«Η Θεσσαλονίκη αξίζει σεβασμό. Και στο παρελθόν και στο μέλλον της». Με τη φράση αυτή ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό Νίκος Ταχιάος σχολίασε τις αντιδράσεις που συνεχίζονται από κάποιες πλευρές ακόμα και μετά την τελεσίδικη απόφαση του ΣτΕ για την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων προκειμένου να κατασκευαστεί ο σταθμός του μετρό στη Βενιζέλου, στη Θεσσαλονίκη.

Ο κ. Ταχιάος μάλιστα με ανάρτησή του στο fb που τιτλοφορείται «5 ερωτοαπαντήσεις για τον σταθμό Βενιζέλου και μία σκέψη ενός Θεσσαλονικιού» βάζει στο τραπέζι κρίσιμα ζητήματα του έργου. Όπως αναφέρει:

«1. Ξύπνησαν λοιπόν ένα πρωί του 2019 ο Κ. Μητσοτάκης, νέος πρωθυπουργός τότε και ο Κ Καραμανλής, νέος υπουργός υποδομών και είπαν «πάμε να ξηλώσουμε τα αρχαία της Βενιζέλου», όπως υποστηρίζεται;

Όχι, φυσικά! Κατ’ αρχάς κανείς δεν είπε ότι θα «ξηλωθούν» τα αρχαία. Από την πρώτη στιγμή, είναι ξεκάθαρο ότι τα αρχαία θα επανέλθουν αλώβητα, όπως και όπου ακριβώς βρέθηκαν μετά την ολοκλήρωση του σταθμού. Οι τεχνικές είναι και γνωστές και δοκιμασμένες.

Η αλήθεια για το πώς φθάσαμε στην επιλογή της επανόδου στην μέθοδο της προσωρινής μετακίνησης και επανατοποθέτησης είναι πως ποτέ η υπηρεσιακή δομή της Αττικό Μετρό, από την οποία κρίνεται τελικά η πληρότητα και εφαρμοσιμότητα των μελετών, δεν έλαβε πειστικές απαντήσεις για την επιτευξιμότητα της κατασκευής με «κατά χώραν» διατήρηση των αρχαιοτήτων. Μετά από σχεδόν 4 ατελέσφορα χρόνια, στα οποία αποσπασματικά γινόταν απόπειρες εξεύρεσης λύσης, η αποδόμηση και ουσιαστικά απόρριψη εξαιτίας αθεράπευτων αβεβαιοτήτων της προταθείσας μελέτης, ήρθε με την υπογραφή του διευθύνοντος συμβούλου της προηγούμενης διοίκησης της Αττικό Μετρό. Επί 4 ολόκληρα χρόνια υπερίσχυε ένας αδιέξοδος βολονταρισμός με πολιτικό και προσωπικό χρώμα έναντι της τεχνικής διάστασης του θέματος.

Όλα αυτά περιήλθαν συντομότατα σε γνώση της πολιτικής ηγεσίας, η οποία εύλογα αποφάσισε να κόψει έναν γόρδιο δεσμό. Και η απόφαση του ΣτΕ την δικαιώνει.

2. Ναι, αλλά δεν ήταν βιαστική, «κεραυνός εν αιθρία» η ανακοίνωση της προσωρινής μετακίνησης και επανατοποθέτησης;

Βεβαίως και όχι! Τον Σεπτέμβριο του 2019 η πόλη είχε κλείσει 13 χρόνια ταλαιπωρίας από εργοτάξια ενός έργου που θύμιζε το γιοφύρι της Άρτας. Η εκκρεμότητα του σταθμού Βενιζέλου επηρέαζε στο σύνολό του το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του μετρό. Πρακτικά, δεν υπήρχε καν χρονοδιάγραμμα αφού η έγκριση της τελευταίας παράτασης του χρόνου περάτωσης των εργασιών προοιώνιζε την αναθεώρησή της κάποια στιγμή, λόγω των εκκρεμοτήτων στους σταθμούς Βενιζέλου και Αγίας Σοφίας. Καθώς αυτός ο χρόνος έφευγε διαρκώς μακρύτερα, η λύση έπρεπε να είναι άμεση και τελική.

