Αρχίζει το «ταξίδι» του στο αρχαίο δράμα σκηνοθετώντας τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη που ανεβαίνουν από το Εθνικό Θέατρο. Ο Γιάννης Μόσχος είναι ένας σκηνοθέτης που κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, έκανε εδώ τα πρώτα του βήματα μέσα από την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» και τώρα μοιράζεται αυτή τη διαδρομή μεταξύ της πατρίδας του και της Αθήνας.

Η παρθενική του εμπειρία γίνεται με μια τραγωδία μάλλον αραιά παιζόμενη που δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστή στο ευρύ κοινό. Συνήθως δεν καταπιάνονται μαζί της οι σκηνοθέτες και οι θίασοι και ο Γιάννης Μόσχος δίνει τις δικές του εξηγήσεις ως προς αυτό. «Παίζει ρόλο η αφήγηση της τραγωδίας, η οποία όπως τη γνωρίζουμε, συνίσταται συνήθως στην περιστροφή ενός ποιητή πάνω σε έναν κεντρικό ήρωα που βαφτίζει το έργο, όπως ‘Αντιγόνη’, ‘Οιδίπους’, ‘Ηλέκτρα’ κ.α. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κάποιος κεντρικός ήρωας , αφού το έργο αφηγείται συνολικά την ιστορία της γενιάς των Λαβδακιδών. Παρότι περιλαμβάνει πολύ γνωστά ονόματα του μύθου για τον μέσο Έλληνα θεατή, δηλαδή Αντιγόνη, Οιδίπους, Ιοκάστη, Κρέων, ο ίδιος ο τίτλος δεν παραπέμπει καθόλου σε αυτή τη γενιά. Η τραγωδία βαφτίζεται από τον χορό που αποτελείται από τις γυναίκες οι οποίες έρχονται από τη Φοινίκη. Αυτό είναι μια από τις δυσκολίες για να ανεβεί το έργο. Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι πρόκειται για μια τραγωδία συνόλου που δεν διαρθρώνεται γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο και έχει πολλούς σημαντικούς ρόλους. Επειδή το θέατρό μας είναι και παραμένει σε αρκετά μεγάλο βαθμό βεντετοκρατούμενο είναι και αυτός ένας λόγος που το έργο δεν ανεβαίνει συχνά. Παρότι είναι πολύ σημαντικό κι ενδιαφέρον», τονίζει ο Γιάννης Μόσχος.

Για εκείνον η πρώτη επαφή του με το αρχαίο δράμα ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. «Ήταν όπως η πρώτη φάση σε όλα τα πράγματα. Δεν ήμουν από τους ανθρώπους που από την αρχή είχα στόχο το αρχαίο δράμα. Είχα κι εγώ μια περιέργεια να ανακαλύψω πώς μπορεί να παρασταθεί σήμερα μια τραγωδία. Ελπίζω πως και το αποτέλεσμα θα είναι ενδιαφέρον για το κοινό», επισημαίνει ο σκηνοθέτης.

Πάντα υπάρχουν διχασμοί, αλλά σε όλες τις κοινωνίες

Το έργο εκτυλίσσεται τη μέρα που ο Πολυνείκης έχει κυκλώσει με στρατό τη Θήβα, διεκδικώντας από τον αδελφό του Ετεοκλή να τηρήσει τη συμφωνία που είχαν κάνει να βασιλεύουν εκ περιτροπής στην πόλη. Η μητέρα τους, η Ιοκάστη, προσπαθεί απεγνωσμένα να τους συμφιλιώσει∙ δίπλα της τα άλλα πρόσωπα του μύθου, θύματα και θύτες ενός επικείμενου καταστροφικού πολέμου. Μπορούν οι γιοι του Οιδίποδα να ξεφύγουν από την κατάρα του πατέρα τους; Θέλουν πραγματικά οι άνθρωποι να αποφύγουν την εμφύλια διχόνοια; Να διακόψουν τον κύκλο του αίματος;

Η τραγωδία πιο επίκαιρη από ποτέ μιλάει για ένα εμφυλιακό κλίμα, που λίγο πολύ η Ελλάδα ζει εδώ και πολλά χρόνια, από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. «Δεν ξέρω αν είμαστε η χώρα της διχόνοιας, είναι ίσως μια μυθοπλασία αυτό. Πάντα υπάρχουν διχασμοί αλλά δεν είμαι πολύ σίγουρος ότι αυτό συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Θεωρώ ότι γίνεται σε όλες τις κοινωνίες. Ας μην ξεχνάμε το παράδειγμα της Αμερικής, του τι συνέβη δηλαδή με την εκλογή του Τραμπ και τη διαδοχή στην εξουσία. Μπορεί όλο αυτό που βλέπουμε συνεχώς στο παγκόσμιο σκηνικό να είναι η ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει κάπου, σε μια ομάδα η οποία πρέπει να είναι είτε από τη μια είτε από την άλλη πλευρά. Αυτόν τον κοινό τόπο για το πώς μπορούμε να συνεννοηθούμε δεν είναι εύκολο να τον βρούμε οι άνθρωποι», υπογραμμίζει ο Γιάννης Μόσχος.

