Στα τέλη του Ιουλίου, σε τρία ξεχωριστά επιστημονικά άρθρα, ανακοινώθηκαν τα πρώτα συμπεράσματα της αποστολής του InSight της NASA στον Άρη. 

Για πρώτη φορά η ανθρωπότητα καταφέρνει να κοιτάξει στο εσωτερικό ενός άλλου πλανήτη, να τον χαρτογραφήσει και να χρησιμοποιήσει αυτή τη γνώση για να κατανοήσει καλύτερα και την ιστορία της Γης. 

Ο Γιώργος Τσακυρίδης είναι ο Έλληνας μηχανικός διαστήματος που εργάστηκε στην κατασκευή του τρυπανιού που προσεδαφίστηκε στον κόκκινο πλανήτη και βοήθησε στην άντληση αυτών των πληροφοριών.

«Ο ρομποτικός προσεδαφιστής InSight, ο οποίος πάτησε τον κόκκινο πλανήτη τον Νοέμβριο του 2018, αποσκοπεί σε μια διεξοδική μελέτη του εσωτερικού του Άρη, μέσω μιας πλειάδας επιστημονικών φορτίων. Σε περίπου δυο χρόνια λειτουργίας ο γεωλογικός σταθμός έχει συλλέξει δεδομένα που αφορούν την σεισμική δραστηριότητα και την αξονική ταλάντωση του Άρη. Στόχος της επιστημονικής ομάδας είναι η αποκρυπτογράφηση της εσωτερικής δομής του πλανήτη» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσακυρίδης. «Σε αντίθεση με τους δορυφόρους, ένας προσεδαφιστής ή ένα rover πραγματοποιούν μετρήσεις επί τόπου. Το InSight όμως, δεν έχει την δυνατότητα κίνησης, όπως ο Curiosuty και η Persy (άλλες αποστολές της NASA). Οι διαστημικές αποστολές διαμορφώνονται και σχεδιάζονται με βάση τα επιστημονικά ερωτήματα που επιχειρούν να απαντήσουν. Συνήθως χρησιμοποιούμε rovers όταν επιθυμούμε να ψάξουμε για ζωή και να έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες που βρίσκονται στο έδαφος. Σίγουρα τα κινούμενα ρομποτάκια είναι περισσότερο εντυπωσιακά από ένα ακίνητο σκάφος, τόσο λειτουργικά, όσο και σχετικά με την διαδικασία της προσεδάφισης -αφού, προφανώς, δεν "προσγειώνουμε" στον Άρη» εξηγεί ο μόλις 36 ετών μηχανικός διαστήματος.

Από τις 4 έως τις 10 Οκτωβρίου, ο ΟΗΕ έχει ορίσει την παγκόσμια εβδομάδα Διαστήματος ως μια διεθνή γιορτή της επιστήμης, της τεχνολογίας και της συνεισφοράς τους στη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής και ο κ. Τσακυρίδης έχει κάθε λόγο να αισθάνεται υπερήφανος. «Για εμένα, ως μέλος της ομάδας που δούλεψε για την κατασκευή του, το InSight αποτελεί και την πραγματοποίηση ενός ονείρου, ότι πιο κοντινό στο παιδικό μου όνειρο να γίνω αστροναύτης. Σαν εκείνα τα όνειρα που κάνεις παιδί́, όταν πιστεύεις πως θα αλλάξεις τον κόσμο». Ο κ. Τσακυρίδης συνεργάστηκε συγκεκριμένα με την ομάδα της Γερμανικής Εταιρείας Διαστήματος (DLR) στην κατασκευή του τρυπανιού-θερμομέτρου με το ψευδώνυμο "τυφλοπόντικας" και ενώ η διαδρομή μέχρι τα αστέρια είναι μοναχική, η δουλειά που απαιτείται για να φτάσουμε εκεί, όπως ο ίδιος λέει, είναι αυστηρά ομαδική. «Η συμμετοχή μου σε αυτή την αποστολή με έφερε σε άμεση επαφή με το αίσθημα της ικανοποίησης, αλλά και της ευθύνης ενός τέτοιου εγχειρήματος. Προκλήσεις υπήρξαν πολλές, τόσο σε επιστημονικό επίπεδο, όσο και σε προσωπικό» λέει ο κ. Τσακυρίδης.