Αντιθέτως, ελέγχεται ως προς τους πραγματικούς λόγους που την υπαγόρευσαν, η ανακίνηση του θέματος το 2015, λίγο πριν τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Το αίτημα του δήμου, το οποίο αποτέλεσε την αφορμή αφορούσε στην παράλειψη του σταθμού από το έργο μέχρι να βρεθεί μέθοδος κατασκευής με κατά χώρα διατήρηση των ευρημάτων, πρακτικά δηλαδή οδηγούσε στην κατάργησή του. Το σκαρίφημα που το συνόδευε αποδεικνύει το αληθές του ισχυρισμού αυτού. Αυτόκλητοι σωτήρες της πόλης αναζητούσαν τον δρόμο της επιβολής της προσωπικής τους άποψης, όπως φημολογείται με το αζημίωτο. Το αξιοπερίεργο είναι πως προηγουμένως, τον Δεκέμβριο του 2014, ο δήμος Θεσσαλονίκης είχε συναινέσει ενθουσιωδώς στην μελέτη της ανάδειξης των αρχαιοτήτων, στον σταθμό που θα κατασκευαζόταν με την μέθοδο της προσωρινής απόσπασης και επανατοποθέτησης, η οποία μάλιστα το 2016 κρίθηκε από το ΣτΕ ως απολύτως νόμιμη. Στην πορεία, ο τότε δήμαρχος άλλαξε άποψη. Ειρήσθω εν παρόδω, η σημερινή μελέτη του σταθμού βελτιώνει σαφέστατα την τότε προσέγγιση επί της οποίας υπήρξε εκείνη η προσωρινή συναίνεση πριν από την αξιοπερίεργη υπαναχώρηση.

Σε κάθε περίπτωση, η τεχνική διάσταση της υπόθεσης απουσίαζε από την απόφαση της «κατά χώραν» διατήρησης, αφού η Αττικό Μετρό δεν παρέστη σε εκείνη την συνεδρίαση του ΚΑΣ, από την οποία ξεκίνησε όλη αυτή η περιπέτεια. Η θέση της τότε, δεν εκρίθη αναγκαία στην συγκρότηση γνώμης.

3.Πάντως, δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί ο Σταθμός της Βενιζέλου από το έργο και να κατασκευαστεί σε μεταγενέστερο χρόνο εφόσον είχε βρεθεί μία βιώσιμη τεχνική λύση;

Κατηγορηματικά, όχι! Ούτε να παραλειφθεί, ούτε να καταργηθεί. Η προσωρινή παράλειψή του, τουτέστιν η λειτουργία του μετρό σε τρεις φάσεις, αποτέλεσε για λίγο απόφαση της προηγούμενης διοίκησης της Αττικό Μετρό και πολύ σύντομα ανακλήθηκε, όχι μόνο εξαιτίας του δυσανάλογα υψηλού κόστους των παραμετροποιήσεων του αυτόματου δικτύου (20-25 εκ €), αλλά κι επειδή εστερείτο λογικής. Κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε αποτρεπτικά προς τη φήμη του μέσου. Η παράδοση σε λειτουργία του μετρό θα συνδυαστεί με μία ριζική αναδιάταξη των δημοσίων συγκοινωνιών της πόλης ώστε να αποτελέσει στη ζώνη επιρροής της χάραξής του το βασικό μέσο μετακινήσεων.

Σε μία πόλη με την τοπογραφία της Θεσσαλονίκης, στενή στο κέντρο της, αυτή η συμβολή του μετρό θα αποτελέσει δραστικό άλμα προς την βιώσιμη κινητικότητα σε αυτό. Ένας σημαντικός αριθμός λεωφορειακών γραμμών παράλληλων προς το μετρό, θα καταργηθεί. Θα επιβληθούν πολιτικές αποτροπής της εισόδου των αυτοκινήτων στο κέντρο. Αυτό δεν μπορεί να ανασταλεί σε απροσδιόριστο χρόνο για απροσδιόριστη διάρκεια. Ένα τέτοιο πισωγύρισμα θα ταλαιπωρούσε την πόλη και θα καθιστούσε το σύνολο του δικτύου αναξιόπιστο.

