Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι Καθηγητής της Έδρας Jean Monnet στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Δίκαιο της Ενέργειας και Ανταγωνισμού και Διευθυντής του διεθνούς μεταπτυχιακού προγράμματος MSc in Energy Strategy, Law & Economics στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

Το διάστημα 2009-2019 διετέλεσε Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών & Νομικός Σύμβουλος στη ΔΕΠΑ ΑΕ και Πρόεδρος της Νομικής Επιτροπής της EUROGAS, της ένωσης 45 ενεργειακών εταιρειών φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Είναι Σύμβουλος του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Αλέξη Τσίπρα σε θέματα ενέργειας και ανταγωνισμού.

Ο κ. Φαραντούρης μιλώντας στην «ΜτΚ» ξεκαθαρίζει ότι «στην Ελλάδα, η απότομη αύξηση στις τιμές ενέργειας (ηλεκτρικού ρεύματος και καυσίμων) από το 2021 έως σήμερα, έχει οδηγήσει σε μια πολλαπλάσια αύξηση της ενεργειακής φτώχειας». 

Βρίσκεται η χώρα μας στο κατώφλι "ενεργειακής φτώχειας"; Και πως ορίζεται αυτή;

Δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός της ενεργειακής φτώχειας διεθνώς ή σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε γενικές γραμμές, ενεργειακή φτώχεια καλείται η αδυναμία πρόσβασης στις σύγχρονες υπηρεσίες ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, ενεργειακή ένδεια (όπως αναφέρεται επίσης), είναι η κατάσταση ενός νοικοκυριού που αδυνατεί να έχει πρόσβαση στις πλέον βασικές υπηρεσίες ενέργειας για επαρκή θέρμανση, μαγείρεμα, φωτισμό και τη χρήση οικιακών συσκευών.

Οι συνέπειες αλλά και κριτήρια της ενεργειακής φτώχειας περιλαμβάνουν την περιορισμένη χρήση θέρμανσης, κρύα και με υγρασία σπίτια, χρέη σε λογαριασμούς κοινής ωφελείας και τη μείωση εξόδων των νοικοκυριών σε άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Επιπλέον, η ενεργειακή φτώχεια σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα φυσικών και ψυχικών ασθενειών υγείας, όπως η κατάθλιψη, το άσθμα και η καρδιακή ασθένεια.

Ένα νοικοκυριό θεωρείται ότι βιώνει ενεργειακή φτώχεια, όταν τα μέλη του δεν μπορούν να το κρατήσουν επαρκώς θερμαινόμενο σε λογικό κόστος βάσει του εισοδήματός τους. Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η ενεργειακή φτώχεια προκαλείται όταν συντρέχουν οι εξής παράγοντες: το χαμηλό εισόδημα, τις υψηλές τιμές καυσίμων, την αναποτελεσματική ενεργειακή απόδοση ενός σπιτιού, την υπό μερική κατάληψη (χρήση) κατοικία, τη μεγάλη ηλικία. Στην Ελλάδα, η απότομη αύξηση στις τιμές ενέργειας (ηλεκτρικού ρεύματος και καυσίμων) από το 2021 έως σήμερα, έχει οδηγήσει σε μια πολλαπλάσια αύξηση της ενεργειακής φτώχειας.

Τί χαρακτηριστικά και τί επιπτώσεις έχει αυτή η ενεργειακή φτώχεια της Ελλάδας στα νοικοκυριά;

Στην Ελλάδα, η ενεργειακή φτώχεια παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου. Συγκεκριμένα, παρατηρείται καθυστέρηση στην αποπληρωμή των λογαριασμών για ενεργειακές υπηρεσίες σε ποσοστό περί το 35%, ενώ ποσοστό περί το 25% των πολιτών δηλώνει αδυναμία διατήρησης ιδανικής θερμοκρασίας εντός της κατοικίας τους.

Ωστόσο, οι πολίτες-θύματα αυτού του φαινομένου και των επιπτώσεων που επιφέρει στην καθημερινότητα, στην υγεία και στο περιβάλλον, εμφανίζονται να γνωρίζουν λίγα τόσο για το ίδιο το φαινόμενο όσο και τις διαθέσιμες λύσεις.

Μπορεί να επιτευχθεί η ενεργειακή μετάβαση της χώρας, ενώ απειλείται από ενεργειακή φτώχεια;

Κατά τη γνώμη μου, όχι. Ούτε στην Ελλάδα, αλλ’ ούτε και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας και να προστατεύσει τους ευάλωτους καταναλωτές στα Κράτη-Μέλη. Η δέσμευση αυτή αποτυπώνεται ως πολιτική προτεραιότητα στη δέσμη μέτρων «Καθαρή Ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους».

Συγκεκριμένα, η ΕΕ ζητά από τα κράτη-μέλη να ενεργούν κατάλληλα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας όπου αυτή εντοπίζεται. Επιπλέον, η χώρα μας υποχρεούται να εκτιμήσει τον αριθμό των νοικοκυριών που βρίσκονται σε ενεργειακή φτώχεια και να καθορίσει και να δημοσιεύσει κριτήρια στα οποία βασίζεται αυτή η αξιολόγηση. Πάντως, όσο οξύνονται τα φαινόμενα ενεργειακής φτώχειας, τόσο ματαιώνονται οι στόχοι της ενεργειακής μετάβασης. Ενεργειακή επάρκεια, ενεργειακή ασφάλεια, ενεργειακή μετάβαση και ενεργειακή φτώχεια είναι έννοιες ασύμβατες.

Τι προτείνετε ενόψει του "δύσκολου χειμώνα" σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ώστε να μην... παγώσουν;

Προτείνω μία δέσμη «έξυπνων» μέτρων δημοσιονομικού, ρυθμιστικού και ελεγκτικού χαρακτήρα. Μείωση του ΕΦΚ και ΦΠΑ, αυστηρότερα ρυθμιστικά μέτρα (τόσο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, χονδρικής και λιανικής, όσο και στα πετρελαιοειδή) και αποφασιστική εποπτεία της αγοράς.

Δυστυχώς για μεγάλο χρονικό διάστημα η Κυβέρνηση επιστράτευσε μόνο τις επιδοτήσεις, αδιαφορώντας για την ανάγκη ρυθμιστικής παρέμβασης, στην οποία προχώρησαν όλες οι άλλες χώρες της ΕΕ, και αδυνατώντας να προχωρήσει σε σοβαρούς ελέγχους για την προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού, τον κολασμό αθέμιτων πρακτικών και την προστασία του καταναλωτή.

Δημοσιεύθηκε στην "ΜτΚ" στις 20 Νοεμβρίου 2022