Ο "τυφλοπόντικας" δεν κατάφερε να φτάσει στον αρχικό στόχο των τριών μέτρων βάθος και σταμάτησε στα 40 εκατοστά. «Καθώς τεστάραμε το τρυπάνι, το 2015, ανακαλύψαμε πως για συγκεκριμένη σύσταση εδάφους (την οποία τότε θεωρήσαμε το χειρότερο δυνατό σενάριο) και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης ο "τυφλοπόντικας" αδυνατεί να εισχωρήσει στο έδαφος στο επιθυμητό βάθος. Δυστυχώς, το ατυχέστερο αυτό σενάριο αποτέλεσε τελικά μέρος της πραγματικότητας που συναντήσαμε τρία χρόνια αργότερα, το 2018, με τον InSight πλέον προσεδαφισμένο στην επιφάνεια του Άρη. Συνολικά μιλάμε για μια προσπάθεια χιλιάδων ανθρώπων, όλων των εθνικοτήτων και με διαφορετικά background, η οποία διήρκησε πάνω από έξι χρόνια. Σε μια εποχή που προάγει όλο και περισσότερο την ταχύτητα και το εφήμερο, είναι δύσκολο να μένεις πιστός στον στόχο σου. Η ανταμοιβή (οποία και αν είναι αυτή) στον επιστημονικό κλάδο έρχεται μετά από πολύ κόπο και χρόνο και σίγουρα δεν είναι μόνο προσωπική υπόθεση. Αυτές οι αποστολές βασίζονται στην ομαδική δουλειά, τη συνεργατικότητα και τη συλλογική προσπάθεια. Το one man show στην επιστήμη, δεν υπάρχει πια (αν υπήρξε ποτέ)» υπογραμμίζει ο Έλληνας μηχανικός διαστήματος.

Οι λόγοι που οδήγησαν την επιστημονική κοινότητα να στρέψει το βλέμμα στον κόκκινο πλανήτη είναι αρκετοί. «Αυτό που κάνει τον Άρη ξεχωριστό είναι η αυξημένη πιθανότητα ύπαρξης σε αυτόν εξωγήινης ζωής, αλλά και η δυνατότητα που μας δίνει για εξερεύνηση επί τόπου: βρίσκεται σε "απόσταση" 6 μηνών από την Γη, η σύσταση και η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας του μπορούν να είναι συμβατές με την υπάρχουσα τεχνολογία και επιπλέον και το κόστος των αποστολών είναι βιώσιμο» τονίζει ο κ. Τσακυρίδης.

Από την συγκεκριμένη αποστολή, η ανθρωπότητα μπορεί να περιμένει ότι θα αποκαλύψει μερικά από τα μυστικά της Γης. «Η χαρτογράφηση του εσωτερικού του Άρη, ο οποίος ανήκει στους βραχώδεις πλανήτες (όπως και η δίκη μας Γη) μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την διαδικασία σχηματισμού αυτής της οικογένειας ουρανίων σωμάτων. Η Γη, λόγω των τεκτονικών πλακών, έχει σβήσει μεγάλο μέρος της ιστορίας της. Από την άλλη, το φεγγάρι, είναι αρκετά μικρό και οποιαδήποτε πληροφορία από εσωτερική του δραστηριότητα έχει πλέον "χαθεί". Θα λέγαμε πως ο Άρης αποτελεί τη χρυσή τομή μεταξύ του μεγέθους ενός πλανήτη και της εσωτερικής του δραστηριότητας. Ουσιαστικά μελετώντας τον κόκκινο πλανήτη ξεκλειδώνουμε αναπάντητα ερωτήματα που αφορούν και τον σχηματισμό της δίκης μας Γης» σημειώνει ο κ. Τσακυρίδης, προσθέτοντας μια φιλοσοφική διάσταση «Σε μια Γη που παλεύει να επιβιώσει, η εξερεύνηση του διαστήματος αντιμετωπίζεται ως πολυτέλεια -ad astra per espera. Όμως οφείλουμε, τόσο στους εαυτούς μας, όσο και στις γενιές που θα ακολουθήσουν, να δώσουμε την ευκαιρία αυτής της εξερεύνησης (εν μέρη και επειδή είναι μια πολύ όμορφη και διασκεδαστική διαδικασία). Θεωρώ πως πρέπει να διατηρήσουμε το λεγόμενο cosmic perspective, διαφορετικά κινδυνεύουμε να επιστρέψουμε σε εποχές σκοταδισμού και παιδιάστικου εγωκεντρισμού».