Ο ίδιος δεν εντάχθηκε ποτέ σε πολιτικές ή κομματικές ομάδες, όπως τονίζει. «Έχω πολλές επιφυλάξεις για τον τρόπο που λειτουργούν κάποιες. Προτιμώ να παρακολουθώ απέξω χωρίς να μετέχω σε κινήματα. Θέλω να κρατάω μια κριτική στάση στα πράγματα που να μου δίνει ψυχραιμία. Αυτό δεν σημαίνει ότι απαξιώνω τις συλλογικότητες, κάθε άλλο. Το θέμα μου είναι η οπαδοποίηση των πραγμάτων», τονίζει.

Η αμηχανία σε σχέση με τον χορό

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος σκηνοθέτης είναι η προσαρμογή του χορού στην παράσταση. Ο ίδιος επιχείρησε να το λύσει προσπαθώντας να βρουν διάφορες λύσεις μαζί με τη γνωστή χορογράφο Αμάλια Μπένετ. «Είναι εξαιρετική και έχει μεγάλη εμπειρία στο αρχαίο δράμα. Οφείλω να πω ότι μου ήταν πολύ χρήσιμη γιατί είχα κι εγώ απορίες για το πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο χορός μέσα στα επεισόδια. Συνήθως αυτό που συμβαίνει σε παραστάσεις άλλων συναδέλφων είναι μια αμηχανία σε σχέση με τον χορό στα επεισόδια, καθότι μπορεί να υπάρχουν ενίοτε κάποιες παρεμβάσεις του χορού, οι οποίες είναι λίγο προσχηματικές, έχουν σκοπό δηλαδή να υπενθυμίσουν την παρουσία του χορού λέγοντας μια με δύο φράσεις. Παρόλα αυτά όμως σκηνικά υπάρχει ένα τεράστιο ζήτημα. Κάποια πράγματα τα ανακάλυψα φτιάχνοντας το πώς μπορεί να συνδεθεί ο χορός με τα επεισόδια. Νομίζω ότι βρέθηκε ένας δρόμος και την αποτελεσματικότητα θα την κρίνουν οι θεατές», λέει ο Γιάννης Μόσχος.

Τη μετάφραση του έργου υπογράφει ο Νικηφόρος Παπανδρέου. «Είναι καινούρια και έγινε για τις ανάγκες της παράστασης. Ήταν ο ιδανικός να την κάνει. Είναι ο μέντοράς μου, ένας άνθρωπος που μου έμαθε σχεδόν όλα όσα ξέρω για το θέατρο. Από καθηγητής έγινε πολύ αγαπημένος συνεργάτης μου και άνθρωπος που εκτιμώ τρομερά», δηλώνει ο σκηνοθέτης.

Οι προσπάθειες της μετάφρασης ήταν να κρατηθεί η ποιητικότητα του λόγου, όμως με έναν τρόπο που να μπορεί να μιλήσει στο σήμερα. «Αυτή η ισορροπία δεν είναι εύκολη και νομίζω είναι πολύ εύστοχος ο τρόπος που ο Νικηφόρος χειρίστηκε τη μετάφραση, η οποία θα είναι τυπωμένη στο πρόγραμμα της παράστασης».

Τέλος, ο Γιάννης Μόσχος κάνει λόγο και για την επιστροφή στο θέατρο. «Η εμπειρία ήταν ανακουφιστική. Επιστρέψαμε να κάνουμε δουλειά και είναι μεγάλη χαρά να ξαναβρισκόμαστε με τους συναδέλφους μας. Αν κάτι καλό είχε ο καιρός της πανδημίας είναι ότι γέννησε σε όλους μας ξανά μια μεγάλη ανάγκη: να ξανακάνουμε θέατρο. Και είναι και πολύ σημαντική η υποστήριξη του κόσμου στους ανθρώπους του θεάτρου. Γιατί χωρίς το κοινό δεν υπάρχει θέατρο», καταλήγει.

Η παράσταση παρουσιάζετα απόψε Παρασκευή 3 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Δάσους