Νερό. Φυσικός πόρος, με πολυδιάστατη αξία, το πιο σημαντικό στοιχείο για την ανθρώπινη ζωή. Η βάση για την υγεία, απαραίτητο για την οικονομία με θεμελιώδη ρόλο στον κύκλο ρύθμισης του κλίματος.

Η Παγκόσμια Ημέρα Νερού στις 22 Μαρτίου έρχεται να μας υπενθυμίσει την ευθύνη που έχουμε απέναντι στη φύση και ιδιαίτερα στο νερό, που δεν είναι ανεξάντλητο.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η αυξανόμενη ζήτηση και η κακοδιαχείριση των υδατικών πόρων, από τις ανθρώπινες κοινότητες και την κάθε μορφή οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και ο υπερπληθυσμός, καθιστούν αναγκαία τη χάραξη και την εφαρμογή βιώσιμων πολιτικών ανάπτυξης για την αντιμετώπιση της παγκόσμια κρίσης νερού που βιώνουμε.

Η συσχέτιση κατανάλωσης και χρήσης του νερού αποτελεί την βάση για τη διατύπωση αυτών των νέων πολιτικών και μεταρρυθμίσεων .

Tα ελληνικά νοικοκυριά ξοδεύουν 6 φορές περισσότερο από τη μεταποιητική βιομηχανία

Πλησιάζοντας προς το 2030, οι παγκόσμιες ανάγκες για νερό αναμένεται να υπερβούν τη βιώσιμη παροχή νερού κατά 40%.

Σύμφωνα με στοιχεία από τη Eurostat, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα νοικοκυριά και η μεταποιητική βιομηχανία είναι οι δύο σημαντικοί χρήστες του νερού. Ωστόσο, το σχετικό μερίδιό τους ποικίλλει σημαντικά: ενώ στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο υπάρχει σαφής κυριαρχία της χρήσης νερού από τη μεταποιητική βιομηχανία σε σύγκριση με τη χρήση από τα νοικοκυριά (3-4 φορές), σε χώρες με λιγότερη βιομηχανία, η χρήση νερού από τα νοικοκυριά μπορεί να αντισταθμίσει κατά πολύ τη χρήση μέσω της μεταποίησης. Η Κύπρος (23 φορές η χρήση από τα νοικοκυριά), η Λετονία και η Μάλτα (οκταπλάσια) και η Ελλάδα (6 φορές) αποτελούν εξέχοντα παραδείγματα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.

Ελλάδα και Κύπρος ξοδεύουν 100 m³ νερό ετησίως ανά κάτοικο

Όσον αφορά στο επίπεδο χρήσης νερού από τον δημόσιο εφοδιασμό ανά κάτοικο, Ελλάδα και Κύπρος ηγούνται του πεδίου στην ΕΕ, με τιμές περίπου 100 m³ νερό ετησίως.

Αλλάζουμε κουλτούρα, υπολογίζοντας το ατομικό υδατικό μας αποτύπωμα

Η αλλαγή κουλτούρας για το νερό και η δημιουργία υδατικής συνείδησης δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Ένα σημαντικό εργαλείο αφύπνισης και ευαισθητοποίησης του κόσμου για την ορθολογική χρήση και διαχείριση του νερού -και κατ’ επέκταση του περιβάλλοντος- είναι το υδατικό αποτύπωμα. Το Υδατικό Αποτύπωμα είναι ένας εμπειρικός δείκτης, ο οποίος εκφράζει τον όγκο νερού που καταναλώνεται και ρυπαίνεται στο σύνολο της διαδικασίας παραγωγής ενός προϊόντος. Ένα εργαλείο που μας δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσουμε το μέγεθος του αντίκτυπου που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.

«Water Footprint» από το ΑΠΘ

Με σκοπό τη χάραξη μίας στρατηγικής μείωσης του υδατικού αποτυπώματος στην Ελλάδα, ο φοιτητής Ρούσης Θεοφάνης Ζιάμπρας με τη βοήθεια της αν. καθηγήτριας του τομέα Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος, του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Αντιγόνης Ζαφειράκου, δημιούργησαν μία διαδικτυακή πλατφόρμα, https://waterfootprintgreece.online/ την οποία ο καθένας μας μπορεί να χρησιμοποιήσει για να υπολογίσει το ατομικό υδατικό του αποτύπωμα.

Η Αντιγόνη Ζαφειράκου

Πώς λειτουργεί

Η εφαρμογή σε πρώτο βαθμό προσπαθεί να δημιουργήσει ερεθίσματα στον χρήστη για να κατανοήσει σε ποιες καθημερινές δραστηριότητες του καταναλώνει το περισσότερο νερό. Στη συνέχεια, ο χρήστης καλείται να απαντήσει σε ένα ερωτηματολόγιο, το πρόγραμμα επεξεργάζεται αυτές τις απαντήσεις και στο τέλος δίνει συμβουλές στους καταναλωτές για την βελτίωση της υδατικής κατανάλωσης τους.

Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» η κ. Ζαφειράκου «αυτό που θέλουμε, είναι να ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες για το ζήτημα της εξοικονόμησης του νερού. Στην Ελλάδα τη μερίδα του λέοντος της κατανάλωσης νερού κατέχει η γεωργία με κατεξοχήν υδροβόρες καλλιέργειες. Παρόλα αυτά, τα ελληνικά νοικοκυριά και ο καθένας μας αποτελεί σημαντικό χρήστη νερού, επομένως υπάρχει ανάγκη να δράσουμε και να μην καταναλώνουμε αλόγιστα».

Η Ελλάδα θεωρείται υδρολογικά πλούσια χώρα, χωρίς ακόμα προβλήματα επάρκειας νερού. Η κλιματική αλλαγή όμως είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος για τους υδατικούς πόρους. Το 2022 η ανομβρία «χτύπησε» την Ευρώπη και ο φετινός χειμώνας στην Ελλάδα ήταν άνυδρος. Γι΄αυτό και είναι πιθανόν οι υδατικοί μας πόροι να μην είναι πλούσιοι το καλοκαίρι του 2023. Πώς λοιπόν θα προετοιμαστούμε;

Τα καλά επεξεργασμένα λύματα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για τα πάντα

«Για να μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι θα έχουμε νερό, πρέπει να κάνουμε κάποιου είδους εξοικονόμηση. Μερικοί τέτοιοι τρόποι είναι η επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων ή του γκρίζου νερού, δηλαδή αυτού που προέρχεται από το νιπτήρα, τη ντουζιέρα ή το πλυντήριο ρούχων που δεν περιέχει μικροοργανισμούς. Ουσιαστικά, αυτό που θέλει να τονίσει το υδατικό αποτύπωμά μας είναι ότι μπορούμε να το μειώσουμε κάνοντας συνετή χρήση του καλής ποιότητας νερού ή με την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων. Αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν είτε σε ένα σπίτι είτε να τα επεκτείνουμε σε έναν οικισμό ή και ξενοδοχείο», αναφέρει η κ. Ζαφειράκου.

Οι προοπτικές του «Water Footprint» σε άλλους παραγωγικούς τομείς

Σύμφωνα με την ίδια, οι προοπτικές επέκτασης της πλατφόρμας του ΑΠΘ «Water Footprint» που έχουν στήσει είναι πολλές. «Μπορούμε δηλαδή να τροποποιήσουμε τον αλγόριθμο και να τον προσαρμόσουμε π.χ. στις ανάγκες του αγροτικού τομέα, ώστε να υπολογίσουμε το υδατικό αποτύπωμα από τη γεωργική χρήση».

Αυτήν τη στιγμή, το ΑΠΘ έχει δώσει έγκριση για την χρήση υπολογιστικού χώρου (server) στις υποδομές του Πανεπιστημίου από την επιστημονική ομάδα που θα συγκεντρώνει συνολικά στοιχεία και δεδομένα για το υδατικό αποτύπωμα στην Ελλάδα.

Μερικές συμβουλές για τη μείωση του υδατικού αποτυπώματος

Μεγάλο ποσοστό της κατανάλωσης του νερού βρίσκεται κρυμμένο σε καθημερινές διεργασίες μας, που πολλές φορές δεν είναι ιδιαίτερα αντιληπτές από εμάς. Τι μπορούμε να κάνουμε;

- Εγκαταστήστε τηλέφωνο μπάνιου με μειωτή παροχής νερού.

- Χρησιμοποιείστε πλυντήριο ρούχων νέας τεχνολογίας και βάλτε το σε λειτουργία μόνο όταν γεμίσει.

- Κλείνετε την βρύση όταν βουρτσίζετε τα δόντια σας.

- Χρησιμοποιείτε καζανάκια οικονομίας δύο ταχυτήτων.

Τα προϊόντα που αγοράζουμε κρύβουν μία μεγάλη ποσότητα νερού, που δαπανήθηκε για την παραγωγή τους. Συνεπώς:

- Επιλέγετε επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες για τα ψώνια.

- Να αγοράζετε χαρτί κουζίνας και τουαλέτας από ανακυκλωμένο χαρτί.

Έμμεση κατανάλωση νερού μέσα από τις διατροφικές συνήθειες

- Μη σπαταλάτε τρόφιμα.

- Αποφεύγετε τα μη εποχικά προϊόντα.

- Πλένετε τα φρούτα και τα λαχανικά σας σε λεκάνη.

- Αν τρώτε κρέας, αντικαταστήστε μερικώς την κατανάλωση κόκκινου κρέατος.

