Ο Σεφέρης της Θεσσαλονίκης
Η σχέση του σπουδαία νομπελίστα ποιητή με την πόλη αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών
28/02/2019 16:17
Ήταν το 1964 όταν ο σπουδαίος ποιητής Γιώργος Σεφέρης, μια χρονιά μετά την απονομή του Νόμπελ λογοτεχνίας, αναγορεύεται σε επίτιμο διδάκτορα της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ κι έτσι του δίνεται η ευκαιρία να έρθει πιο κοντά με τον πνευματικό κόσμο της Θεσσαλονίκης. Τότε, στη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» πραγματοποιούνται προς τιμήν του έξι μαθήματα από το γνωστό πανεπιστημιακό και φιλόλογο Γιώργο Σαββίδη, ενώ αμέσως μετά ακολουθεί δεξίωση, στην οποία παρευρίσκονται σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, όπως ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος, ο ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης κ.ά. Έτσι η αφρόκρεμα του πνεύματος της συμπρωτεύουσας συναντά τον νομπελίστα δημιουργό, που αφήνει με αυτόν τον τρόπο το δικό του ίχνος στην πόλη. Μαζί δε με τον προσωπικό του φίλο Γιώργο Σαββίδη (ήταν γνωστή η στενή φιλία που τους συνέδεε επί πολλά χρόνια, μάλιστα το ζεύγος Σαββίδη συνόδευσε τον ποιητή στη Σουηδική Ακαδημία της Στοκχόλμης), εκδράμουν σε διάφορα κοντινά μέρη της Θεσσαλονίκης, όπως η Βέροια και η Νάουσα. Εκεί ο φωτογραφικός φακός συλλαμβάνει τον Σεφέρη με τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, σε μία συνάντηση που αρκούσε για να γράψει ο ποιητής με την επιστροφή του στην Αθήνα με το ψευδώνυμο "Ιγνάτιος ο Τρελός" μια κριτική για το «Μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης» του θεσσαλονικιού ομότεχνού του, η οποία καθιερώνει τον τελευταίο στους αθηναϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους – αργότερα θα αποκαλυφθεί το πραγματικό πρόσωπο που κρύβεται πίσω από την περίεργη αυτή υπογραφή…
Αυτή η σχέση του Γιώργου Σεφέρη με τη Θεσσαλονίκη, αλλά και πολλές άλλες πτυχές του έργου και του βίου του, αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση «Γιώργος Σεφέρης. Όταν το φως χορεύει, μιλώ δίκαια», που εγκαινιάζεται σήμερα στις 7 μ.μ. στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών από τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη. Έτσι, μετά τον «Κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη: Ποίηση και ζωγραφική», που παρουσιάστηκε την άνοιξη του 2016 στο γνωστό χώρο, το μουσείο συνεχίζει τη σειρά των αφιερωμάτων του στους μεγάλους ποιητές. Πυρήνα της έκθεσης αποτελεί η ομότιτλη που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη στην Αθήνα, τον χειμώνα 2017-2018. «Είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε σε μια έκθεση που συνδέει τα εικαστικά με έναν σπουδαίο ποιητικό λόγο. Η επιτυχία της έκθεσης για τον Ελύτη έδειξε ότι η σύζευξη των τεχνών άγγιξε τον κόσμο», επεσήμανε η γ.γ. του δ.σ .του Τελλογλείου Ιδρύματος, καθηγήτρια ΑΠΘ Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά.
