Του Γιάννη Τζώρτζη

Το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1912, δυο ξένοι κατάσκοποι συναντιούνται κάπου στο κέντρο της απελευθερωμένης Θεσσαλονίκης. Στέκονται πρώτα κοντά στο σκοτεινό μέγαρο της τουρκικής διοίκησης. Κοιτάζουν λίγο παραπέρα και βαδίζουν προς τα εκεί που είναι τα τούρκικα μαγαζιά. Mέσα στον μεγάλο τούρκικο καφενέ με τους αργιλέδες δεν υπάρχει ψυχή εκείνη την ώρα. Σκοτεινιά και ρημαδιό. Οι πόρτες ανοιχτές, όλα μέσα είχαν γίνει «γυαλιά καρφιά». Δεν μπορεί να πατήσει κανείς στο πάτωμα από τα σπασμένα ποτήρια, μπουκάλια, πιάτα, φλυτζάνια. Άλλα έσπασαν οι Τούρκοι που έφευγαν κι άλλα οι Έλληνες που κατέφθαναν.

Κάπως έτσι περιγράφει ένας από τους κατασκόπους την κατάσταση εκεί μέσα. Κι οι δυό τους ήταν εκεί σε μυστική κι επείγουσα αποστολή. Την άλλη μέρα νωρίς έμελλε να λάβει χώρα στο κέντρο της πόλης η μεγάλη στρατιωτική παρέλαση. Αναμενόταν να παρελάσουν μονάδες όλων των όπλων του ελληνικού στρατού με πρώτο το ιππικό.

«Αύριο πρέπει να είμαστε έγκαιρα εδώ για να ζήσουμε επί τόπου αυτό το ιστορικό γεγονός», λέει ο ένας. Κι ο άλλος συμπληρώνει: αυτή η παρέλαση λαβαίνει χώρα εδώ κάθε τετρακόσια χρόνια. Δεν πρέπει επ΄ουδενί να τη χάσουμε!

Ο φιλέλληνας στρατηγός του τουρκικού στρατού

Εκείνος που παρέδωσε την Θεσσαλονίκη στον ελληνικό στρατό ήταν ένας αλβανικής καταγωγής στρατηγός του τουρκικού στρατού, ο οποίος προηγουμένως είχε αρνηθεί στους Βουλγάρους να προσεγγίσουν την πόλη. Ο Ταχσίν πασάς είπε τότε στους Βούλγαρους αξιωματικούς την ιστορική φράση: από τους Έλληνες την πήραμε στους Έλληνες θα την παραδόσουμε! Μετά την παράδοση της Θεσσαλονίκης και την αιχμαλωσία του τουρκικού στρατού, κρατήθηκε διακριτικά και με σεβασμό στο Διοικητήριο και δεν στάλθηκε μαζί με τους υπόλοιπους Τούρκους αιχμάλωτους αξιωματικούς στην Αθήνα. Με τη βοήθεια του φίλου του, διακεκριμένου Θεσσαλονικιού της εποχής, Αλεξάνδρου Ζάννα και του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο φιλέλλην Χασάν Ταχσίν στάλθηκε για λόγους υγείας στο Εβιάν της Γαλλίας και αργότερα έζησε στη Λωζάνη, όπου έγραψε τις αναμνήσεις του. Εκεί πέθανε στο τέλος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Οι οικείοι του μετέφεραν αργότερα τη σορό του στη Θεσσαλονίκη, η οποία και ενταφιάστηκε σε νεκροταφείο της Τριανδρίας.

Γυιος του Ταχσίν πασά κι από ελληνίδα (μουσουλμάνα) μητέρα ήταν ο Κενάν Μεσαρέ, αξιωματικός του τουρκικού στρατού που έλαβε μετά την ελληνική υπηκοότητα κι έζησε στη Θεσσαλονίκη και στα Γιάννενα. Το όνομα Μεσαρέ το έλαβε από την ονομασία του χωριού της οικογενειάς του. Ο Κενάν Μεσαρέ, που μιλούσε άριστα τα ελληνικά κι άλλες 5-6 γλώσσες, αναδείχθηκε σέναν από τους διακεκριμένους ζωγράφους του καιρού του. Είναι μάλιστα εκείνος που απέδωσε παραστατικά με το χρωστήρα του τις σκηνές της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης. Στα Γιάννενα είχαν το οικογενειακό τους σπίτι και υπάρχει εκεί κοντά μεγάλος δρόμος που φέρει το όνομά του. Είναι η οδός Μεσαρέ. Απεβίωσε το 1965 και η σορός του ενταφιάστηκε επίσης στο νεκροταφείο της Τριανδρίας.

Ο γράφων είχε την τύχη να γνωρίσει έναν από τους δύο γιούς του Κενάν Μεσαρέ, τον Σαχίν-Σέργιο, αρχιτέκτωνα – πολεοδόμο που ζούσε στην Αθήνα. Είχε συχνά συνομιλίες μαζί του κι εντυπωσίαζε ο αυθεντικός τρόπος που μιλούσε ηπειρώτικα. Ακόμη δε οι σπάνιες λέξεις που πρόφερε με χαρακτηριστικό ιδίωμα. Γνώριζε σπάνιες πτυχές από την σύγχρονη ιστορία των Ιωαννίνων. Αλλά δυστυχώς τον χάσαμε αιφνίδια στις 13 Οκτωβρίου 2017. Απεβίωσε σε ηλικία 81 ετών μέσα στο σπίτι του στα Εξάρχεια. Αιωνία του η μνήμη.