θύματα της κλιματικής μεταβολής είναι οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος, οι οποίοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν όλη αυτή την ενέργεια. Επιπλέον για να καλυφθούν οι πρόσθετες κλιματιστικές ανάγκες πρέπει να δημιουργηθούν νέοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, άρα να αυξηθεί δραματικά το κόστος παραγωγής ενέργειας.
Πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος, επειδή κατοικούν σε κτίρια χωρίς μόνωση, χρειάζεται να καταναλώνουν διπλάσια ποσά για κλιματισμό. Αλλά επειδή δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος της ενέργειας, σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών ζουν επί μέρες σε εσωτερικούς χώρους με 40 βαθμούς. Ταυτόχρονα, επειδή κλείνουν πόρτες παράθυρα τα πάντα για να προστατευτούν, η εσωτερική ρύπανση είναι 4-5 φορές μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη. Στις χώρες του τρίτου κόσμου δε, η διείσδυση του κλιματισμού στους πολίτες χαμηλού εισοδήματος, δεν θα είναι πάνω από 10% μέχρι το 2050. Πιθανολογείται ότι 4 με 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, θα ζουν σε θερμοκρασίες κοντά στους 40, ίσως και παραπάνω, χωρίς την ύπαρξη κλιματισμού.
Ακόμη κι αν έχεις τα χρήματα να πληρώσεις για την ενέργεια, η χρήση του κλιματιστικού αυξάνει την θερμοκρασία του εξωτερικού περιβάλλοντος, οπότε το πρόβλημα επιδεινώνεται...
Ακριβώς. Η ανθρωπογενής θερμότητα η οποία παράγεται από τα κλιματιστικά αυξάνει θερμοκρασία στην πόλη 1 με 1,5 βαθμό. Επίσης, μην θεωρείτε, δεδομένο, ότι στο μέλλον θα έχουμε τον κλιματισμό, ο οποίος θα μας λύσει το πρόβλημα, γιατί τα δίκτυα δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην πολύ μεγάλη ζήτηση. Τα blackout στην Αμερική την περίοδο 2020-2022 αυξήθηκαν κατά 151% σε σχέση με την περίοδο 2016-2018.
ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση είναι δώρο άδωρο
Έχοντας διατελέσει πρόεδρος και διευθυντής του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας πώς βλέπετε την προσπάθεια της Ελλάδας σε αυτό τον τομέα;
Προφανώς το ότι εγκαθίστανται περισσότεροι σταθμοί ανανεώσιμων πληγών ενέργειας είναι εξαιρετικά σημαντικό. Πρακτικά σε μία μέση μέρα μπορούμε να καλύψουμε ένα τεράστιο ποσοστό των ενεργειακών μας αναγκών από ΑΠΕ. Όμως σε περιόδους καύσωνα δεν έχουμε άνεμο, επομένως τα αιολικά είναι εκτός, και ταυτόχρονα η αιχμή της ενεργειακής κατανάλωσης στον κτιριακό τομέα είναι στη διάρκεια της νύκτας που δεν έχετε φωτοβολταϊκά. Επομένως ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση, είναι δώρο αδώρο.
Ενώ οι ΑΠΕ μας δίνουν πολύ φτηνή ενέργεια και καθαρή ενέργεια, εάν δεν συνδυαστούν με συστήματα αποθήκευσης, στην πραγματικότητα το όλο ενεργειακό σύστημα μπορεί να αυξήσει την τιμή της ενέργειας και ταυτόχρονα τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν, όσον αφορά τη σταθερότητα του δικτύου. Χωρίς αποθήκευση θα πρέπει να συντηρούμε και τα συμβατικά συστήματα με για να τα χρησιμοποιούμε σε περιόδους αιχμής. Αυτό αυξάνει δραματικά το κόστος της ενέργειας, γιατί δεν «ανάβεις τον διακόπτη» εκείνη την ώρα, πρέπει να το πληρώνεις όλο τον χρόνο.
Τα υπέρψυχρα υλικά λειτουργούν ως φυσικό κλιματιστικό
Πόσο επιβαρύνουν την κατάσταση τα κτίρια και οι πόλεις;
Το δομημένο περιβάλλον είναι υπεύθυνο για περίπου 36-37% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, γιατί είναι πρακτικά ο χώρος που υπάρχουν οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Αυτή τη στιγμή το 65% του παγκόσμιου πληθυσμού περίπου ζει στις πόλεις. Μέχρι το 2050 οι πόλεις θα αντιπροσωπεύουν έως και 90% του ευρωπαϊκού πληθυσμού
Μόνο για την απαθρακοποίηση του δομημένου περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κεφάλαια που απαιτούνται από τώρα μέχρι το 2050 είναι περίπου 1,63 δισ. δολάρια το χρόνο και ζήτημα αν οι δαπάνες ξεπερνούν τα 200 δισ. Στην Ε.Ε. μέχρι το 2050 πρέπει να ξοδεύονται 260 δισ. ευρώ το χρόνο. Με το ζόρι η ΕΕ μπορεί να δώσει 40-50 δισ. ευρώ, τα υπόλοιπα πρέπει να καλυφθούν από τα κράτη και τον ιδιωτικό τομέα. Ξοδεύουμε πάρα πολύ μεγάλα ποσά αλλά τα κονδύλια δεν είναι επαρκή και τα αποτελέσματα είναι πολύ μακριά από αυτά τα οποία περιμέναμε.