«Ο πιο βαθυστόχαστος ποιητής»
Στον εκθεσιακό χώρο του ισογείου στο Τελλόγλειο απλώνεται το σύμπαν του Γιώργου Σεφέρη μέσα από έργα περισσότερων από 40 μεγάλων ελλήνων καλλιτεχνών, εμπνευσμένα από την ποίησή του, χειρόγραφα, τις πρώτες εκδόσεις έργων του, φωτογραφίες του ποιητή, προσωπικά του αντικείμενα, καθώς και έργα και αντικείμενα που ο ίδιος ζωγράφισε. Στην έκθεση του Ιδρύματος Θεοχαράκη έχουν ενταχθεί έργα από τις συλλογές του Τελλόγλειου, τα οποία έχουν άμεση σχέση με την ποίηση του Σεφέρη, όπως το τρίπτυχο «Καθιστός άνδρας με γαρίφαλο» του Σόρογκα, έργα των Βασιλείου Τέτση, Σικελιώτη, Φασιανού, Σακαγιάν, Μαρκουλάκη, Ρόρρη, Χάρου, Δασκαλάκη, καθώς και έργα καλλιτεχνών που παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο Τελλόγλειο όπως των Πάρι Πρέκα, Βίκυς Τσαλαματά, Μιχάλη Αρφαρά, Τριαντάφυλλου Βαΐτση και Άγγελου Βλάσση. Επίσης προστέθηκαν τεκμήρια και φωτογραφίες από το αρχείο Σπητέρη από τη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» και από το ΑΠΘ που όπως προαναφέρθηκε μαρτυρούν την παρουσία του ποιητή στη Θεσσαλονίκη. Η έκθεση πραγματοποιείται με τη γενική ευθύνη της Αλεξάνδρας Γουλάκη Βουτυρά. «Ο Σεφέρης είναι ο πιο βαθυστόχαστος ποιητής. Είναι δύσκολο να τον πειράξεις, αφού από μόνος του είναι ένα κεφάλαιο. Το να τα συνταιριάξει κανείς όλα αυτά είναι ένα κατόρθωμα που νομίζω πως δεν έχω ξαναδεί όμοιό του», τόνισε η ίδια μιλώντας για την προσθήκη του κομματιού που αφορά τη σχέση του ποιητή με τη Θεσσαλονίκη.
Οι ενότητες αναλυτικά
Ωστόσο, η επιμέλεια της έκθεσης είναι του διευθυντή του εικαστικού προγράμματος του Ιδρύματος Θεοχαράκη Τάκη Μαυρωτά. «Η κ. Βουτυρά έδωσε μια άλλη διάσταση στην έκθεση. Μας βοήθησε να καταλάβουμε τη σχέση του Σεφέρη με τη Θεσσαλονίκη, πλούτισε την έκθεση με άλλα εκθέματα, νομίζω όπου κι αν αποφάσιζε να την παρουσιάσει θα την προσάρμοζε στον τόπο», επεσήμανε και μίλησε για τις ενότητες της έκθεσης που αναλυτικά περιλαμβάνει:
-Χειρόγραφα του Γιώργου Σεφέρη, τις πρώτες εκδόσεις έργων του, το Νόμπελ λογοτεχνίας
- Έργα και αντικείμενα (κολοκύθες, βότσαλα, ένα ξύλινο ερμάριο κ.ά.) που είχε ζωγραφίσει ο ποιητής.
-Ασπρόμαυρες φωτογραφίες που έβγαλε ο Σεφέρης από την περίοδο των φοιτητικών του χρόνων στο Παρίσι έως τα τελευταία του ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανάμεσά τους φωτογραφίες με καθημερινές σκηνές, τοπία από τη Μικρά Ασία, την Κύπρο, την Αθήνα, την Κορυτσά, την Ύδρα, το Κάιρο, το Αμάλφι και τη Βενετία.
-Εικονογραφήσεις ποιημάτων του από τους Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Τάσσο και Γιάννη Ψυχοπαίδη.
-Έργα σημαντικών ελλήνων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν ή εμπνέονται από την ποίηση του Σεφέρη, όπως των Σπύρου Βασιλείου, Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Τάσσου, Θεόφιλου Χατζημιαχήλ κ.ά.
Τα εκθέματα είναι δανεισμένα από την Άννα Λόντου, το Μουσείο Μπενάκη – Πινακοθήκη Γκίκα, το Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, το ΜΙΕΤ, το Ίδρυμα Τσαρούχη και το Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, το MOMus, τις εκδόσεις Ίκαρος, καθώς και από τη συλλογή του Τελλογλείου, ιδιώτες συλλέκτες και τους συμμετέχοντες εικαστικούς δημιουργούς. Θα πλαισιωθεί από πολλές παράλληλες εκδηλώσεις. Θα διαρκέσει έως τις 2 Ιουνίου.
