Υπερβολικές απαιτήσεις, εξουθενωτικά ωράρια, άγχος, μη συμπεριληπτική συμπεριφορά ή/και παρενοχλητική συμπεριφορά είναι μόνο μερικά από τα «φαντάσματα» που «στοιχειώνουν», μέχρι και σήμερα, το εργασιακό περιβάλλον αρκετών γυναικών.

Ο σεξισμός που εκδηλώνεται με έμμεσους και άμεσους τρόπους, ο παραγκωνισμός από σημαντικές αποφάσεις και οι αυθαιρεσίες σε βάρος εργαζόμενων γυναικών όχι μόνο καλά κρατούν αλλά κυριαρχούν, αφού πολλές από αυτές τις συμπεριφορές είτε δεν φτάνουν ποτέ στα αυτιά των εργοδοτών είτε διαπράττονται από τους ίδιους τους εργοδότες συνθέτοντας και "με τη βούλα" ένα εχθρικό περιβάλλον εργασίας.

Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με την πανδημία, τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων, τη συνειδητοποίσηση του εύθραυστου της ανθρώπινης φύσης και την εξάντληση ωθούν όλο και περισσότερες γυναίκες στο να εγκαταλείψουν την τωρινή εργασία και τους εργοδότες τους και να αναζητήσουν νέο εργασιακό περιβάλλον με την ελπίδα ότι δεν θα χρειαστεί να βιώσουν ξανά ανάλογες συμπεριφορές. 

Το δίκοπο μαχαίρι της τηλεργασίας

Ακόμα και το υβριδικό περιβάλλον εργασίας, το οποίο εν μέσω περιορισμού φάνταζε ένα βήμα εξέλιξης και εκσυγχρονισμού, τελικά "έδεσε" τα χέρια σε πολλές εργαζόμενες και έστρωσε τον δρόμο για ακόμα περισσότερες αυθαιρεσίες.

«Κάθε εβδομάδα, η εταιρία στην οποία εργάζομαι πραγματοποιεί μία σύσκεψη προκειμένου να συντονιστούμε ως ομάδα και ο διευθυντής να αναθέσει στον καθένα από εμάς νέα project. Όσο δουλεύαμε από απόσταση λόγω της πανδημίας όλοι ενημερωνόμασταν διαδικτυακά. Μετά την άρση των περιορισμών μάς δόθηκε η επιλογή να δουλέψουμε υβριδικά αλλά η καθιερωμένη εβδομαδιαία σύσκεψη θα γινόταν και πάλι με φυσική παρουσία. 

Μέχρι σήμερα δεν έχω ενημερωθεί ούτε μία φορά για την ημέρα και την ώρα της σύσκεψης. Αντίθετα μου ανακοινώνουν τα project μου μέσω μηνυμάτων και αυτό έχει γίνει νέα κανονικότητα. Όταν ρώτησα την πρώτη φορά γιατί δεν ενημερώθηκα, η απάντηση ήταν "σε ξεχάσαμε" και συνέχισαν λέγοντας πως αφού ενημερώθηκα από το μήνυμα τι θέλω πάλι και "γκρινιάζω". Εντυπωσιακό είναι ότι δεν ξέχασαν ούτε έναν άνδρα συνάδελφο σε αντίθεση με εμένα και άλλες γυναίκες συνεργάτιδες που εξακολουθούν να "ξεχνάνε" να μας ενημερώσουν αλλά μας θυμούνται πρώτες όταν είναι να μας φορτώσουν τα project που απέρριψαν όσοι παρευρέθηκαν στο meeting.Τις μέρες μάλιστα που δουλεύω από το σπίτι το ωράριο είναι ανύπαρκτο. 

Είναι λες και επειδή δεν βρίσκομαι στο γραφείο, δεν ισχύει το οκτάωρο. Με καλούσαν στο τηλέφωνο και μου ανέθεταν νέες εργασίες ανά πάσα στιγμή μέσα στη μέρα. Όταν δουλεύεις από το σπίτι το ωράριο ξεχειλώνει, μάλλον γιατί νομίζουν ότι κάθεσαι σπίτι και άρα ξεκουράζεσαι ενώ στις δουλειές γραφείου αυτό δεν ισχύει αφού κάνεις την ίδια δουλειά αλλά από διαφορετική τοποθεσία», εξηγεί στο makthes.gr η Σοφία, εργαζόμενη στον τομέα της διαφήμισης.

