Το σκοτάδι και ο απόλυτος πόνος των γονέων της 21χρονης Έμμα από τα Χανιά μετατράπηκε στην απόλυτη προσφορά προς τον συνάνθρωπο. Επιδεικνύοντας μεγαλείο ψυχής αποφάσισαν να χαρίσουν ζωή σε ανθρώπους που βρισκόντουσαν σε λίστα αναμονής, ανακαλώντας στη μνήμη τους την επιθυμία που είχε εκφράσει η κόρη τους, να δωρίσουν τα όργανα της. Κίνηση μεγαλειώδης που ανοίγει τη συζήτηση για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, στα μητρώα δωρεάς και μεταμόσχευσης οργάνων είναι εγγεγραμμένοι περίπου 16.000 πολίτες.

Σύμφωνα με τον νόμο και την υπάρχουσα Υπουργική Απόφαση, οποιοσδήποτε επιθυμεί να εγγραφεί στο Μητρώο Δωρητών μπορεί να το κάνει συμπληρώνοντας τη «Δήλωση Δωρεάς Οργάνων και Ιστών», η οποία είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΟΜ, στα γραφεία του Οργανισμού καθώς και στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών της χώρας.

Το «Ιπποκράτειο» καλύπτει όλη τη Β. Ελλάδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία το ΕΟΜ, το 2022 οι αναφερθέντες εγκεφαλικοί θάνατοι στη χώρα ανήλθαν σε 118 εκ των οποίων οι 60 ήταν αξιοποιηθέντες ως δότες οργάνων. Αναφορικά με τις μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων, από τους 91 πτωματικούς δότες που καταγράφηκαν πραγματοποιήθηκαν 91 μεταμοσχεύσεις νεφρού, 34 ήπατος, 11 μεταμοσχεύσεις καρδιάς και αντίστοιχος αριθμός σε μεταμοσχεύσεις πνευμόνων.

Στη Βόρεια Ελλάδα μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων γίνονται αποκλειστικά και μόνον στο νοσοκομείο Ιπποκράτειο, μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς στο «ΑΧΕΠΑ» και στο "Παπαγεωργίου" και μεταμοσχεύσεις καρδιάς μόνον στο Ωνάσειο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων Β. Ελλάδος υπάρχει λίστα με 33 συμβατούς δότες - ζευγάρια για μεταμόσχευση νεφρών (όπου πρόκειται για συγγενικά μεταξύ τους πρόσωπα), με το χρονοδιάγραμμα του «Ιπποκρατείου», σύμφωνα με τον Δημήτρη Τσαλικάκη, διοικητή της 4^ης ΥΠΕ να είναι οι μεταμοσχεύσεις αυτές να γίνουν εντός του προσεχούς εξαμήνου.

Ο κ. Τσαλικάκης περιγράφει ότι δυστυχώς οι δωρητές οργάνων είναι λίγοι τονίζοντας παράλληλα ότι «δεν είναι εύκολο να πάρει κανείς μία τέτοια απόφαση. Η οικογένεια της 21χρονης αξίζει μόνον θαυμασμό για το μεγαλείο της». 

Σημειώνει ότι πλέον δεν υπάρχουν τα ταμπού του παρελθόντος ως προς τη μεταμόσχευση οργάνων τονίζοντας παράλληλα πως και η Εκκλησία έχει δώσει πια τη συγκατάθεσή της. «Πρέπει όλοι να ενημερωθούμε σωστά ως προς τη δωρεά οργάνων», επισημαίνει. Ο ίδιος λέει ότι στο νοσοκομείο Ιπποκράτειο από 01/11/22 μέχρι και τις 30/11/22 έγιναν 10 μεταμοσχεύσεις, πέντε σε νεφρούς και πέντε σε ήπαρ.

«Μείζον ζήτημα η έλλειψη αναισθησιολόγων»

Ο κ. Τσαλικάκης περιγράφει πως μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη αναισθησιολόγων. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι τον Σεπτέμβριο του 2019, όταν και ανέλαβε, οι αναισθησιολόγοι ήταν 16 (με τις οργανικές θέσεις που θα έπρεπε να καλυφθούν να ανέρχονται στις 27) και πλέον είναι μόλις επτά καθώς η πλειοψηφία επέλεξε να απασχοληθεί στον ιδιωτικό τομέα.

Μάλιστα, την εξειδίκευση που απαιτείται για να γίνει ένα χειρουργείο μεταμόσχευσης, την έχουν μόλις δύο από τους επτά. Ο κ. Τσαλικάκης λέει πως είναι πάρα πολύ σημαντικό να μην χαθεί ένα μόσχευμα αν αναλογιστεί κανείς το πόσο δύσκολο είναι να βρεθεί.

«Παρότι οι αναισθησιολόγοι που έχουν μείνει είναι λίγοι, δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό. Το μεταμοσχευτικό κέντρο του ‘Ιπποκρατείου’ άλλωστε έχει εμπειρία 40 ετών», σημειώνει. 

Ο ίδιος άδραξε την ευκαιρία να εξηγήσει τι ακριβώς είχε συμβεί με μόσχευμα ήπαρ που χρεώθηκε το συγκεκριμένο νοσοκομείο ότι το έχασε.

«Το μόσχευμα δεν χάθηκε. Το πήρε ασθενής στην Αθήνα, διότι οι δύο αναισθησιολόγοι που έχουν την εξειδίκευση, ήταν διαθέσιμοι συγκεκριμένες ημέρες. Ωστόσο, εμείς είμαστε αντιμέτωποι με την έλλειψη των αναισθησιολόγων όπου οι ανάγκες όταν είναι αυξημένες, καλύπτονται με συμβολή άλλων υγειονομικών περιφερειών και ιδιωτών». Εξηγεί ότι ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι υπάρχει έλλειψη στη συγκεκριμένη ειδικότητα.

