Μία ελληνική εταιρεία τεχνολογίας, γέννημα θρέμμα του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, «συμμετέχει» στην άμυνα της Ουκρανίας κατά της ρωσικής επίθεσης, με «όπλο» την γνώση της πάνω στα ζητήματα κυβερνοασφάλειας.

Πρόκειται για την MetaMind Innovations, την πρώτη εταιρεία-τεχνοβλαστό του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που αναπτύσσει εφαρμογές στο διαδίκτυο των πραγμάτων, τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και την κυβερνοασφάλεια, αξιοποιώντας εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης.

H εταιρεία συμμετείχε ως εταίρος στο ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο Elecrton του Horizon 2020 που εστιάζει στην ασφάλεια των δικτύων μεταφοράς ενέργειας. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος, και με τη συνδρομή της η MetaMind Innovations, αναπτύχθηκε ένα λογισμικό που εντοπίζει ύποπτη δραστηριότητα στο υπολογιστικό δίκτυο μεγάλων υποδομών ενέργειας.

«Οι κυβερνοεπιθέσεις εκδηλώνονται εναντίον βιομηχανικών πρωτοκόλλων που μεταφέρουν πληροφορίες από έναν υποσταθμό σε έναν άλλο. Αν κάποιος αλλοιώσει τις πληροφορίες χρησιμοποιώντας κακόβουλο λογισμικό μπορεί να προκληθεί μέχρι και πυρκαγιά και να βγει εκτός λειτουργίας μία μονάδα. Εμείς θα το εντοπίσουμε εγκαίρως και θα προβούμε σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες στην υποδομή ώστε να απομονώσουμε την απειλή και να μην επιτρέψουμε την εκτέλεσή της. Έτσι θα αποφευχθούν βλάβες π.χ. μία πυρκαγιά σε γεννήτρια και δεν θα κινδυνεύσει το προσωπικό» εξηγεί στη «ΜτΚ» ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και συνιδρυτής της MetaMind Innovations Πάνος Σαρηγιαννίδης.

Μεταξύ των εταίρων της κοινοπραξίας είναι και η ουκρανική εταιρεία διανομής ενέργειας Prykarpattyaoblenergo, που αποτέλεσε έναν από τους βασικούς στόχους της γνωστότερης κυβερνοεπίθεσης σε υποδομές ενέργειας στην περιοχή Ivano-Frankivsk της Ουκρανίας το 2015. Το έργο άρχισε να υλοποιείται πριν τον πόλεμο, αλλά αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο τους τελευταίους μήνες, καθώς παράλληλα με τον πόλεμο στα πεδία της μάχης είναι σε εξέλιξη και ένας κυβερνοπόλεμος. Πριν τον πόλεμο είχε εγκατασταθεί ένα τέτοιο λογισμικό σε εργοστάσια ηλεκτρικής και πυρηνικής ενέργειας, μεταξύ αυτών και στη Ζαπορίζια, για να καταγραφεί η κίνηση και να εντοπιστούν μοτίβα στρατηγικών επιθέσεων. Πλέον, μετά τον πόλεμο η άμυνα απέναντι σε κυβερνοεπιθέσεις που δέχονται υποδομές ενέργειας στην Ουκρανία είναι στρατηγικής σημασίας. «Ήταν μία πρόκληση για εμάς. Η δουλειά μας βοηθά πάρα πολύ και την ΕΕ, και τους Ουκρανούς να πάρουν τα μέτρα τους. Καταγράφουμε συνέχεια κίνηση και δημοσιοποιούμε αυτά τα δεδομένα στην ΕΕ ώστε να εντοπίζονται οι νέες τεχνικές κυβερνοεπίθεσης» εξηγεί ο κ. Σαρηγιαννίδης. Στόχος της εταιρείας είναι να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία που απέκτησε για να λειτουργήσει μελλοντικά ως σύμβουλος κυβερνοασφάλειας και να εκπαιδεύσει τους συνεργάτες της στη λειτουργία του λογισμικού αλλά και σε καλές πρακτικές για τη διαχείριση κυβερνοαπειλών.

Η εταιρεία φιλοδοξεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη μεταλιγνιτική εποχή, στο κομμάτι της κυβερνοασφάλειας, της διαχείρισης ρίσκου, της αποδοτικότητας των δικτύων και της ανταλλαγής ενέργειας μέσω blockchain.

Το Internet of Things στη γεωργία

H κυβερνοασφάλεια δεν είναι το μοναδικό πεδίο έρευνας για τη Metamind Innovations. Ένας άλλος τομέας δραστηριότητας είναι και το λεγόμενο «διαδίκτυο των πραγμάτων» (Internet of Things), όπου μάλιστα ετοιμάζεται να λανσάρει ένα προϊόν με εφαρμογή στη γεωργία ακριβείας. Πρόκειται για μία ολοκληρωμένη πλατφόρμα που με τη βοήθεια αλγορίθμων μπορεί να εντοπίσει ένα πρόβλημα σε μία καλλιέργεια πριν καν εμφανιστεί. Με τη χρήση drone η καλλιέργεια «σαρώνεται» με θερμικές και πολυφασματικές κάμερες και από τις εικόνες αντλούνται στοιχεία που εμπλουτίζουν μία βάση δεδομένων. Αν τα δεδομένα αποκλίνουν από το φυσιολογικό ο αλγόριθμος το εντοπίζει πριν το πρόβλημα γίνει ορατό διά γυμνού οφθαλμού. Έτσι ο αγρότης ή ο γεωπόνος έχει από πολύ νωρίς την απαραίτητη πληροφόρηση και παρεμβαίνει εγκαίρως.