Ήταν το 1964 όταν ο σπουδαίος ποιητής Γιώργος Σεφέρης, μια χρονιά μετά την απονομή του Νόμπελ λογοτεχνίας, αναγορεύεται σε επίτιμο διδάκτορα της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ κι έτσι του δίνεται η ευκαιρία να έρθει πιο κοντά με τον πνευματικό κόσμο της Θεσσαλονίκης. Τότε, στη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» πραγματοποιούνται προς τιμήν του έξι μαθήματα από το γνωστό πανεπιστημιακό και φιλόλογο Γιώργο Σαββίδη, ενώ αμέσως μετά ακολουθεί δεξίωση, στην οποία παρευρίσκονται σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, όπως ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος, ο ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης κ.ά. Έτσι η αφρόκρεμα του πνεύματος της συμπρωτεύουσας συναντά τον νομπελίστα δημιουργό, που αφήνει με αυτόν τον τρόπο το δικό του ίχνος στην πόλη. Μαζί δε με τον προσωπικό του φίλο Γιώργο Σαββίδη (ήταν γνωστή η στενή φιλία που τους συνέδεε επί πολλά χρόνια, μάλιστα το ζεύγος Σαββίδη συνόδευσε τον ποιητή στη Σουηδική Ακαδημία της Στοκχόλμης), εκδράμουν σε διάφορα κοντινά μέρη της Θεσσαλονίκης, όπως η Βέροια και η Νάουσα. Εκεί ο φωτογραφικός φακός συλλαμβάνει τον Σεφέρη με τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, σε μία συνάντηση που αρκούσε για να γράψει ο ποιητής με την επιστροφή του στην Αθήνα με το ψευδώνυμο "Ιγνάτιος ο Τρελός" μια κριτική για το «Μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης» του θεσσαλονικιού ομότεχνού του, η οποία καθιερώνει τον τελευταίο στους αθηναϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους – αργότερα θα αποκαλυφθεί το πραγματικό πρόσωπο που κρύβεται πίσω από την περίεργη αυτή υπογραφή…
Αυτή η σχέση του Γιώργου Σεφέρη με τη Θεσσαλονίκη, αλλά και πολλές άλλες πτυχές του έργου και του βίου του, αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση «Γιώργος Σεφέρης. Όταν το φως χορεύει, μιλώ δίκαια», που εγκαινιάζεται σήμερα στις 7 μ.μ. στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών από τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη. Έτσι, μετά τον «Κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη: Ποίηση και ζωγραφική», που παρουσιάστηκε την άνοιξη του 2016 στο γνωστό χώρο, το μουσείο συνεχίζει τη σειρά των αφιερωμάτων του στους μεγάλους ποιητές. Πυρήνα της έκθεσης αποτελεί η ομότιτλη που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη στην Αθήνα, τον χειμώνα 2017-2018. «Είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε σε μια έκθεση που συνδέει τα εικαστικά με έναν σπουδαίο ποιητικό λόγο. Η επιτυχία της έκθεσης για τον Ελύτη έδειξε ότι η σύζευξη των τεχνών άγγιξε τον κόσμο», επεσήμανε η γ.γ. του δ.σ .του Τελλογλείου Ιδρύματος, καθηγήτρια ΑΠΘ Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά.
