Toυ Μανώλη Στεφανίδη

Χαρτί και μολύβι, επιχειρώντας να βγάλουν από τη μύγα… ξύγκι, έχουν πάρει στο οικονομικό επιτελείο για να γεμίσουν όσο γίνεται το καλάθι της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, εν μέσω κλίματος γενικής ανάφλεξης, γεωπολιτικής, οικονομικής και κλιματικής.

Με τις καταστροφικές πυρκαγιές που χτύπησαν την Αττική να στενεύουν ακόμα περισσότερο τα ήδη περιορισμένα περιθώρια παροχών, στην φετινή διοργάνωση δεν πρέπει να αναμένονται εκπλήξεις με το κόστος των μέτρων που θα ανακοινωθούν να είναι αυστηρά… οριοθετημένο, την ώρα που η ακρίβεια απειλείται με αναζωπύρωση, μέσα σε ένα οιονεί πολεμικό περιβάλλον μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.

Το πακέτο που θα ξεδιπλώσει ο πρωθυπουργός στο «Βελλίδειο» θα προβλέπει νέες τονωτικές παρεμβάσεις στα εισοδήματα και ελαφρύνσεις ύψους 880.000.000 ευρώ, σε συνδυασμό με τις προβλέψεις για μεγαλύτερη ανάπτυξη, χαμηλότερο πληθωρισμό και δημόσιο χρέος.

Στο δημοσιονομικό πεδίο, ο προϋπολογισμός του 2025 θα ακολουθήσει με ευλάβεια τους νέους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, που κλείνει πόρτες, χαραμάδες και παράθυρα για έκτακτες παροχές και επιδόματα, με το αυστηρό πλαφόν που μπαίνει στις πρωτογενείς δαπάνες.

Η κυβέρνηση διαμηνύει σε όλους τους τόνους πως δεν είναι διατεθειμένη να πάρει ρίσκα, ικανά να διαταράξουν την έξωθεν καλή εικόνα της χώρας όσον αφορά την πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών και την αποκλιμάκωση του χρέους.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα κουκιά της ΔΕΘ είναι μετρημένα, αλλά χώρος για έκτακτες παροχές, χωρίς να διαταράσσεται το αφήγημα της δημοσιονομικής ισορροπίας, αναζητείται διαρκώς. Το πακέτο με τα μέτρα του 2025 που θα ξεδιπλώσει στη Θεσσαλονίκη ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να κλειδώσει το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου.

Πλέον τα κρατικά έξοδα αποτελούν το βασικό εργαλείο δημοσιονομικής πειθαρχίας, καθώς δεν θα μπορούν να αυξηθούν περισσότερο από 3%, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τα πρωτογενή πλεονάσματα, για τα οποία έτσι κι αλλιώς η Ελλάδα έχει την υποχρέωση να υπηρετεί τον στόχο του 2,1% για τα επόμενα χρόνια.

Το «ευαγγέλιο» του 3%

Με βάση τον νέο στρατηγικό κανόνα για τις δαπάνες, η χώρα δεν μπορεί να υπερβεί το 2025 τα 115 δισ. ευρώ, από περίπου 111,6 δισ. ευρώ φέτος, ενώ μέσα σε αυτό το όριο θα πρέπει να περιληφθούν όλα τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής: Από τις φορολογικές ελαφρύνσεις και τα επιδόματα κοινωνικής αλληλεγγύης μέχρι τις αυξήσεις στις συντάξεις και τις νέες προσλήψεις στο Δημόσιο.

Με λίγα λόγια, ο όποιος πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος προκύπτει (πέρα δηλαδή από τα 3 δισ. ευρώ που επιτρέπει η Κομισιόν) θα κρατιέται… καβάτζα για οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη προκύψει και δεν θα κατευθύνεται σε παροχές. Βέβαια ενδεχομένως, αν και αυτό μένει να διευκρινιστεί, θα δίνεται η ευχέρεια για μειώσεις φόρων, αν δηλαδή μας περισσεύουν 4 δισ. ευρώ τα 3 δισ. ευρώ μπορούν να πάνε σε αυξήσεις δαπανών και το 1 δισ. ευρώ σε μειώσεις φόρων.

Στο μέτωπο της ανάπτυξης, ο προϋπολογισμός υιοθετεί την πρόβλεψη για οριακή επιτάχυνση του ΑΕΠ στο 2,6% από 2,5% φέτος, με περαιτέρω εξασθένηση του πληθωρισμού στο 2% από 2,6%, που είναι η εκτίμηση για φέτος. Σε ό,τι αφορά το δημόσιο χρέος, προβλέπεται περαιτέρω συρρίκνωση στο 146,3% το 2025 από 152,7% το 2024, που θα ανοίξει τον δρόμο για νέα αναβάθμιση στην επενδυτική βαθμίδα.

Τα «σιγουράκια»

Τα κλειδωμένα, εδώ και μεγάλο διάστημα, μέτρα για το 2025 είναι τα εξής:

- Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5%, κόστους 225 εκατ. ευρώ.

