Της Αλεξάνδρας Καραγιάννη,

δικηγόρου, εμπειρογνώμονα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ειδικής Γραμματέα ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομα «ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ»

Όταν μιλάμε για Ρομά συνήθως προσεγγίζουμε το θέμα από τη σκοπιά του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης και σπάνια από την σκοπιά της ρομανι ταυτότητας ως μια πολιτισμική ταυτότητα. Ρομα όμως δεν σημαίνει μόνο περιθωριοποίηση.
Ο όρος Ρομα χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύνολο πληθυσμιακών ομαδων με κοινά χαρακτηριστικά όπως η γλώσσα και η ιστορία, που ωστόσο μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους τόσο ως προς τον βαθμό ένταξης όσο, τα ήθη κ έθιμα, την καταγωγή και τη διάλεκτο. Πρόκειται λοιπόν για έναν όρο ομπρέλα.

Οι Ρομα έχουν ιστορική παρουσία στη χώρα και είναι Έλληνες πολίτες. Είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που έχει συμβάλει στην ιστορία και τον πολιτισμό αυτού του τόπου. Πολέμησαν σε όλους τους πολέμους στους οποίους συμμετείχε η χώρα και διέσωσαν το δημοτικό τραγούδι. Ιστορικά ωστόσο αντιμετωπίστηκαν ως ξένοι και διαφορετικοί, με αδιαφορία από την ελληνική πολιτεία η οποία είχε ως αποτέλεσμα μετά και από τις μεγάλες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές στη χώρα να περιθωριοποιηθούν.
Η ελληνική κυβέρνηση στην τελευταία καταγραφή που επιχείρησε, κατάφερε να καταγράψει περίπου 

117.000 Ρομα στην ελληνική επικράτεια οι οποίοι ζουν σε συνολικά περίπου 340 περιοχές. Από αυτές μόνο οι 77 αφορούν καταυλισμούς και άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Ενώ οι Ρομα μπορεί να διαφέρουν ως προς τον βαθμό ένταξης και αλλά χαρακτηριστικά, κοινός παρονομαστής είναι οι διακρίσεις τις οποίες υφίστανται. Η πρόσβαση των Ρομα σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά είναι πολύ πιο περιορισμένη σε σχέση με αυτή του γενικού πληθυσμού, όπως αυτό αποτυπώνεται σε εκθέσεις του οργανισμού θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ.
Έχει αποτυπωθεί στην πράξη ότι οι Ρομα όταν δεν περιθωριοποιούνται, όταν η τοπική αυτοδιοίκηση του τόπου στον οποίο ζουν δεν είναι εχθρική, όταν οι συνθήκες διαβίωσης είναι βελτιωμένες και όταν ουσιαστικά έχουν ίσες ευκαιρίες για κοινωνική πρόοδο, μπορεί να είναι οτιδήποτε επιλέξουν: επιστήμονες, έμποροι, καλλιτέχνες ή οτιδήποτε άλλο. Δεν είναι εξάλλου καθόλου λίγοι οι Ρομα που έχουν διακριθεί στην τέχνη ή οι Ρομα που έχουν σπουδάσει. Αυτοί ωστόσο χάνονται μέσα στο πλήθος καθώς όπως είπα στην αρχή η ταυτότητα των Ρομα δεν προσεγγίζεται συνήθως ως μια πολιτισμική ταυτότητα, αλλά ως ένα κοινωνικό φαινόμενο αποκλεισμού.
Η χώρα μας παρότι σχεδιάζει πολιτικές κοινωνικής ένταξης τα τελευταία περίπου 30 χρόνια, έχει ουσιαστικά αποτύχει να διασφαλίσει ίσες ευκαιρίες για αυτό το κομμάτι του πληθυσμού, καθώς τις περισσότερες φορές οι δράσεις είναι αποσπασματικές, χωρίς σταθερή πολιτική βούληση, χρονοδιάγραμμα και προϋπολογισμό καθώς και χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή της κοινότητας και εμπειρογνωμόνων που έχουν πραγματική γνώση γύρω από ζητήματα κοινωνικής ένταξης. Επομένως δεν μπορούμε να πούμε ότι η προσπάθεια για κοινωνική εντάξω έχει αποτύχει καθώς ποτέ δεν την επιχειρήσαμε σοβαρά.