Του Θανάση Παππά

Αρχιτέκτων-Ειδικός Σύμβουλος Δημάρχου Θεσσαλονίκης- πρώην αντιδήμαρχος τεχνικών έργων-περιβάλλοντος και καθαριότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ / Σχεδιάζοντας…την κατάργηση

Το Ρυθμιστικό, ξεκίνησε το 2006 (Σουφλιάς) προχώρησε το 2011 (Μπιρμπίλη). Προσπάθησε να γίνει νόμος το 2014 (Μανιάτης) αλλά ποδηγετήθηκε από τη γαλάζια ομάδα της συγκυβέρνησης.

Ο Οργανισμός Ρυθμιστικού καταργήθηκε στο βωμό για την ‘’σωτηρία’’ της χώρας!

Έτσι με τον Ν.4269/2014 το ρυθμιστικό της Αθήνας εγκρίνεται, ενώ της Θεσσαλονίκης όχι!

Η τότε μισή κυβερνητική πλειοψηφία πλειοδότησε στην άποψη πως η μεταπρατική ιθύνουσα τάξη της Θεσσαλονίκης δεν επιθυμεί κανένα μετασχηματισμό, κανένα ορθολογισμό, κανένα σχεδιασμό και προσαρμόζεται στην διεύθυνση των πάντων από τη κυβέρνηση.

Ο ΟΡ.ΘΕ αποτελούσε οργανισμό εφαρμοσμένης αποκέντρωσης, αφού στο Συμβούλιο και στην Ε.Ε. συμμετείχαν όλοι οι Φορείς.

Συγκεντρώνοντας τα πάντα

Είναι προφανές πως η εφαρμογή του ρυθμιστικού σχεδίου δεν μπορεί να γίνεται εξ αποστάσεως και μάλιστα από ένα τμήμα του Υπουργείου. Έγινε για να επιβεβαιώσει για μια ακόμα φορά την κρατούσα αλλά λανθασμένη θεώρηση πως η κεντρική κυβέρνηση ελέγχει ασφυκτικά τις περιφερειακές και τοπικές δομές.

Και όμως στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ορίζεται η μητροπολιτική περιοχή, ως διακριτή χωρική ενότητα.

Προ του κινδύνου μετατροπής του ΟΡ.ΘΕ σε γραφείο για αζήτητα στο Υπουργείο, είχε προταθεί η ένταξη του στην Περιφέρεια, ως διεύθυνση. Δεν έγινε αποδεκτό.

2014-2024-10ετια ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΣΠΕΡΜΙΑΣ

Στη συνέχεια έχουμε παρεμβάσεις χωροταξικής και πολεοδομικής πανσπερμίας. Νομοθετήματα, συμπλήρωση νόμων, τα γνωστά δηλαδή.

Τα ειδικά χωρικά σχέδια κάνουν πιένα και εμφιλοχωρούν στα διάκενα των γενικών πολεοδομικών σχεδίων που αενάως είναι σε μελετητική και εγκριτική διαδικασία.

Λόγου χάρη το ΓΠΣ του Δήμου Θεσσαλονίκης ανατέθηκε το 2011, εγκρίθηκε το 2024!

Από την κλίμακα όμως του ΓΠΣ σε αυτήν της πολεοδομικής μελέτης και στη πράξη εφαρμογής πρέπει να μεσολαβήσει μια 20ετια!

Σημειώνω πως στις ευρωπαϊκές πόλεις ο δήμος σε ειδοποιεί πως ολοκληρώνεται ο σχεδιασμός της 4ετιας και το δημοτικό συμβούλιο θα λάβει οριστική απόφαση!

Η λογική λέει πως ο σχεδιασμός, χωροταξικός-πολεοδομικός-αστικός, έχει μια αλληλουχία μελετητική και χρονική. Να είναι άμεσα εφαρμόσιμος.

Η πραγματικότητα λέει πως έχουμε ασκήσεις για τα Γ.Π.Σ, χωρίς αντίκρισμα και πάνω σε αυτά ταπετσαρία με πολλά και αντικρουόμενα ειδικά χωρικά σχέδια, που προτίθενται να απαντήσουν πιο σύντομα σε υπαρκτά προβλήματα!

Το συμπέρασμα είναι πως όταν θέλουμε να ανανεώσουμε τις καθυστερήσεις φτιάχνουμε νέα νομοθετήματα.

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ-ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Σχετικά με τα θέματα αποκέντρωσης και μητροπολιτικότητας η κυβέρνηση λειτουργεί ως εκκρεμές, αναλόγως ποιος προΐσταται στα υπουργεία.

Στο Υπουργείο εσωτερικών άλλοτε προτεραιότητα είναι η μητροπολιτική διοίκηση στο Π.Σ.Θ. (Υπουργός Κεραμέως) και άλλοτε η προτεραιότητα συμπυκνώνεται στο εκλογικό σύστημα σε ένα ημιχρόνιο (Υπουργός Λιβάνιος).

Το μείζον όμως πρόβλημα παραμένει και είναι η υπερσυγκέντρωση εξουσιών στη κεντρική κυβέρνηση και η ατροφική λειτουργία της αυτοδιοίκησης. Το ‘’επιτελικό κράτος’’ μαζεύει αρμοδιότητες.

Η αυτοδιοίκηση α’ και β’ βαθμού είναι χρόνια τώρα υποβαθμισμένη χωρίς αρμοδιότητες και πόρους. Και για τα δυο είναι δέσμια των επιλογών της εκάστοτε κεντρικής κυβέρνησης.

Με περιορισμένες αρμοδιότητες υπόκειται σε πολλαπλούς ελέγχους από Υπουργεία- Ελεγκτικό Συνέδριο και κυρίως από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση.

