Η νόσος Αlzheimer (ΝΑ) είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος και η συχνότερη μορφή άνοιας (60 έως 70% όλων των περιπτώσεων). Στη χώρα μας, 200.000 άνθρωποι πάσχουν από τη ΝΑ, ενώ μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσουν τις 600.000. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τη νόσο.

Πολύ πρόσφατα τα μονοκλωνικά αντισώματα aducanumab, lecanemab, donanemab έλαβαν έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) για τη θεραπεία ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή και ήπια άνοια, αλλά δεν έχουν λάβει ακόμη έγκριση και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). Παράλληλα με την εύρεση της κατάλληλης φαρμακευτικής θεραπείας για την αντιμετώπιση της ΝΑ, καθίσταται αναγκαία η αναζήτηση προληπτικών μέτρων εμφάνισης και επιβράδυνσης της νόσου.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου της ΝΑ είναι η αυξημένη ηλικία και η γενετική προδιάθεση. Οι παράγοντες αυτοί είναι μη τροποποιήσιμοι. Υπάρχουν όμως και ορισμένοι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου, που σύμφωνα με τα αποτελέσματα πολλών ερευνών, η ρύθμισή τους ίσως περιορίζει τον κίνδυνο εμφάνισης και επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου.

Πολύ πρόσφατα δημοσιεύτηκε και η επικαιροποιημένη μελέτη της Lancet Commission για την πρόληψη, την παρέμβαση και τη φροντίδα της άνοιας, η οποία διαπίστωσε ότι περίπου το 45% των περιστατικών άνοιας μπορεί να προληφθεί με την αντιμετώπιση 14 παραγόντων κινδύνου.

Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες αυτοί είναι:

Η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, στην οποία συμβάλουν σημαντικά:

• Ο έλεγχος και ο περιορισμός των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου (αρτηριακή υπέρταση, αυξημένη LDL χοληστερόλη και παχυσαρκία) και η ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη. 
• Η συστηματική, έστω και ήπια, σωματική άσκηση (απλό βάδισμα, γυμναστική, κολύμπι ή οποιοδήποτε άλλη μορφή άσκησης). Η σύσταση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι η πραγματοποίηση αερόβιας άσκησης μέτριας έντασης (π.χ. γρήγορο βάδισμα) 150 λεπτά την εβδομάδα ή έντονης άσκησης 75 λεπτά την εβδομάδα ή συνδυασμός των παραπάνω.
• Η διακοπή καπνίσματος και ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.

• Η διατροφή φαίνεται να διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και επιβράδυνση της ΝΑ. Ειδικότερα η μεσογειακή διατροφή (υψηλή πρόσληψη λαχανικών, οσπρίων, ξηρών καρπών, δημητριακών και ελαιόλαδου και χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων και κρέατος) φαίνεται να δρα προστατευτικά και σε υγιείς αλλά και σε ασθενείς με Ήπια Νοητική Διαταραχή.
• Η νοητική άσκηση: Το να είναι κάποιος νοητικά δραστήριος με διάφορούς τρόπους, όπως ενασχόληση με σκάκι, σταυρόλεξα, παζλ, συστηματικό διάβασμα εφημερίδων, περιοδικών βιβλίων κ.α. καθώς και η εκμάθηση ξένων γλωσσών και μουσικών οργάνων φαίνεται ότι μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΝΑ. Το ίδιο έχει παρατηρηθεί και σε άτομα με περισσότερα έτη εκπαίδευσης, απαιτητικά επαγγέλματα και περισσότερες δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο. Η μεγαλύτερη διάρκεια εκπαίδευσης πιστεύεται ότι δημιουργεί ένα «νοητικό απόθεμα», το οποίο αντιρροπεί τις αλλαγές στον εγκέφαλο που υπό άλλες συνθήκες θα οδηγούσαν σε ΝΑ.

• Η συμμετοχή σε κοινωνικές και πνευματικές δραστηριότητες, η ελάττωση του στρες και η καλή οργάνωση της καθημερινότητας φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
• Η αποφυγή τραυματισμού της κεφαλής: Οι κακώσεις της κεφαλής που προκαλούνται από τροχαία ατυχήματα, όπλα και αθλήματα όπως πυγμαχία και άλλα, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΝΑ, ο οποίος είναι μεγαλύτερος όταν υπάρχει σοβαρή εγκεφαλική βλάβη και απώλεια συνείδησης.
• Η μείωση της έκθεσης σε αέριους ρύπους. Η υψηλή συγκέντρωση διοξειδίου του αζώτου, λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων (όπως PM2.5 και PM10) και άλλων αέριων ρύπων που ελευθερώνονται από τις εξατμίσεις οχημάτων, τις θερμάστρες που λειτουργούν με καύση ξύλων και άλλες πηγές, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ΝΑ.
• Η απώλεια ακοής έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, ενώ επηρεάζει την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία με τους άλλους. Η αντιμετώπιση της απώλειας ακοής ελαττώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΝΑ.
• Η απώλεια όρασης έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Ειδικότερα οφθαλμικές παθήσεις όπως ο καταρράκτης και η διαβητική αμφιβληστροπάθεια και όχι το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχουν συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας κάθε αιτιολογίας.

Ευχαριστούμε τον Νευρολόγο Βασίλειο Παπαλιάγκα για τις πληροφορίες που παρείχε για την συγγραφή του άρθρου.

Ο Δρ Βασίλειος Παπαλιάγκας είναι Νευρολόγος MD,PhD,MSc, Καθηγητής του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, υπεύθυνος του Ιατρείου Μνήμης και Ανοϊκών Διαταραχών της Euromedica Κυανούς Σταυρός και μετακπαιδευθείς στο St Georges Hospital και Royal London Hospital του Λονδίνου.

INFO

Δρ Βασίλειος Παπαλιάγκας

Νευρολόγος MD,PhD,MSc
www.papaliagkas-neurologos.gr