Τι είναι τα υπερψυχρά υλικά και κατά πόσο αυτά είναι η λύση στο πρόβλημα;
Τα τελευταία 20 χρόνια υπάρχει πολύ μεγάλη πρόοδος στον τομέα της τεχνολογίας θερμικής ανάσχεσης της υπερθέρμανσης και της προσαρμοστικότητας των πόλεων και των κτιρίων στις καινούριες κλιματικές συνθήκες. Στη διάρκεια του καλοκαιριού η θερμοκρασία της ασφάλτου μπορεί να φτάσει 80 βαθμούς, αυξάνοντας τη θερμοκρασία της πόλης στους 2,5 βαθμούς, αλλά υπάρχουν υλικά που παρουσιάζουν 40 με 45 βαθμούς χαμηλότερη επιφανειακή θερμοκρασία. Σε 250 πόλεις έχουμε πετύχει να μειώσουμε τη θερμοκρασία από 2,5 βαθμούς έως και 4,5-5 βαθμούς. Σε τροπικές περιοχές όπως η Σιγκαπούρη έχουμε κτίρια τα οποία έχουν απολύτως μηδενική ενεργειακή κατανάλωση, δεν χρησιμοποιούν κλιματισμό. Στο Λος Άντζελες, υπάρχουν αυτή τη στιγμή εγκατεστημένα ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα ψυχρά πεζοδρόμια.
Τι διαφορετικό έχουν από τα συνήθη δομικά υλικά;
Τα υλικά αυτά δεν απορροφούν θερμότητα επειδή έχουν πολύ μεγάλη ανάκλαση, 90%-95%, και ταυτόχρονα δεν θερμαίνουν την ατμόσφαιρα γιατί διώχνουν την εσωτερική τους θερμότητα από το λεγόμενο ατμοσφαιρικό παράθυρο στο διάστημα. Τα υλικά αυτά κατορθώνουν να έχουν ένα θερμικό ισοζύγιο, το οποίο είναι αρνητικό, άρα κάτω από τον ήλιο, στη διάρκεια του καλοκαιριού, να έχουν θερμοκρασίες από 5 έως 10 βαθμούς χαμηλότερα από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.
Δηλαδή είναι φυσικά κλιματιστικά, χωρίς τη χρήση ενέργειας.
Αν αύριο χτίσουμε όλα μας τα κτίρια με αυτά τα υλικά λύνουμε το πρόβλημα;
Το λύνουμε μερικώς. Σήμερα η επιστήμη της ανάσχεσης της κλιματικής μεταβολής της πόλης μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία των πόλεων το ανώτερο κατά 4,5 με 5 βαθμούς. Όμως η υπερθέρμανση των πόλεων σε πάρα πολλά μέρη του πλανήτη, ξεπερνάει τους 10 βαθμούς.
Στις ελληνικές πόλεις έχουμε δοκιμάσει τέτοια υλικά;
Από το 2010 μέχρι το 2013 έγινα περί τις 70 εφαρμογές, όχι υπέρψυχρων αλλά ψυχρών υλικών. Η πρώτη εφαρμογή στην Ευρώπη ήταν στο Φλοίσβο, στο Παλαιό Φάληρο, που πήρε και το πρώτο περιβαλλοντικό βραβείο της ΕΕ. Μειώσαμε τη θερμοκρασία κατά 2,5 βαθμούς. Αλλά δυστυχώς αυτά σταμάτησαν στην Ελλάδα. Για κάποιο λόγο θεωρήθηκε ότι δεν ήταν προτεραιότητα.
Πόσο περισσότερο κοστίζουν τα υπέρψυχρα από τα συμβατικά υλικά;
Δεν στοιχίζουν, ούτε 5%-10% παραπάνω. Αλλά η πραγματική ερώτηση είναι πόσο στοιχίζει το να μην χρησιμοποιεί κανείς τις νέες τεχνολογίες. Το κόστος της αδράνειας είναι 20 με 30 φορές μεγαλύτερο από το κόστος της δράσης. Το κόστος της χρησιμοποίησης συμβατικών υλικών είναι γιγαντιαίο. Γιατί χρησιμοποιώντας την κοινή άσφαλτο, αυξάνεις στη θερμοκρασία στην πόλη δύο βαθμούς, επομένως δημιουργείς μια τεράστια οικονομική ανάγκη για πρόσθετη ενέργεια σε όλο τον πληθυσμό, αναγκάζεις τη ΔΕΗ να φτιάξει νέους σταθμούς, νέα δίκτυα... Δημιουργείς συνθήκες κακής ποιότητας ζωής και προβλήματα υγείας...
