Ας ξεκινήσουμε από τα καλά νέα: δεν υπάρχει αμφιβολία πως την ώρα που η πρωτοφανής και σε ένα βαθμό εισαγόμενη ακρίβεια «ταρακουνά» τα εισοδήματα οποιαδήποτε απόπειρα συγκράτησης των τιμών κινείται σε θετική κατεύθυνση. Υπό αυτό το πρίσμα, το περιβόητο «καλάθι του νοικοκυριού» που πρωταγωνιστεί στην επικαιρότητα είναι ένα θετικό βήμα.

Και τώρα τα αρνητικά του εγχειρήματος: To «καλάθι», όπως κι αν «πουληθεί» επικοινωνιακά, από μόνο του δε θα φέρει δραστικές πτώσεις τιμών σε επώνυμα προϊόντα, ακόμα και σε είδη πρώτης ανάγκης, απλά θα «προσπαθήσει» να κρατήσει τις τιμές σε γήινα επίπεδα.

Επιπλέον, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ που συμμετέχουν, εύλογα, για να συγκρατήσουν τα περιθώρια κέρδους τους σε μία δύσκολη συγκυρία με τις πωλήσεις να ακολουθούν καθοδικές τάσεις, επιλέγουν να γεμίσουν το καλάθι με είδη ιδιωτικής ετικέτας, δηλαδή προϊόντα που παράγονται για λογαριασμό των ίδιων των αλυσίδων. Είναι έτσι κι αλλιώς είναι πιο φθηνά από τα επώνυμα και η συμμετοχή τους μπορεί να περιορίσει τη χασούρα του «καλαθιού» για τις αλυσίδες σε χαμηλά επίπεδα.

Επιπλέον το «καλάθι» δεν περιορίζει τις αλυσίδες από το να «απογειώσουν» τις τιμές σε προϊόντα, αν αυξηθεί εκ νέου το κόστος των πρώτων υλών, που δεν βρίσκονται σε αυτό. Αν συμμετείχαν στο όλο εγχείρημα και βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων ενδεχομένως τα σούπερ μάρκετ να είχαν την ευχέρεια για «καθήλωση» των τιμών σε ανεκτά επίπεδα.

Δεδομένου ότι οι πωλήσεις των προϊόντων που συμμετέχουν στο «καλάθι» εκτιμάται πως θα έχουν σημαντική αύξηση, το κρίσιμο μέγεθος για τις αλυσίδες είναι να διαθέτουν στις αποθήκες και στα ψυγεία τους επαρκείς ποσότητες.

Δεδομένου επίσης ότι, αντιθέτως με ό,τι συνέβαινε στην «εποχή της κανονικότητας», σήμερα το κόστος μίας προσφοράς από 45% ως και 55% το επωμίζονται οι αλυσίδες των σούπερ μάρκετ και όχι οι προμηθευτές, μία πλειοδοσία προσφορών στα προϊόντα που συμμετέχουν στο «καλάθι», σημαίνει υψηλό κόστος για τις ίδιες τις αλυσίδες.

Στο πλαίσιο αυτό, «καλάθια» τα οποία απευθύνονται κυρίως σε πολύ χαμηλά εισοδήματα και όχι στη… μεσαία τάξη των καταναλωτών επιλέγει μέχρι στιγμής η πλειονότητα των αλυσίδων σούπερ μάρκετ, καθώς σε αυτά έχουν ισχυρή παρουσία πολλά προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.

Ακόμη δε και στις περιπτώσεις που έχουν επιλεγεί επώνυμα προϊόντα, κάποιες αλυσίδες έβαλαν στο «καλάθι» πολύ μικρές συσκευασίες, π.χ. στιγμιαίο καφέ σε συσκευασία των 50 γρ., κωδικούς δηλαδή που δύσκολα επιλέγουν οι καταναλωτές.

Ένα κρίσιμο ζήτημα που προκύπτει είναι μία «πονηριά» που κάνουν τα σούπερ μάρκετ και θα πρέπει να δοθεί λύση: Η επάρκεια των προϊόντων του «καλαθιού». Δηλαδή, να διασφαλίζεται ότι δεν εξαντλούνται τα συγκεκριμένα προϊόντα και αντικαθίστανται από άλλα αντίστοιχα που έχουν υψηλότερη τιμή.