Ούτε είναι δυνατόν να εγκαταλειφθεί ο σταθμός Βενιζέλου. Οι εκτιμήσεις των συγκοινωνιολόγων της Αττικό Μετρό είναι πως πολύ σύντομα μετά την παράδοση της επέκτασης της Καλαμαριάς, η ζήτηση των επιβιβάσεων θα προσεγγίσει απειλητικά την συνολική χωρητικότητα του δικτύου. Με δεδομένο ότι η Θεσσαλονίκη είναι κατ’ εξοχήν μονοκεντρική, η εξυπηρέτηση του κέντρου από έναν και μόνο σταθμό θα είναι ιδιαίτερα προβληματική, ενώ θα απωλεσθούν και οι θετικές επιδράσεις από τις κινήσεις που θα συμβάλουν στην πολεοδομική αναδιοργάνωση του κέντρου, η ύπαρξη δεύτερου σταθμού.

Η συσχέτιση με την περίπτωση της Αθήνας είναι και αφελής και αντιεπιστημονική. Το γεγονός ότι η περιοχή μεταξύ Συντάγματος και Χίλτον, με την κατασκευή της Γραμμής 4 που ξεκινά, πυκνώνεται με δύο σταθμούς, έναν στην Πλατεία Κολωνακίου και έναν στο άλσος της Ριζάρη, αποδεικνύει το αβάσιμο του συλλογισμού.

4. Και γιατί τότε, υπάρχουν τόσο υψίφωνες αντιδράσεις;

Οι αντιδράσεις που συνόδευσαν τις χθεσινές αποφάσεις του ΣτΕ αποδεικνύουν τον λόγο: Το θέμα έχει αποκλειστικά πολιτικές και σε μεγάλο βαθμό προσωπικές διαστάσεις. Αν τα κίνητρα ήταν διαφορετικά, οι τρεις αποφάσεις του ΣτΕ θα αποτελούσαν για όσους προσέφυγαν στην κρίση του, το τέλος μιας καθ’ όλα νόμιμης προσπάθειας τους. Αντί γι’ αυτό απειλούν με νέες προσφυγές για να καθυστερήσουν το έργο και με έναν αντισυστημικό ακτιβισμό. Οι νέοι ισχυρισμοί τους δεν έχουν βάση. Από την ώρα που το ΣτΕ έκρινε ως νόμιμη την απόφαση της προσωρινής μετακίνησης και επανατοποθέτησης, σε ποια ηθική και επιστημονική βάση θα στηρίξουν την αντίθεσή τους στην μελέτη της προσωρινής μετακίνησης, όταν αυτή εγκρίθηκε ομόφωνα από το ΚΑΣ με την σύμφωνη γνώμη και των 5 υπηρεσιών που εισηγήθηκαν σχετικά, μολονότι οι 3 από αυτές υπήρξαν προηγουμένως αρνητικές στην έκδοση της απόφασης της προσωρινής μετακίνησης και επανατοποθέτησης;

Δεν είναι τυχαίο ότι προκειμένου να υποστηρίξουν τη συνέχιση του αβάσιμου και παράλογου ακτιβισμού τους διασπείρουν την ψευδέστατη φήμη ότι «τα αρχαία δεν θα επιστρέψουν ποτέ και θα καταστραφούν», την οποία με κάθε μέσο φρόντισαν να διακινήσουν και στην εκτός ελληνικών συνόρων ακαδημαϊκή κοινότητα, διαστρεβλώνουν στοιχεία που ουδέποτε απεκρύβησαν και απειλούν πως το «μετρό δεν θα τελειώσει ούτε το 2025» επειδή οι ίδιοι δεν πρόκειται να σταματήσουν.