Αντίστοιχα η Αθηνά, εργαζόμενη κι εκείνη στον ιδιωτικό τομέα, κάνει λόγο για «μπλε» και «ροζ» τηλεδιασκέψεις, διακρίσεις που επιβίωσαν των τίτλων τέλους της τηλεργασίας και απαιτήσεις «συνεχούς ετοιμότητας» και με την έγκαιρη ενημέρωση όμως να είναι φυσικά… προαιρετική:

«Μπορεί η τηλεργασία να ίσχυσε αρχικά για ολόκληρο το τμήμα αλλά είχε από την αρχή “διαβαθμίσεις” και “αποχρώσεις”. 

Οι ενημερώσεις και οι συσκέψεις μέσω zoom λες και βάφονταν ροζ και μπλε, άλλαζαν αναλόγως φύλου. Το δε τέλος της τηλεργασίας –που για ορισμένες δεν ήρθε ποτέ αλλά το έφεραν de facto και με το στανιό- σήμανε το εξής δυσάρεστο –και ακατανόητο: Λες και περίσσευαν από συσκέψεις και ενημερώσεις, λες και έπρεπε να είναι πάντα διαθέσιμες για οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη, λες και δεν είχαν δικαίωμα να ενημερώνονται εγκαίρως ακόμα και για αλλαγές στο ωράριό τους -σε αντίθεση με τους άντρες συναδέλφους. Ακόμα και οι καλύτερες προθέσεις, η καλύτερη διάθεση για συνεργασία χωρίς καμία προκατάληψη σε φέρνει αντιμέτωπη με την απογοητευτική διαπίστωση ότι δεν αντιμετωπίζεσαι ισότιμα κι ας κάνεις ακριβώς την ίδια –αν όχι καλύτερη δουλειά. Δεν είσαι άντρας, είσαι γυναίκα οπότε αν περισσέψει "λάντζα" είναι δική σου, αν πρέπει να “χωθεί” κάποιος παραπάνω είσαι εσύ. Διαπιστώνεις ότι στέκεσαι απέναντι από άντρες συναδέλφους με τους οποίους θεωρείς ότι δεν έχεις τίποτα να χωρίσεις –δυστυχώς όμως έχεις πολλά αυτονόητα να εξηγήσεις.»

«Έμαθα ότι αλλάζω πόστο την ημέρα που γύρισα από άδεια κύησης –λοχείας»

Παλιά αλλά δυστυχώς καθόλου ξεπερασμένη τακτική, σαν τιμωρία για τη μητρότητα, η αλλαγή εργασιακής θέσης εν μέσω άδειας κύησης. Πολλοί της «φοράνε» και κάποιον πιο περισπούδαστο τίτλο, όπως «εσωτερική αναδιανομή προσωπικού», μπας και οι λέξεις στολίσουν την πράξη και την κάνουν να μοιάζει λιγότερο άσχημη. Την ίδια ώρα, η εργαζόμενη που επιστρέφει στην καθημεριμενότητά της μετά την γέννηση του παιδιού της αγχώνεται για το τι θα αντικρύσει και αν η θέση της θα έχει καλυφθεί από κάποιον άνδρα συνάδελφο που σε αντίθεση με εκείνη «ήταν εκεί όταν τον χρειαζόταν η επιχείρηση και δεν γεννούσε».

«"Τώρα άλλαξαν τα πράγματα για ‘σένα" ήταν το μόνο που είπε ο προϊστάμενος και απλά έδωσε την προηγούμενη θέση μου σε συνάδελφο, άνδρα, που προφανώς τα πράγματα γι’ αυτόν δεν θα μπορούσαν να αλλάξουν ποτέ με αυτό τον τρόπο. Δεν συζητήσαμε, δεν ρώτησε κάτι, δεν επιχειρηματολόγησε, δεν εξήγησε παρά μόνο ανακοίνωσε ανακατατάξεις που θεωρήθηκαν από όλους φυσιολογικές. Δεν αντέδρασα, είναι η αλήθεια, παρόλο που το γεγονός φυσικά με πείραξε και με προβλημάτισε. Περισσότερο δε με προβλημάτισε η συζήτηση με τρεις γυναίκες συναδέλφους, αρκετούς μήνες μετά, όταν μου είπαν ότι τους συνέβη ακριβώς το ίδιο. Ομοίως, δεν αντέδρασαν αλλά προσπάθησαν με περισσότερη δουλειά και καλύτερη -κατά την άποψή τους, συμπεριφορά- να αναγκάσουν τους υπεύθυνους να τις κρατήσουν στις θέσεις και τα καθήκοντα που είχαν πριν γεννήσουν τα παιδιά τους. Να αποδείξουν ότι ήταν προς το συμφέρον της επιχείρησης να συνεχίσουν να κάνουν και ως μητέρες αυτό που έκαναν επιτυχώς μέχρι τότε. Θυμάμαι ότι μιλούσαμε για το θέμα χαμηλόφωνα, συνένοχες σε κάτι, απόλυτα συμβιβασμένες, πεπεισμένες ότι έτσι είναι τα πράγματα, ότι οφείλουμε να προσαρμοστούμε, ότι τώρα είμαστε «αλλιώς». Σκέφτομαι ότι αν μου συνέβαινε το ίδιο σήμερα θα αντιδρούσα αλλιώς αλλά, και πάλι, αν φοβάσαι ότι μπορεί να χάσεις μια δουλειά που έχεις ανάγκη, τα αυτονόητα παύουν να είναι αυτονόητα, ο σεξισμός, η αυθαιρεσία και η αδικία –δυστυχώς- επιζούν, θεριεύουν, κυριαρχούν», εξομολογείται η Σ.Δ.