Ο κ. Τσακυρίδης δεν εκτιμά ότι είναι πιθανό στο κοντινό μέλλον η ανθρωπότητα να καταφέρει να μετοικήσει σε άλλο πλανήτη, ούτε ότι αυτή μπορεί να είναι μια προτεινόμενη λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Γη, όπως η κλιματική κρίση. Σχετικά με τις επανδρωμένες αποστολές στον Άρη, ο μηχανικός διαστήματος αναφέρει ότι «τα ρομποτικά μέσα αποτελούν για την ώρα μια περισσότερο αποτελεσματική και ασφαλή λύση. Μην ξεχνάμε πως οι άνθρωποι είναι αρκετά ευάλωτοι σε βιολογικό αλλά και σε ψυχικό επίπεδο. Πάντως, για την ώρα δεν έχουμε τα μέσα για μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη που θα επέστρεφε με ασφάλεια πίσω στη γη, γεγονός που φανερώνει και μια διαφορετική οπτική του θέματος, περισσότερο ηθική. Ποιος θα αναλάβει το βάρος μιας τέτοιας απόφασης; Νομίζω πως η ματαιοδοξία μερικών δισεκατομμυριούχων δεν είναι το κατάλληλο κίνητρο για ένα τόσο σημαντικό βήμα».

Για την κούρσα των δισεκατομμυριούχων και τις εμπορικές-τουριστικές αποστολές στο διάστημα, ο Γιώργος Τσακυρίδης λέει ότι πρόκειται για έναν ανταγωνισμό υπό την αμερικανική παροιμία «the one with the most toys wins, δηλαδή αυτός με τα περισσότερα παιχνίδια κερδίζει. Μακροπρόθεσμα είναι πολύ θετικό ότι υπάρχει ενδιαφέρον για το διάστημα, αλλά αυτή τη στιγμή πρόκειται για μια υπερβολή που αφορά λίγους. Σε κάποιο βαθμό χρειάζεται και αυτό, γιατί όντως προχωράει η τεχνολογία, όπως την δεκαετία του ’60, ο ψυχρός πόλεμος έδωσε ώθηση στον διαστημικό κλάδο». Ωστόσο, όπως προσθέτει ο ίδιος, «προφανώς και πρέπει να συνεχίσει η εξερεύνηση του διαστήματος, προφανώς πρέπει να γίνονται οι μελέτες, πότε, πώς και αν θα μπορέσουμε ποτέ να μετοικίσουμε κάποιον άλλο πλανήτη αλλά νομίζω ότι θα πρέπει να αρχίσουν να διοχετεύονται χρήματα στο να προστατεύσουμε τον δικό μας. Η Γη είναι πολύ καλύτερη για τον άνθρωπο, οπότε νομίζω ότι η προσπάθεια που πρέπει να γίνει είναι να σώσουμε τη Γη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να επενδύουμε στην εξερεύνηση».

Πρόσφατα, ο κ. Τσακυρίδης πέρασε στη δεύτερη φάση του καλέσματος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) για νέους αστροναύτες, αν και, βεβαίως, η διαδικασία έχει ακόμα αρκετές δοκιμασίες. Η αγάπη του για το διάστημα ξεκίνησε μάλλον με ανορθόδοξο τρόπο, από τα τραγούδια του David Bowie που άκουγε η μητέρα του, τον Ziggy Stardust και, αργότερα, από την τηλεοπτική σειρά X-Files. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης όπου προετοιμαζόταν για το άλμα στο διάστημα. Όπως λέει ο ίδιος, «η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει πολύ καλή μόρφωση, κυρίως όσον αφορά το θεωρητικό κομμάτι. Από εκεί και πέρα αν θες να εξασκήσεις το συγκεκριμένο επάγγελμα ή θα μείνεις στον κλάδο της φυσικής και της αστρονομίας, άρα θα το επιδιώξεις μέσω μιας ακαδημαϊκής διαδρομής, ή εάν θέλεις να γίνεις μηχανικός διαστήματος, θα πρέπει να το επιδιώξεις στο εξωτερικό».

Μια από τις "δυσκολότερες συζητήσεις" που έχει κάνει ήταν με ένα 11χρονο αγόρι που τον κάλεσε για να του ζητήσει συμβουλές πώς μπορεί να γίνει κι εκείνο μηχανικός διαστήματος. «Είχε την αθωότητα του παιδιού και πολλές ερωτήσεις ήταν αφοπλιστικές. Αν δεν μπορείς να το εξηγήσεις σε παιδί, σημαίνει πως δεν το ξέρεις επαρκώς και με έβαλε σε μια διαδικασία πολλά πράγματα να τα ψάξω περισσότερο, πώς μπορώ να τα απλοποιήσω για να τα μεταφέρω σε άλλους». Θυμάται ότι και εκείνος ήθελε να εξερευνήσει το διάστημα από μικρός αλλά, λέει, «ήταν αρκετά συνηθισμένο όταν ήμουν παιδί, δεν ήμουν κάτι διαφορετικό σε αυτό». Μόνο που εκείνος έκανε το όνειρο του πραγματικότητα.