Δυστυχώς, στην υπόθεση της Βενιζέλου βρήκαν πεδίον δόξης λαμπρόν ιδεοληψίες, σκοπιμότητες και προσωπικές στοχεύσεις καθώς και δολοφονίες προσωπικότητας καταξιωμένων επιστημόνων, στις οποίες ευτυχώς βάζει πλέον έναν φραγμό το ΣτΕ με τις πρόσφατες αποφάσεις του.

Οι ίδιες αυτές αποφάσεις της δικαιοσύνης πρέπει να αποτελέσουν για τους δημοκρατικούς πολίτες που καλόπιστα συνετάγησαν με απόψεις των αντιδρώντων, τεκμήριο για την ασφάλεια της λύσης που δόθηκε τόσο για το έργο, όσο και για τα αρχαία.

5. Τι ακολουθεί;

Μα φυσικά, η κατασκευή του σταθμού με την μέθοδο της προσωρινής μετακίνησης των αρχαιοτήτων και η παράδοσή του σε λειτουργία μαζί με την υπόλοιπη βασική γραμμή και με τα αρχαία στην θέση τους. Όλες οι εργασίες θα σεβαστούν στο ακέραιο τις υποδείξεις της αρχαιολογικής υπηρεσίας και τον στόχο αυτής της κατ’ εξαίρεσιν λύσης. «Ακεραιότητα» είναι η λέξη – κλειδί και για τα αρχαία.

Άλλωστε, η υπόθεση της Βενιζέλου αποκρύπτει το πραγματικό γεγονός ότι ο αρχαιολογικός πλούτος της Θεσσαλονίκης ήρθε στην επιφάνεια χάρις στο έργο του μετρό. Μέχρι σήμερα, περισσότερα από 130 εκ. € έχουν δαπανηθεί από τον εθνικό προϋπολογισμό για το αρχαιολογικό μέρος των εργασιών του μετρό της Θεσσαλονίκης εκ των οποίων, άνω των 31 εκ. € αφορούν στον σταθμό της Βενιζέλου.

Η Αττικό Μετρό έχει κάθε λόγο να εγκιβωτίσει στο έργο και για όλον τον χρόνο της ζωής του, την μαρτυρία αυτής της συμβολής της στην ανάδειξη της ιστορικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης. Και αυτό θα το κάνει αποδίδοντας στην πόλη έναν σταθμό με τα αρχαία ως ευρέθησαν στο πρώτο επίπεδό του, στο οποίο κανείς δεν θα μπορεί να αναγνωρίσει το γεγονός της προσωρινής μετακίνησης τους, αλλά και με σημειακές παρεμβάσεις και σε άλλους σταθμούς για τους οποίους ήδη υπάρχει εξαιρετική συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία.

Και μια σκέψη ενός Θεσσαλονικιού

Την ημέρα της δημοσιοποίησης των αποφάσεων του ΣτΕ, στο υπουργικό συμβούλιο ανακοινώθηκε ένα μεγαλόπνοο πρόγραμμα επέκτασης του μετρό της Αθήνας, που θα αλλάξει τον χάρτη της Αττικής. Κι όμως, στην Θεσσαλονίκη, ακραίες και έξαλλες φωνές ξανάρχιζαν τον χορό του πολέμου: Το μετρό δεν θα τελειώσει, ήταν η κατακλείδα τους. Υπήρξα αυτήκοος και μου είναι αδιάφορο εάν σε αυτές μπορεί κανείς να αναγνωρίσει το ελαφρυντικό της εξωκοινοβουλευτικής ιδεοληψίας που αυταπατάται πως νομιμοποιείται ενδυόμενη συνδικαλιστικό μανδύα.

Διερωτώμαι σε ποια άλλη πόλη με τις ανάγκες της Θεσσαλονίκης και με το κέντρο να ανεβάζει ρυθμούς, θα ήταν αποδεκτή μία τέτοια απειλή. Από την δική μου πλευρά, ως πολίτης και ως πρόεδρος της Αττικό Μετρό, θα κάνω ό,τι πρέπει μαζί με τις αρχές και τους φορείς της πόλης ώστε να διαψευστεί. Η Θεσσαλονίκη αξίζει σεβασμό. Και στο παρελθόν και στο μέλλον της».