Επίσης θα μεγαλώσει η ειδική σήμανση στα προϊόντα του «καλαθιού», μιας και φαίνεται πως δεν είναι εύκολα ορατά για τους καταναλωτές, με το υπουργείο να ζητά να υπάρχουν ευκρινέστερες ταμπέλες αντί για τα μικρά καρτελάκια που υπάρχουν αυτή τη στιγμή.

Υπενθυμίζεται πως από την περασμένη Τετάρτη, οι καταναλωτές θα μπορούν να παρακολουθούν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα τις τιμές που θα έχουν τα προϊόντα που συνθέτουν το «καλάθι» του νοικοκυριού ανά εβδομάδα. Δηλαδή, να βλέπουν τις διαφορές ανάμεσα σε κάθε εβδομάδα και να αποδεικνύεται με αυτόν τον τρόπο η προσπάθεια συγκράτησης των ανατιμήσεων.

Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι τα προϊόντα στο «καλάθι» θα αλλάζουν κάθε Τετάρτη. Οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ που συμμετέχουν στο μέτρο υποχρεούνται, άλλωστε, να αποστέλλουν στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων κατάλογο καταναλωτικών προϊόντων -ήτοι ανανεωμένο «καλάθι»- σε εβδομαδιαία βάση, κάθε Τετάρτη έως τις 9 π.μ.

Σύμφωνα με την Ένωση Εργαζόμενων Καταναλωτών «το 20-40% των προϊόντων αφορούν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας», εν τούτοις υπάρχουν αλυσίδες που περιλαμβάνουν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε ποσοστό περίπου 80% του συνόλου».

Επιπλέον «σε κάποιες από τις αλυσίδες παρουσιάζεται το φαινόμενο να έχει καταχωρηθεί το ίδιο προϊόν από 2 έως έντεκα φορές. Αποτέλεσμα είναι η πλασματική αύξηση του αριθμού των προϊόντων, γεγονός που καθιστά το όλο εγχείρημα ανώφελο για τον καταναλωτή».

Αναμφίβολα το «καλάθι του νοικοκυριού», μέχρι στιγμής τουλάχιστον, έχει σημαντικές προσφορές, ωστόσο σε ορισμένα προϊόντα παρατηρούνται τεράστιες διακυμάνσεις ανάμεσα στις 13 αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Συγκεκριμένα, για το ίδιο «καλάθι» προϊόντων ο καταναλωτής μπορεί να δώσει χονδρικά από 25 έως και 60 ευρώ.

Αυτό που μπορεί να ρίξει τις τιμές είναι ο ανταγωνισμός που μπορεί να ενταθεί μεταξύ των επιχειρήσεων για να προσελκύσουν πελατεία και να δώσουν ώθηση στον όγκο των πωλήσεων ο οποίος βαίνει μειούμενος ελέω πληθωρισμού και «εξαέρωσης» των εισοδημάτων. Βέβαια η ακρίβεια σώζει την παρτίδα για τις επιχειρήσεις καθώς ναι μεν οι πωλήσεις μειώνονται αλλά οι τζίροι αυξάνονται λόγω των υψηλών τιμών.

Σημειώνεται πως μετά από απαίτηση του υπουργείου στο ειδικό ταμπελάκι στο ράφι θα αναγράφεται και η προηγουμένη τιμή των προϊόντων που είναι στο καλάθι, έτσι ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να κάνουν άμεσα τη σύγκριση των τιμών στα προϊόντα που θέλουν να αγοράσουν.

Με ειδικά σήματα οι καταναλωτές ξεχωρίζουν τι μπαίνει στο καλάθι του νοικοκυριού. Στο καλάθι περιλαμβάνονται τρόφιμα, προϊόντα καθαρισμού και είδη ατομικής υγιεινής ενώ ο σχετικός κατάλογος είναι καθημερινά διαθέσιμος στην εφαρμογή e-καταναλωτής. Παράλληλα, υπάρχει κατάλογος στις εισόδους των σούπερ μάρκετ και ειδική σήμανση στα ράφια και τα ψυγεία.

Σε κάθε περίπτωση, η επιβεβλημένη προσπάθεια μείωσης των τιμών θα φανεί σε βάθος χρόνου αν απέδωσε καρπούς με τους πολίτες να κρατούν… μικρό καλάθι.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 13.11.2022