Η σύσταση της Αποκεντρωμένης έχει ως δικαιολογία πως το Σύνταγμα απαγορεύει την άσκηση χωροταξικής- πολεοδομικής πολιτικής από την Τ.Α.

Αν και οι εκάστοτε κυβερνήσεις προέβησαν πολλές φορές σε αναθεώρηση του Συντάγματος, δεν είχαν το χρόνο να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο θέμα. Η εξουσία δεν επιθυμεί τη δημοκρατική μεταρρύθμιση.

Είναι πρόδηλο. Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις, τέτοιες που να σπάσουν τη δομή αυτού του υδροκέφαλου και αναποτελεσματικού κράτους.

Απαιτείται αποτελεσματική-σύγχρονη κεντρική κυβέρνηση.

Απαιτείται αποκεντρωμένη διάρθρωση στην Περιφέρεια, στους Δήμους. Η ετεροδιοίκηση πρέπει να λάβει τέλος και οι αποφάσεις των Δήμων και Περιφερειών να είναι εκτελεστές.

Για τα καθ΄ υμάς απαιτείται σύγχρονη μητροπολιτική αυτοδιοίκηση, όπου ο βασικός σχεδιασμός πρέπει να γίνεται σε επίπεδο μητροπολιτικής περιοχής.

Χωροταξικός, πολεοδομικός σχεδιασμός, κυκλοφορία, υγεία, αστυνόμευση, συγκοινωνία, υποδομές, στάθμευση, πολιτική προστασία, περιβάλλον, πράσινες υποδομές, διαχείριση αποβλήτων και τόσα άλλα πρέπει να αναφέρονται στη μητροπολιτική διακυβέρνηση.

Τα ΣΒΑΚ οφείλουν να έχουν συμπληρωματικότητα και ενιαία στόχευση.

Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ στη ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

Σε αυτό το περιβάλλον ελλείψει συνεκτικής στρατηγικής υπάρχει ασάφεια και σκότος αναφορικά με τις πολεοδομικές μελέτες, τις επεκτάσεις, τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια.

Από τα συμφραζόμενα συνάγεται πως:

-τα ρυθμιστικά σχέδια μεγάλων πολεοδομικών κέντρων (Πάτρα-Λάρισα-Βόλος-Ιωάννινα-Ηράκλειο), θα έπρεπε κι αυτά να έχουν εγκριθεί με Π.Δ. και να μην οδηγούμεθα σε λογικές τοπικών χωρικών σχεδίων.

-το ρυθμιστικό της Θεσσαλονίκης βασικά δεν υφίσταται και αναζητούνται βιώσιμες και αποτελεσματικές λύσεις.

-οι επεκτάσεις σχεδίου πρέπει να είναι πάνω από 80.000 στρ.

Μόνο στη Θέρμη 4.000 στρ και στο Ωραιόκαστρο 4.500 στρ.

Οι πόλεις -δορυφόροι/ νέες πόλεις (Φίλυρο-Ωραιόκαστρο-Θέρμη-Μηχανιώνα-Θερμαϊκός κ.α) αναπαράγουν το αποτυχημένο μοντέλο της οικιστικής ανάπτυξης.

Επεκτάσεις χωρίς έργα υποδομής, εξάπλωση της κατοικίας, ομοιόμορφο περιβάλλον, αντιθετικές χρήσεις γης.

Σημαντικά σχέδια πολεοδομικής ανάπτυξης στο δίπολο Αθήνα-Θεσσαλονίκη αλλού προχωρούν γοργά κι αλλού βρίσκονται στη γραμμή εκκίνησης. Λόγου χάρη:

-Το σχέδιο ανάπλασης παραλιακού μετώπου Αττικής των 76 χλμ. είναι σε τροχιά υλοποίησης και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης.

-το σχέδιο ανάπλασης του παραλιακού μετώπου Θεσσαλονίκης των 55 χλμ βρίσκεται ουσιαστικά στη φάση των εγκρίσεων που θα διαρκέσει αρκετά χρόνια.

ΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ

Για τον κεντρικό δήμο Θεσσαλονίκης και όχι μόνο, απαιτούνται σημαντικές αναπλάσεις, τόνωση των τοπικών κέντρων που κινδυνεύουν με ερήμωση, ανασχεδιασμός των αστικών περιοχών, διπλασιασμός της αναλογίας πρασίνου ανά κάτοικο, αβγάτισμα των κοινοχρήστων χώρων και εκτεταμένες πεζοδρομήσεις.

Απαιτείται απελευθέρωση χώρων εντός του αστικού ιστού, κατεδαφίσεις και αξιοποίηση του ανενεργού οικιστικού αποθέματος.

Ας σκεφτούμε πως το 70% των κτιρίων θέλουν ενεργειακή αναβάθμιση. Οι επενδύσεις ενεργειακής αναβάθμισης για κτίρια προ του 1961 είναι θηριώδεις και θα αντιμετωπιστούν με τα "Εθνικά σχέδια ανακαίνισης".

Εδώ ακριβώς τίθεται το θέμα για κατεδαφίσεις και ολοκληρωμένες αναπλάσεις οικιστικών συνόλων.

Η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη απαιτεί "μόχλευση" ιδιωτικών πόρων προσθετικά στις δημόσιες επενδύσεις.

Με άλλα λόγια χρειάζονται πολιτικές βάσει ολοκληρωμένης στρατηγικής βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.

Στο σχέδιο αυτό πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο κεντρικός δήμος, ο οποίος πρέπει να ξεδιπλώσει και να εξειδικεύσει το πρόγραμμα του