«Λέγε τέτοια να πας για MeToo κι εσύ»

Αυτό είπε – γελώντας - ένας συνάδελφος της Ιωάννας σε έναν ανώτερό τους όταν εκείνος παρομοίωσε τις γυναίκες με «νυχτερίδες» που πίνουν το αίμα των ανδρών. Όταν η Ιωάννα και άλλες δύο εργαζόμενες στο γραφείο δεν συμφώνησαν με αυτή την παρομοίωση αλλά κοιτάχτηκαν μεταξύ τους νιώθοντας άβολα, ο άνδρας συνεργάτης έσπευσε να σπάσει τον πάγο συμβουλεύοντας τον ανώτερο να μην τα λέει αυτά παραέξω «γιατί θα έρθει και για εκείνον το MeToo που περιμένει στην γωνιά να δικάσει το κάθε αστειάκι». Ο προϊστάμενος αποκρίθηκε πως δεν φοβάται «αυτές τις φεμινίστριες που ακόμα δεν έχουν βρει τον κατάλληλο για να τις βάλει στη θέση τους».

Σύμφωνα με την Ιωάννα, τα σεξιστικά αστεία στον εργασιακό της χώρο ήταν κάτι δεδομένο και σχεδόν καθημερινό φαινόμενο ενώ συχνά η "πλάκα" δεν περιοριζόταν στις γυναίκες με κάποιους συναδέλφους της να μην χάνουν ευκαιρία να χλευάσουν άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού χρησιμοποιώντας υποτιμιτικές και υβριστικές εκφράσεις. "Το ότι οι υπόλοιποι δεν ήμασταν υποχρεωμένοι να ακούμε τέτοια πράγματα και να ερχόμαστε σε τόσο δύσκολη θέση δεν απασχολούσε κανέναν, ούτε καν κάποιον ανώτερο. Άλλωστε κι εκείνοι, από ότι φαινόταν, είχαν την ίδια αίσθηση του "χιούμορ". Τις ελάχιστες φορές που εκφράσαμε τη δυσαρέσκειά μας ακούσαμε πως είμαστε.... ξενέρωτες και πως δεν μας μίλησε κανείς», καταλήγει η Ιωάννα. 

Το πρόβλημα – πολλές φορές- ξεκινάει από το «κεφάλι»

Σύμφωνα με έρευνες, περιστατικά όπως τα παραπάνω δεν φτάνουν ποτέ στα αυτιά των εργοδοτών, καθώς ο φόβος της δυσπιστίας ή της δικαιολόγησης τέτοιων συμπεριφορών από τους άνδρες εργοδότες λειτουργεί αποτρεπτικά. Άλλες φορές πάλι είναι οι ίδιοι οι εργοδότες που περιθωριοποιούν και μειώνουν τις εργαζόμενες ή εκμεταλλεύονται το «ευέλικτο» ωράριο.

Λόγω αυξημένου επίπεδου άγχους και εξουθένωσης (burn out), όλο και περισσότερες γυναίκες αναγκάζονται τελικά να εγκαταλείψουν την εργασία τους και να γίνουν μέρος της «μεγάλης παραίτησης» με τη διαφορά όμως ότι μετά από τόσες και τέτοιες διακρίσεις και αυθαιρεσίες δεν παραιτήθηκαν, τις «παραίτησαν».