Στις κάλπες ξανά σήμερα το ΠΑΣΟΚ, για την τελική αναμέτρηση ανάμεσα στον Νίκο Ανδρουλάκη και τον Χάρη Δούκα για την αρχηγία του κόμματος. Το μεγάλο στοίχημα των επαναληπτικών εκλογών, πέρα φυσικά από το ποιος από τους δύο θα επικρατήσει, είναι η συμμετοχή. Ο αριθμός των 300.000 και πλέον που προσήλθαν να ψηφίσουν την περασμένη Κυριακή, μπορεί να ήταν κατώτερος των προσδοκιών που είχαν καλλιεργηθεί, ήταν όμως απολύτως ικανοποιητικός αν συνυπολογίσει κανείς και το κλίμα της εποχής που θέλει τον κόσμο να αποστασιοποιείται από τα πολιτικά πράγματα. Ωστόσο, εάν στις σημερινές εκλογές η προσέλευση των ψηφοφόρων μειωθεί σημαντικά, για παράδειγμα εάν πέσει κάτω από τις 200.000, αυτό θα αποτελέσει οπισθοδρόμηση και θα θολώσει κάπως τη θετική εικόνα του πρώτου γύρου. Κι αυτό είναι το πρώτο ζητούμενο της σημερινής αναμέτρησης.

Όμως, για τον επόμενο αρχηγό η μεγάλη πρόκληση είναι άλλη. Αφορά την πολιτική ομογενοποίηση του ΠΑΣΟΚ το οποίο, όπως απέδειξε η κάλπη της περασμένης Κυριακής, αλλά και αυτές των ευρωεκλογών και των εθνικών εκλογών του 2023, αποτελείται ουσιαστικά από δύο κόμματα. Το ένα τμήμα του είναι το παλιό ορθόδοξο λαϊκό ΠΑΣΟΚ, με ορισμένα μάλιστα ψήγματα λαϊκισμού, το οποίο φαίνεται να αντιπροσωπεύει τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα και συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις, όπως για παράδειγμα ο αγροτικός κόσμος. Το δεύτερο τμήμα του είναι το εκσυγχρονιστικό φιλελεύθερο ΠΑΣΟΚ, που εκφράζει κυρίως μεσοαστικά κοινωνικά στρώματα. Η διαίρεση αυτή έχει ασφαλώς αναφορά σε πολιτικές, σε πρόσωπα, αλλά και χωροταξικές.

Το λαϊκό, πατριωτικό ΠΑΣΟΚ κινείται αριστερότερα του Κέντρου, με αρκετά στοιχεία ριζοσπαστισμού, τουλάχιστον σε ορισμένα θέματα, έχοντας ως βασικό πολιτικό πυλώνα του τις ανδρεοπαπανδρεϊκές παρακαταθήκες. Από την άλλη, το φιλελεύθερο, εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ κινείται κυρίως στο χώρο του Κέντρου, με πολιτική αναφορά στη δεύτερη κυβερνητική περίοδο υπό τον Κώστα Σημίτη. Παρά τις διαφορές τους, κοινό στοιχείο και των δύο αυτών επιμέρους τμημάτων είναι η κυβερνησιμότητα. Τόσο το λαϊκό, όσο και το εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ αισθάνονται άβολα και ασφυκτιούν στα εκλογικά επίπεδα του 15% και στοχεύουν στην ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας. Και τα δύο υπέστησαν σοβαρότατες απώλειες την τελευταία δεκαπενταετία, στα χρόνια των μνημονίων·οι μεν προς τον ΣΥΡΙΖΑ, οι δε προς τη Νέα Δημοκρατία.

Η διαίρεση αυτή έχει αναφορά και σε επίπεδο προσώπων, όπως πολύ ξεκάθαρα αποτυπώθηκε στην εσωκομματική κάλπη της περασμένης Κυριακής. Το ορθόδοξο, λαϊκό ΠΑΣΟΚ επέλεξε τον Νίκο Ανδρουλάκη κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως τον Χάρη Δούκα και τον Μιχάλη Κατρίνη. Το φιλελεύθερο, εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ ψήφισε την Άννα Διαμαντοπούλου, αλλά και τον Παύλο Γερουλάνο ο οποίος διατηρεί επιρροές και στο λαϊκό κομμάτι των ψηφοφόρων της Χαριλάου Τρικούπη.