- Η μείωση, ουσιαστικά κατάργηση, του τέλους επιτηδεύματος για τους επαγγελματίες, κόστους 120 εκατ. ευρώ.

- Η μόνιμη επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στους αγρότες, κόστους 100 εκατ. ευρώ.

- Η αύξηση του φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος (κόστους 15 εκατ. ευρώ).

- Η αύξηση των συντάξεων, η οποία με βάση το γνωστό μαθηματικό τύπο, εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί περίπου στα 400 εκατ. ευρώ.

- Η αναστολή του ΦΠΑ στις οικοδομές, κόστους 20 εκατ. ευρώ.

Στις κυβερνητικές παρεμβάσεις έχει προστεθεί η έκτακτη φορολόγηση των «ουρανοκατέβατων» κερδών των διυλιστηρίων για το 2023, η οποία εκτιμάται πως θα αποφέρει έσοδα 300 εκατ. ευρώ από τα οποία θα χρηματοδοτηθεί μια έκτακτη επιδότηση ύψους 100-200 ευρώ για συνταξιούχους.

Και οι« εκπλήξεις» με χριστουγεννιάτικο μποναμά και «Σπίτι μου 2»

Πέρα από τα «κλειδωμένα» μέτρα, στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας εξετάζουν και πρόσθετες παρεμβάσεις που δε θα αλλάξουν ριζικά τα δεδομένα αλλά θα ανακουφίσουν τους ευάλωτους.

Υπό αυτό το πρίσμα στο οικονομικό επιτελείο ζυγίζουν την πιθανότητα… και τα νούμερα να κάνουν την έκπληξη στη ΔΕΘ με το χριστουγεννιάτικο επίδομα, διευρύνοντας την περίμετρο εφαρμογής του σε περισσότερους, αλλά οι οριστικές αποφάσεις για το ύψος της ενίσχυσης, τα κριτήρια και τους δικαιούχους θα ληφθούν αρχές Σεπτεμβρίου, οπότε θα υπάρχει ασφαλής εικόνα για την έκταση του δημοσιονομικού χώρου, με βάση την πορεία του προϋπολογισμού και τους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ.

Αυτό το διάστημα αποστέλλονται στο Γενικό Λογιστήριο οι προτάσεις από τους φορείς και τα υπουργεία με τις εκτιμήσεις των εσόδων και των δαπανών για φέτος και το 2025.

Το πακέτο της ΔΕΘ θα ενσωματώνει εξαγγελίες που θα εστιάζουν στη στήριξη της οικογένειας, στην ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, στην αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, στη διαχείριση της γήρανσης, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, στην ενδυνάμωση και διευκόλυνση της οικονομικής ανεξαρτησίας των νέων.

Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζονται:

1) Παρεμβάσεις στο καθεστώς χορήγησης των επιδομάτων με περαιτέρω αύξηση του επιδόματος παιδιού.

2) Η ενίσχυση της στεγαστικής πολιτικής με το «Σπίτι μου 2», ύψους 2 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση ολοκληρώνει τις διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν για την αξιοποίηση κοινοτικών κονδυλίων, κατά πάσα πιθανότητα μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, που θα επιδοτήσουν τη δόση στεγαστικών δανείων για νοικοκυριά με διευρυμένα ηλικιακά κριτήρια σε σχέση με τον πρώτο κύκλο του προγράμματος.

Το πρόγραμμα «Σπίτι μου 2» θα απευθύνεται σε περισσότερους από 30.000 δικαιούχους ηλικίας έως 50 ετών και θα περιλαμβάνει διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια καθώς και χρηματοδότηση αγοράς πιο καινούριων σπιτιών, ηλικίας κάτω των 15 ετών. Τα εισοδηματικά κριτήρια επανεξετάζονται με στόχο τη διεύρυνσή τους ώστε να δοθεί η ευκαιρία να καλυφθούν περισσότερα άτομα.

Το δάνειο θα καλύπτει έως και το 90% της εμπορικής αξίας του ακινήτου και θα έχει διάρκεια έως τριάντα έτη. Οι τράπεζες θα χρηματοδοτούν την αγορά σπιτιών αξίας έως 200.000 ευρώ, αυξάνοντας το όριο από τις 150.000 ευρώ που ίσχυε στο πρώτο πρόγραμμα.

Στο νέο κύκλο του προγράμματος, επισημαίνεται πως θα ενταχθούν και οι νέοι ηλικίας 25-39 ετών που έμειναν εκτός του πρώτου κύκλου είτε λόγω εισοδηματικών κριτηρίων είτε γιατί δεν κατάφεραν να βρουν σπίτι ηλικίας τουλάχιστον 15 ετών.

3) Η ενίσχυση, νέων ζευγαριών, πολύτεκνων οικογενειών και δικαιούχων του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος από το πρόγραμμα «Κοινωνικής Αντιπαροχής», με σκοπό την παροχή κατοικιών έναντι χαμηλού αντιτίμου από τη «δεξαμενή» της αδρανούς ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου.