«Έχουμε συνεργαστεί με φορείς όπως ο ΑΣΕΠΟΠ Βεγορίτιδας και ο συνεταιρισμός Γρεβενών και φτιάξαμε ένα σετ δεδομένων ανά καλλιέργεια για κεράσια, μήλα, ροδάκινα και νεκταρίνια. Χτίζουμε συνεχώς βάσεις δεδομένων και έχουμε επεκτείνει τον εντοπισμό σε όσπρια ελιές, αμπέλι, ενώ δουλεύουμε και πάνω στα σιτηρά» σημειώνει ο κ. Σαρηγιαννίδης. Η εταιρεία μάλιστα έχει πατέντα για τον εντοπισμό μίας πάθησης στα κεράσια που ονομάζεται αρμυλάρια, με ποσοστό επιτυχούς διάγνωσης πάνω από 85%, ενώ σκοπεύει να πατεντάρει τη μέθοδο και για άλλες καλλιέργειες. Ενδιαφέρον για την πλατφόρμα εκδηλώθηκε από την ανατολική Ευρώπη και την περιοχή του Καυκάσου, όπου υπάρχουν μεγάλες εκτατικές καλλιέργειες και η χρήση της μεθόδου έχει το πλεονέκτημα ότι ελαχιστοποιεί το κόστος αντιμετώπισης ασθενειών.

Το κέρδος από μία μετανάστευση που δεν έγινε

Στην καρδιά της οικονομικής κρίσης o τότε επίκουρος καθηγητής το πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Πάνος Σαρηγιαννίδης είχε αποφασίσει να αναζητήσει την τύχη του στο εξωτερικό. Αφού περίμενε τρία χρόνια μετά την εκλογή του να εκδοθεί το ΦΕΚ του διορισμού του και αφού είχε δει πώς λειτουργεί το ελληνικό πανεπιστήμιο, πέρασε από κάποιες συνεντεύξεις και ήταν σχεδόν με το ένα πόδι εκτός Ελλάδας.

Αυτό που τον σταμάτησε ήταν η έγκριση του πρώτου του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος. Τα τελευταία τρία χρόνια ο ίδιος έφερε στο μικρό περιφερειακό πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας απαιτητικά ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα, αξίας 3,8 εκατ. ευρώ, που επιταχύνουν την έρευνα και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων.

«Το περιβάλλον του πανεπιστήμιου ήταν ξένο προς οτιδήποτε ανταγωνιστικό και επιχειρηματικό. Η φιλοδοξία μου ήταν να κάνω πράξη την έρευνα και τη μεθοδολογία που αναπτύσσουμε, γιατί έβλεπα ότι ερευνητικά σε πολλά πράγματα είμαστε πολύ καλύτεροι από τους αντίστοιχους ευρωπαίους συναδέλφους μας» λέει στη «ΜτΚ». Τον Μάιο του 2021, ο ίδιος μαζί με άλλους καθηγητές, αλλά και υποψήφιους διδάκτορες ίδρυσαν την πρώτη εταιρεία τεχνοβλαστό του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Μέσα σε ενάμιση χρόνο το παράδειγμά τους ακολούθησαν άλλες οκτώ ερευνητικές ομάδες του πανεπιστημίου, που ίδρυσαν τις δικές τους spin off. Το παράδειγμα του κ. Σαρηγιαννίδη δείχνει όχι μόνο τι κέρδισε το ελληνικό πανεπιστήμιο από την παραμονή του στη χώρα, αλλά κατ’ επέκταση και τι έχασε η Ελλάδα από τη μετανάστευση χιλιάδων επιστημόνων στο εξωτερικό.

Στην ιδρυτική ομάδα της MetaMind Innovations συμμετείχαν ως μέτοχοι τρεις καθηγητές και πέντε υποψήφιοι διδάκτορες που αποφοίτησαν από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, οι οποίοι υποστηρίζουν με τα διδακτορικά τους την έρευνα και τη βλέπουν να παίρνει «σάρκα και οστά».

Σήμερα στην εταιρεία εργάζονται 21 άτομα με σχέση πλήρους απασχόλησης και με μέσο όρο καθαρού μισθού 1.800 ευρώ, ποσό που θεωρείται αρκούντως ικανοποιητικό για τα ελληνικά δεδομένα. Τόσο που κάποιοι από τους εργαζόμενους άφησαν πίσω τους θέσεις εργασίας σε κορυφαίες στο είδος τους τεχνολογικές εταιρείες του ιδιωτικού τομέα και επέλεξαν να δουλέψουν για μια spin off περιφερειακού πανεπιστημίου. «Στην εταιρεία εργάζονται ερευνητές οι οποίοι στα 25 και 27 τους χρόνια μαθαίνουν από επιχειρηματικότητα και αργότερα θα κάνουν τις δικές τους ερευνητικές ομάδες» σημειώνει ο κ. Σαρηγιαννίδης. «Όχι μόνο ερευνούν αλλά μπαίνουν και στη διαδικασία της εφαρμογής, δηλαδή κεφαλαιοποιούν ήδη την έρευνά τους».