Η διαίρεση έχει όμως και χωροταξικά-δημογραφικά χαρακτηριστικά. Η ελληνική περιφέρεια όπου απαντώνται άνθρωποι με χαμηλότερο εισοδηματικό και κοινωνικό προφίλ φαίνεται πως γοητεύεται περισσότερο από το λαϊκό ΠΑΣΟΚ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κ. Ανδρουλάκης πρώτευσε σε εννέα από τις 13 περιφέρειες, όλες στην ύπαιθρο. Αντιθέτως, οι μεσοαστικές περιοχές όπου απαντώνται άνθρωποι με καλύτερα εισοδήματα και υψηλότερο κοινωνικό προφίλ έλκονται περισσότερο από το φιλελεύθερο εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ γι’ αυτό και επέλεξαν τους Γερουλάνο και Διαμαντοπούλου.

Στην Αττική όπου ψηφίζει μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος το δίδυμο της σημερινής αναμέτρησης, οι κ. Ανδρουλάκης και Δούκας, βρέθηκαν στην τρίτη και την τέταρτη θέση αντιστοίχως με τους κ. Γερουλάνο και Διαμαντοπούλου να μοιράζονται τις δύο πρώτες. Ανάλογο ήταν το αποτέλεσμα και στην Α’ Θεσσαλονίκης, ενώ στο σύνολο της περιφερειακής ενότητας, σε Α’ και Β’ Θεσσαλονίκης πρώτη βγήκε η κ. Διαμαντοπούλου και ακολούθησαν οι κ. Ανδρουλάκης, Γερουλάνος και Δούκας. Αλλά ακόμη και σε αυτές τις αστικές περιοχές παρατηρούνται διαιρέσεις. Για παράδειγμα, στη Θεσσαλονίκη η κ. Διαμαντοπούλου πρώτευσε στο καθαρό αστικό κομμάτι, στους δήμους Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς και Πυλαίας Χορτιάτη, ενώ ο κ. Ανδρουλάκης επικράτησε στους δήμους της δυτικής Θεσσαλονίκης. Μοναδική εξαίρεση ήταν ο δήμος Νεάπολης Συκεών όπου πρώτος βγήκε ο κ. Δούκας.

Η διαίρεση αυτή είχε αποτυπωθεί και στις ευρωεκλογές, αλλά και στις εθνικές εκλογές του 2023. Τον περασμένο Ιούνιο το ΠΑΣΟΚ είχε συγκεντρώσει το 12,79% των ψήφων, αλλά στην A’ Αθηνών είχε μόλις 8,76% και στις υπόλοιπες εκλογικές περιφέρειες της Αττικής ήταν κάτω από το 10%. Το ίδιο συνέβη και στην Α’ Θεσσαλονίκης όπου είχε λάβει 9,43%. Στις δε εθνικές εκλογές, όταν το πανελλαδικό ποσοστό ήταν στο 11,84%, στην Α' Αθηνών ήταν σχεδόν στο μισό, 6,86% στη δε Α' Θεσσαλονίκης 8,14%. Τα αποτελέσματα των δύο αυτών εκλογικών αναμετρήσεων δείχνουν ότι ένα κομμάτι ψηφοφόρων οι οποίοι έλκονται από εκσυγχρονιστικές, φιλελεύθερες απόψεις και προσήλθαν στις εσωκομματικές κάλπες, στις ευρωεκλογές και στις εθνικές εκλογές έκαναν άλλες επιλογές.

Το μεγάλο στοίχημα, λοιπόν, για τον νέο πρόεδρο είναι το πώς θα καταφέρει να καλύψει αυτήν τη «μαύρη» τρύπα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Δηλαδή, το πως θα μπορέσει να ομογενοποιήσει πολιτικά τις δύο «ψυχές» του ΠΑΣΟΚ οι οποίες είναι μεν διακριτές, χωρίς ωστόσο να βρίσκονται σε αντιπαράθεση. Κι αυτό, πέρα από τις πολιτικές θέσεις και προτάσεις, θα πρέπει να εκφραστεί ασφαλώς και σε επίπεδο ηγετικής ομάδας στην οποία δεν μπορεί να μην εκπροσωπηθούν και τα δύο στελέχη τα οποία αν και έμειναν εκτός δεύτερου γύρου, εντούτοις συγκέντρωσαν περισσότερο από το 40% των προτιμήσεων των μελών και φίλων του ΠΑΣΟΚ.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 13.10.2024