«Η λύση είναι στη βρύση. Καθαρό νερό, καθαρές θάλασσες»

Η ΕΥΑΘ, και αυτήν τη χρονιά, θα γιορτάσει την Παγκόσμια Ημέρα Νερού στις 22 Μαρτίου στον πεζόδρομο της Καλαμαριάς μαζί με την ΜΚΟ Aegean Rebreath, στέλνοντας το μήνυμα για πόση νερού βρύσης και όχι εμφιαλωμένου. Η φετινή καμπάνια στόχο έχει να αναδείξει το πρόβλημα που δημιουργεί η χρήση πλαστικών που καταλήγουν στις θάλασσες και γι’ αυτό προτρέπει τους Θεσσαλονικείς να πετάξουν οριστικά το πλαστικό μπουκάλι και να πίνουν το καθαρό και ποιοτικό νερό της βρύσης. Το σύνθημα της καμπάνιας: «Η λύση είναι στη βρύση. Καθαρό νερό, καθαρές θάλασσες».

Άνθιμος Αμανατίδης

Οι ενέργειες της ΕΥΑΘ διασφαλίζουν την ορθολογική διαχείριση του νερού

Σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΕΥΑΘ, Άνθιμο Αμανατίδη, η ορθολογική διαχείριση του νερού από την ΕΥΑΘ φέρνει ένα ευοίωνο μέλλον για τη Θεσσαλονίκη. «Η ΕΥΑΘ πραγματοποιεί και μία σειρά έργων διαχείρισης και διανομής νερού που διασφαλίζουν την υδροδότηση της Θεσσαλονίκης».

Έργα που μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν βελτιστοποίηση του υφιστάμενου συστήματος και αναβάθμιση των δικτύων, πρόβλεψη για επέκταση δικτύων σε νέες περιοχές, τη μόνωση των υφιστάμενων δεξαμενών αποθήκευσης, την ολοκλήρωση του SCADA ύδρευσης και αποχέτευσης. Σκοπός της εταιρείας είναι ο περιορισμός των απωλειών του νερού από το 28% στο οποίο βρισκόμαστε, (στο μη τιμολογούμενο νερό) στο 15% ως το 2030».

Ίσως το πιο σημαντικό έργο της ΕΥΑΘ, στο πλαίσιο της βιώσιμης διαχείρισης, είναι η επέκταση διυλιστηρίου νερού, που θα δώσει τη δυνατότητα στην ΕΥΑΘ για διπλάσιες ποσότητες επεξεργασμένου πόσιμου νερού από το 2024 και τη δυνατότητα υδροδότησης όμορων δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος, όπως ο δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη ή ο δήμος. Θερμαϊκού, που υδροδοτούνται από γεωτρήσεις και όχι από την ΕΥΑΘ.

Παράλληλα, γίνεται εναλλαγή παροχής από τους δύο υδροφόρους ορίζοντες της εταιρίας, τον Αλιάκμονα και την Αραβησσό, οι οποίοι χρησιμοποιούνται εναλλάξ τον χειμώνα και το καλοκαίρι, ώστε να προλαβαίνουν να αναζωογονούνται και να ξεκουράζονται.

Τέλος, η ΕΥΑΘ «τρέχει» διαγωνισμό για 100.000 «έξυπνα» υδρόμετρα, που θα επιτρέψουν ολοκληρωμένη πλέον διαχείριση του δικτύου.

Στη Θεσσαλονίκη δεν γίνεται κατάχρηση νερού - Μεγάλα αποθέματα νερού στις δύο υδροφόρες πηγές της πόλης

Η πόλη της Θεσσαλονίκης είναι σε καλό επίπεδο ως προς τη χρήση νερού καθώς, όπως επισημαίνει ο κ. Αμανατίδης, γενικότερα δεν γίνεται κατασπατάληση από τα νοικοκυριά. Την ίδια στιγμή, δεν τίθεται θέμα επάρκειας αποθεμάτων στις δύο υδροφόρες πηγές της πόλης, Αλιάκμονα και Αραβησσό. «Μάλιστα, μετά από πολλά χρόνια, πέρυσι στις πηγές Αραβησσού είχαμε και αρτεσιανά φαινόμενα, με το υπόγειο νερό να βρίσκει δίοδο διαφυγής και να αναβλύζει ελεύθερα ψηλά από τη γη». «Νομίζω πως βαδίζουμε σε καλό επίπεδο για την επόμενη 20ετία», υπογράμμισε.

Το νερό της Θεσσαλονίκης ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης

«Το νερό στο δίκτυο της ΕΥΑΘ είναι κορυφαίο. Το πόσιμο νερό της πόλης μας έχει εξαιρετικά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά. Ειδικά το νερό που προέρχεται από τις πηγές Αραβησσού ανήκει στην κατηγορία μηδενικής επεξεργασίας, γι’ αυτό και το νερό της Θεσσαλονίκης ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης», επισημαίνει ο κ. Αμανατίδης.