4) Λίφτινγκ στο πρόγραμμα «Ανακαινίζω - Νοικιάζω» με αύξηση της επιδότησης στο 60% από 40% σήμερα και του ανώτατου ορίου δαπανών στις 15.000 ευρώ από 10.000 ευρώ.

5) Διεύρυνση του μπόνους παραγωγικότητας στο Δημόσιο.

Σε αναμμένα κάρβουνα λόγω Μέσης Ανατολής

Την ίδια στιγμή, το οικονομικό επιτελείο έχει τεθεί σε κατάσταση πολεμικής επιφυλακής λόγω της ανάφλεξης στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής που δύναται να πυροδοτήσει ντόμινο δυσμενέστατων επιπτώσεων με ένα νέο κύμα ακρίβειας προ των πυλών, ανατρέποντας εκ βάθρων τους όποιους σχεδιασμούς για το καλάθι της ΔΕΘ.

Μία έκτακτη κρίση στο ενεργειακό θα επιβάρυνε τον προϋπολογισµό, την ώρα που η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να εξακολουθήσει να στηρίζει τους οικονοµικά ευάλωτους για όσο διάστηµα χρειαστεί. Υπενθυμίζεται πως η κυβέρνηση βάζει… πλάτη στις αυξημένες τιμές ρεύματος για τον Αύγουστο επιδοτώντας τα κυμαινόμενα τιμολόγια, µε τους πόρους να προέρχονται από την έκτακτη φορολόγηση των ηλεκτροπαραγωγών.

Φόβοι για νέο κύμα ακρίβειας

Το σενάριο, πάντως, αύξησης των τιµών του πετρελαίου αλλά και των ναύλων των πλοίων ενέχει τον κίνδυνο να πυροδοτηθεί ένα νέο πληθωριστικό κύµα, µε τις ανησυχίες να εστιάζουν σε πιθανή αύξηση των τιµών βασικών αγαθών.

Όλα τα σενάρια που εξετάζονται εξαρτώνται από τη χρονική έκταση της πολεμικής αναµέτρησης, το είδος των εγκαταστάσεων που µπορεί να πληγούν, τις επιπτώσεις στις τιµές του ενεργειακού κόστους και φυσικά τις συνέπειες στη µεταφορά προϊόντων.

Σε κάθε περίπτωση, μία ανοιχτή σύγκρουση του Ισραήλ µε το Ιράν απειλεί να φέρει και οικονομικό όλεθρο. Και αυτό συµβαίνει επειδή µία τέτοια γενικευµένη σύγκρουση στη «γειτονιά» µας θα επηρεάσει την εύθραυστη οικονοµική ανάκαµψη της χώρας µας.

Καθίσταται σαφές πως με τις εξαγωγές, εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών, να ασθμαίνουν από τις αρχές του χρόνου ένα νέο πολεμικό μέτωπο θα πιέσει ασφυκτικά επιχειρήσεις, οικονομία και καταναλωτές θέτοντας εν αμφιβόλω τους στόχους για την αύξηση του ΑΕΠ το 2024, απειλώντας ευθέως και με νέα έκρηξη ανατιμήσεων.

Η μάχη των εξαγωγέων σε αντίξοο περιβάλλον

Αξίζει να σημειωθεί πως με αυξημένες εξαγωγές συγκριτικά με το περσινό Ιούνιο έκλεισε και ο Ιούνιος του 2024, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ και επεξεργάστηκε το ΙΕΕΣ του ΣΕΒΕ. Πιο συγκεκριμένα, αυτές άγγιξαν τα 4.256,7 εκατ. ευρώ έναντι 4.168,9 εκατ. ευρώ τον Ιούνιο του 2023 με την αύξηση να διαμορφώνεται σε 87,8 εκατ. ευρώ, δηλαδή 2,1%.

Ταυτόχρονα, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 169,3 εκατ. ευρώ (δηλαδή 2,5%) αγγίζοντας τα 6.610,3 εκατ. ευρώ Αποτέλεσμα των παραπάνω, είναι η μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 257,1 εκατ. ευρώ (δηλαδή 9,8%) και τη διαμόρφωσή του σε 2.353,6 εκατ. ευρώ.

Εξαιρώντας τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές εμφανίζονται μειωμένες κατά 231,8 εκατ. ευρώ (δηλαδή 7,3%) με την τελική τους αξία να αγγίζει τα 2.946,7 εκατ. ευρώ, ενώ ταυτόχρονα και οι εισαγωγές μειώνονται κατά 2,6% με την τελική τους αξία να διαμορφώνεται στα 5.131,7 εκατ. ευρώ. Το εμπορικό έλλειμμα σε αυτή τη περίπτωση αυξάνεται συγκριτικά με τον Ιούνιο του 2023 κατά 92,8 εκατ. ευρώ (δηλαδή 4,4%) και ανέρχεται σε 2.185,0 εκατ. ευρώ.