«Ο πιο βαθυστόχαστος ποιητής»
Στον εκθεσιακό χώρο του ισογείου στο Τελλόγλειο απλώνεται το σύμπαν του Γιώργου Σεφέρη μέσα από έργα περισσότερων από 40 μεγάλων ελλήνων καλλιτεχνών, εμπνευσμένα από την ποίησή του, χειρόγραφα, τις πρώτες εκδόσεις έργων του, φωτογραφίες του ποιητή, προσωπικά του αντικείμενα, καθώς και έργα και αντικείμενα που ο ίδιος ζωγράφισε. Στην έκθεση του Ιδρύματος Θεοχαράκη έχουν ενταχθεί έργα από τις συλλογές του Τελλόγλειου, τα οποία έχουν άμεση σχέση με την ποίηση του Σεφέρη, όπως το τρίπτυχο «Καθιστός άνδρας με γαρίφαλο» του Σόρογκα, έργα των Βασιλείου Τέτση, Σικελιώτη, Φασιανού, Σακαγιάν, Μαρκουλάκη, Ρόρρη, Χάρου, Δασκαλάκη, καθώς και έργα καλλιτεχνών που παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο Τελλόγλειο όπως των Πάρι Πρέκα, Βίκυς Τσαλαματά, Μιχάλη Αρφαρά, Τριαντάφυλλου Βαΐτση και Άγγελου Βλάσση. Επίσης προστέθηκαν τεκμήρια και φωτογραφίες από το αρχείο Σπητέρη από τη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» και από το ΑΠΘ που όπως προαναφέρθηκε μαρτυρούν την παρουσία του ποιητή στη Θεσσαλονίκη. Η έκθεση πραγματοποιείται με τη γενική ευθύνη της Αλεξάνδρας Γουλάκη Βουτυρά. «Ο Σεφέρης είναι ο πιο βαθυστόχαστος ποιητής. Είναι δύσκολο να τον πειράξεις, αφού από μόνος του είναι ένα κεφάλαιο. Το να τα συνταιριάξει κανείς όλα αυτά είναι ένα κατόρθωμα που νομίζω πως δεν έχω ξαναδεί όμοιό του», τόνισε η ίδια μιλώντας για την προσθήκη του κομματιού που αφορά τη σχέση του ποιητή με τη Θεσσαλονίκη.
Οι ενότητες αναλυτικά
Ωστόσο, η επιμέλεια της έκθεσης είναι του διευθυντή του εικαστικού προγράμματος του Ιδρύματος Θεοχαράκη Τάκη Μαυρωτά. «Η κ. Βουτυρά έδωσε μια άλλη διάσταση στην έκθεση. Μας βοήθησε να καταλάβουμε τη σχέση του Σεφέρη με τη Θεσσαλονίκη, πλούτισε την έκθεση με άλλα εκθέματα, νομίζω όπου κι αν αποφάσιζε να την παρουσιάσει θα την προσάρμοζε στον τόπο», επεσήμανε και μίλησε για τις ενότητες της έκθεσης που αναλυτικά περιλαμβάνει:
-Χειρόγραφα του Γιώργου Σεφέρη, τις πρώτες εκδόσεις έργων του, το Νόμπελ λογοτεχνίας
- Έργα και αντικείμενα (κολοκύθες, βότσαλα, ένα ξύλινο ερμάριο κ.ά.) που είχε ζωγραφίσει ο ποιητής.
-Ασπρόμαυρες φωτογραφίες που έβγαλε ο Σεφέρης από την περίοδο των φοιτητικών του χρόνων στο Παρίσι έως τα τελευταία του ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανάμεσά τους φωτογραφίες με καθημερινές σκηνές, τοπία από τη Μικρά Ασία, την Κύπρο, την Αθήνα, την Κορυτσά, την Ύδρα, το Κάιρο, το Αμάλφι και τη Βενετία.
-Εικονογραφήσεις ποιημάτων του από τους Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Τάσσο και Γιάννη Ψυχοπαίδη.
-Έργα σημαντικών ελλήνων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν ή εμπνέονται από την ποίηση του Σεφέρη, όπως των Σπύρου Βασιλείου, Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Τάσσου, Θεόφιλου Χατζημιαχήλ κ.ά.
Τα εκθέματα είναι δανεισμένα από την Άννα Λόντου, το Μουσείο Μπενάκη – Πινακοθήκη Γκίκα, το Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, το ΜΙΕΤ, το Ίδρυμα Τσαρούχη και το Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, το MOMus, τις εκδόσεις Ίκαρος, καθώς και από τη συλλογή του Τελλογλείου, ιδιώτες συλλέκτες και τους συμμετέχοντες εικαστικούς δημιουργούς. Θα πλαισιωθεί από πολλές παράλληλες εκδηλώσεις. Θα διαρκέσει έως τις 2 Ιουνίου.
ΣΧΟΛΙΑ