Αστικό πράσινο: Μειώνει τη θερμοκρασία αν φυτευτεί με επιστημονικά κριτήρια
Ποιος είναι ο ρόλος του αστικού πρασίνου στη μείωση της θερμοκρασίας;
Στο μέλλον περιμένουμε μια αύξηση της θερμοκρασίας 1-2 βαθμούς στη διάρκεια της ημέρας και 3-5 βαθμούς τη νύχτας. Το πράσινο μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία μέχρι 1-1,5 βαθμό στη διάρκεια της ημέρας και 2,5-3 ή και περισσότερους βαθμούς στη διάρκεια της νύκτας.
Όμως η φύτευση σε μία πόλη δεν μπορεί να γίνεται με εμπειρικά χαρακτηριστικά, βάζω πέντε λουλουδάκια εδώ και τρία δεντράκια εκεί. Αν δεν ακολουθηθούν επιστημονικά κριτήρια, στην πραγματικότητα μπορεί να καταλήξουμε στην αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και της ρύπανσης.
Εξηγήστε μας με ποιο μηχανισμό μπορεί να συμβεί αυτό;
Το δέντρο μειώνει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος εξαιτίας της εξάτμισης των υγρών που έχει μέσα του. Όταν όμως έχουμε θερμοκρασίες πάνω από τους 35-36 βαθμούς, το δέντρο σταματάει να κυκλοφορεί το υγρό μέσα του, για να προστατευτεί από την αφυδάτωση. Επομένως δεν υπάρχει ψύξη. Στη διάρκεια του καύσωνα, η θερμοκρασία μπορεί να είναι και ένα και δύο βαθμούς ψηλότερη μέσα σε πάρκα. Επιπλέον, όταν τα δέντρα δεν έχουν αρκετό νερό, βρίσκονται σε στρες και εκπέμπουν μια σειρά χημικές ενώσεις (Biogenic Volatile Organic Compounds, BVOCs), οι οποίες είναι τέσσερις φορές πιο τοξικές από τις εκπομπές των αυτοκινήτων.
Κατά πόσο είναι αποτελεσματικές οι πράσινες οροφές;
Προφανώς με μία πράσινη οροφή έχεις μια σειρά από κλιματικά αποτελέσματα. Να τη βάλουμε την πράσινη οροφή, αλλά αν δεν τη συντηρήσουμε, στην πραγματικότητα μετά από λίγο καιρό θα έχουμε μια σκουρόχρωμη επιφάνεια η οποία μπορεί και να αυξήσει τη θερμοκρασία. Πρακτικά θα μπορούσαμε να πετύχουμε πολύ μεγαλύτερο αποτέλεσμα με έξι έως επτά φορές μικρότερο κόστος, με τη χρήση ψυχρών υλικών. Δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περιορισμένα διαθέσιμα κονδύλια για να μειώσουμε θερμοκρασία, δεν μπορεί να ξοδεύονται τα χρήματα αυτά για κάτι το οποίο μπορεί να έχει περιορισμένη βοήθεια.
Μήπως ένα μέρος της λύσης είναι να μειώσουμε αυτό καθ' αυτό το δομημένο
περιβάλλον, να μην τσιμεντώνουμε τα πάντα, να αφήσουμε λίγο χώρο στη φύση;
Δυστυχώς η αστικοποίηση θα μεγαλώνει διαρκώς. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι ανάγκες για κτίρια και κυρίως οι ανάγκες για κατοικίες είναι γιγαντιαίες: κτίζουμε ένα «Παρίσι» κάθε εβδομάδα και μέσα σε πέντε χρόνια κτίζεται τόση επιφάνεια σε όλο τον κόσμο όσο η συνολική επιφάνεια της Κίνας.
Η ΕΕ έχει δημιουργήσει το δίκτυο των 100 κλιματικά ουδέτερων πόλεων. Πώς το αξιολογείτε;
Μία σειρά από πόλεις στην Ευρώπη, όχι στην Ελλάδα, μου έχουν ζητήσει τη συνδρομή μου, προσπαθώντας να πετύχουμε αυτή την κλιματική ουδετερότητα. Επειδή έχω διαθεσιμότητα στοιχείων για όλη την Ευρώπη, μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν θαυμάσιες σχεδιασμοί, θαυμάσιες εφαρμογές, οι οποίες ελπίζουμε θα έχουν πολύ μεγάλο αποτέλεσμα.
Δεν λέω ότι μπορεί να οδηγήσουν αυτόματα σε πλήρη απανθρακοποίηση, ή βελτίωση των συνθηκών στο 100% αλλά θα βοηθήσουν δραματικά. Κάποιες πόλεις εντάχθηκαν αλλά δεν θα συνεχίσουν στα επόμενα στάδια. Θέλει η ΕΕ να χρηματοδοτήσει, αλλά για να το κάνει θα πρέπει οι τοπικοί άρχοντες, πρακτικά να έχουν εξασφαλίσει πόρους οι οποίοι μπορούν να ανταποκριθούν στους στόχους. Υπάρχουν αυτοί οι πόροι; Εδώ είναι το πολύ μεγάλο θέμα.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 04-05.05.2024
ΣΧΟΛΙΑ