Παγκόσμια Ημέρα Νερού 2023

«Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο»

Η Παγκόσμια Ημέρα Νερού είναι μία καλή ευκαιρία για όλους μας να σκεφτούμε τον πλανήτη λίγο πιο σοβαρά.

Βασικός πυλώνας της Παγκόσμιας Ημέρας Νερού είναι η επίτευξη του Στόχου 6 Βιώσιμης Ανάπτυξης ΟΗΕ (Sustainable Development Goal - SDG), μέσω του οποίου διασφαλίζεται η αρχή «Καθαρό Νερό και Αποχέτευση για όλους μέχρι το 2030».

Αυτήν την στιγμή, είμαστε εκτός τροχιάς για την επίτευξη του Στόχου 6, λόγω των κακών οικονομικών συνθηκών και των ελλιπών υποδομών. Εκατομμύρια άνθρωποι και ιδίως παιδιά, πεθαίνουν από ασθένειες που συνδέονται με την ανεπαρκή παροχή νερού, την αποχέτευση και την υγιεινή.

Τα στοιχεία του ΟΗΕ μιλούν:

- 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως.

- Ασθένειες που σχετίζονται με την κακή ύδρευση, την αποχέτευση και την υγιεινή μειώνουν το μέσο όρο ζωής σε 74 εκατομμύρια ανθρώπους.

- Παγκοσμίως, 1 στους 4, ήτοι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δεν έχει ασφαλές πόσιμο νερό.

- Σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των λυμάτων που προέρχονται από τα νοικοκυριά - από τουαλέτες, νεροχύτες, αποχετεύσεις και υδρορροές- ρέει πίσω στη φύση χωρίς να αφαιρούνται επιβλαβείς ουσίες.

Πώς απεικονίζεται αυτή η «αόρατη» κρίση σε αριθμούς;

Εάν όλος ο κόσμος ήταν 100 άνθρωποι, τότε:

- 25 από αυτούς θα ήταν υποχρεωμένοι να συλλέγουν νερό που δεν είναι ασφαλές από ένα ρυάκι ή λάκκο, συχνά από μακριά, ή να στέκονται για ώρες σε ουρές και να πληρώνουν υψηλές τιμές σε κάποιον πωλητή.

- 22 άνθρωποι δε θα είχαν άλλη επιλογή από το να πάνε για τουαλέτα στους δρόμους, τους θάμνους ή τα χωράφια, ή να χρησιμοποιούν ανθυγιεινά και δυσλειτουργικά αποχωρητήρια.

- Οι μισοί από τους τοπικούς υγρότοπους θα είχαν εξαφανιστεί τις τελευταίες δεκαετίες και η γεωργία και η βιομηχανία θα χρησιμοποιούσαν έως και 80% του διαθέσιμου νερού.

Είναι επομένως επείγουσα ανάγκη να επιταχύνουμε την αλλαγή. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να εργάζονται κατά μέσο όρο τέσσερις φορές πιο γρήγορα για να ανταποκριθούν έγκαιρα στο SDG 6.

Το φετινό μήνυμα του ΟΗΕ για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού #WorldWaterDay 2023, «Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο», μας καλεί να εντείνουμε τη δράση μας και να αλλάξουμε άμεσα τον τρόπο που χρησιμοποιούμε, καταναλώνουμε και διαχειριζόμαστε το νερό.

Η παγκόσμια καμπάνια για το 2023 είναι εμπνευσμένη από έναν παλιό μύθο με το πιο μικρό πουλί στον κόσμο, το κολιμπρί, το οποίο, βλέποντας τη φωτιά που ξέσπασε στο δάσος, αντί να μείνει μακριά στην ασφάλειά του, αποφασίζει να δράσει και να προσπαθήσει να σβήσει τη φωτιά, μεταφέροντας μια σταγόνα νερό κάθε φορά. Τα άλλα ζώα γελάνε και το κοροϊδεύουν, το κολιμπρί όμως απαντάει πως «κάνω αυτό που μου αναλογεί».

Στο μύθο, το δάσος μάλλον κάηκε… Όμως, αν όλα τα ζώα του δάσους έκαναν αυτό που τους αναλογούσε, ίσως και να είχε σωθεί.

ΚΑι αν όλοι μας δράσουμε όπως το κολιμπρί, όσο μικρές κι αν είναι οι ατομικές ενέργειές μας, συσσωρεύονται όλες μαζί και γίνονται κάτι μεγαλύτερο, που μπορεί να φέρει αξιοθαύμαστα αποτελέσματα κι ένα μέλλον που σίγουρα αξίζει να οραματιζόμαστε!

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 19.03.2023