«Ευτυχώς το τελευταίο εξάμηνο βλέπουμε ότι υπάρχει ενδιαφέρον από ειδικευόμενους γιατρούς, εξαιτίας των κινήτρων που δόθηκαν. Εκτιμώ ότι το πρόβλημα αυτό θα λυθεί σε τρία χρόνια όμως, τώρα είναι οξύ», υπογραμμίζει.

Μεγαλύτερη η ανάγκη για καρδιά και ήπαρ

Ο Γιώργος Τσουλφάς, διευθυντής της Κλινικής Μεταμοσχεύσεων του Γενικού Νοσοκομείου Ιπποκρατείου και της Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων του ΑΠΘ περιγράφει ότι η ζωή ενός μοσχεύματος αποτελεί «γκρίζα ζώνη». 

«Η πλειοψηφία των δοτών είναι πτωματικοί. Αυτό σημαίνει ότι ο δότης είναι εγκεφαλικό νεκρός αλλά πηγαίνει αίμα από την καρδιά σε όλα τα άλλα όργανα, άρα μέχρι να πάρει το συγγενικό του περιβάλλον την απόφαση για δωρεά, τα όργανα μπορούν να διατηρηθούν», σημειώνει. 

Σύμφωνα με τον κ. Τσουλφά, από τη στιγμή που ξεκινάει το χειρουργείο της δωρεάς και σταματά το αίμα στα όργανα, «ο χρόνος πλέον μετρά αντίστροφα. Για παράδειγμα το μόσχευμα συκωτιού, μέσα σε οκτώ με δέκα ώρες πρέπει να έχει πάρει αίμα από τον λήπτη. Για μεταμόσχευση καρδιάς, ο χρόνος είναι ακόμα μικρότερος, τέσσερις με έξι ώρες».

Ο ίδιος επισημαίνει πως η καρδιά και το ήπαρ αποτελούν τα ποιο σημαντικά μοσχεύματα καθώς δεν υπάρχει άλλος τρόπος. «Στην καρδιά υπάρχει ένα μηχάνημα που μπορεί να βοηθήσει αλλά είναι για περιορισμένος χρήσεις και δράσεις γι’ αυτό και υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για αυτά τα όργανα», εξηγεί.

Ανάγκη για καλύτερη ενημέρωση

Μιλώντας για τους ζώντες δότες ο κ. Τσουλφάς λέει ότι στην Ελλάδα αφορούν σε μοσχεύματα νεφρού, όπου πλέον βάση νόμου μπορεί να είναι και φίλοι - γνωστοί και δεν περιορίζεται η δωρεά μόνον μεταξύ συγγενικών προσώπων. Λέει ότι υπάρχει ανάγκη για περισσότερη και καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τη δωρεά οργάνων.

«Αυτό αφορά και στους ίδιους τους γιατρούς διότι όταν είναι στην εντατική, το μέλημά τους είναι να σώσουν τον ασθενή και όχι να βγάλουν έναν δότη. Επίσης πρέπει να δείξουμε στον κόσμο μία διαφάνεια ώστε να ξέρει ποιος είναι ο μηχανισμός με τον οποίο γίνονται οι μεταμοσχεύσεις, πως δεν πρόκειται για κάτι υποκειμενικό αλλά υπάρχουν κριτήρια, αλγόριθμοι και λίστες που υπάρχουν στον ΕΟΜ».

Περιγράφει πως παρατηρούνται κορυφώσεις ανά διαστήματα, όσον αφορά στους δωρητές οργάνων. Μιλώντας για την Έμμα λέει πως τέτοια παραδείγματα παρακινούν το σύνολο της κοινωνίας.

«Η κοπέλα αυτή έκανε κάτι μεγαλειώδες. Είχε συζητήσει πιο πριν με την οικογένειά της πως θα επιθυμούσε να δωρίσει τα όργανά της. Αυτό, μας λέει πολλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Ένα παιδί μόλις 21 ετών που νοιαζόταν για τον συνάνθρωπο. Αυτό που πρέπει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε είναι η συζήτηση αυτή να γίνει σε μία ήρεμη κατάσταση και όχι όταν η κατάσταση είναι κρίσιμη», καταλήγει.

Το Εθνικό Σχέδιο Μεταμοσχεύσεων

Ο κ. Τσούλφας αναφέρεται και στην πρόταση που κατέθεσαν ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής της πολιτικής της Υγείας στο LSE και ιθύνων νους του Εθνικού Σχεδίου Μεταμοσχεύσεων και ο Βασίλειος Παπαλόης, καθηγητής χειρουργικής μεταμοσχεύσεων του Imperial College του Λονδίνου για τις βελτιώσεις και αλλαγές που πρέπει να γίνουν σε αυτόν τον τομέα στην Ελλάδα.

Το Σχέδιο έχει περάσει από τις αρμόδιες επιτροπές και σύμφωνα με τον κ. Τσούλφα, αναμένεται να θεσπιστεί ο σχετικός νόμος.

«Το Σχέδιο αυτό θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα ενώ κινήσεις έχει κάνει και ΕΟΜ, τοποθετώντας συντονιστές σε διάφορα νοσοκομειακά κέντρα στην Ελλάδα όπου ο ρόλος τους είναι να συμβάλλουν στις εντατικές, στην αναγνώριση ενός πιθανού δότη αλλά και να ενημερώνει την οικογένεια, έχοντας λάβει ειδική εκπαίδευση πάνω σε αυτό το κομμάτι», σημειώνει.