Οι Έλληνες κριτικοί κινηματογράφου προτείνουν 20 ταινίες

Η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ), με ευκαιρία τα 40 χρόνια από την ίδρυσή της, εξέδωσε ένα ακόμα εξαιρετικό βιβλίο, στο οποίο διάφορα μέλη της γράφουν για τις 10 καλύτερες ελληνικές και τις 10 καλύτερες ευρωπαϊκές ταινίες των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών. Αυτές οι ταινίες επιλέχθηκαν κατόπιν ψηφοφορίας και αποτελούν, κατά την άποψη των συναδέλφων ότι καλύτερο έχει να επιδείξει το ελληνικό και ξένο σινεμά. Εντύπωση κάνουν δύο πράγματα: ότι πολλοί από τους Έλληνες και Ευρωπαίους σκηνοθέτες, που επιλέχθηκανοι ταινίες τους είναι νεκροί, ενώ υπάρχουν τρεις σε μικρή ηλικία, που φαίνεται πως θα συνεχίσουν μια σπουδαία καριέρα. Πάντως, τη μέγιστη θετική εντύπωση δημιουργεί το γεγονός ότι ο μοναδικός σκηνοθέτης του οποίου μπαίνουν 2 ταινίες στη λίστα των 20 είναι ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, που στο ελληνικό top 10 κατέχει την πρώτη θέση με τον "Θίασο" και την 8η θέση με "Το βλέμμα του Οδυσσέα". Κατά τα άλλα, όπως αναμενόταν, από την Ευρώπη υπάρχουν οι υπογραφές των Ταρκόφσκι, Αντονιόνι, Κισλόφσκι, Χάνεκε, Μπερτολούτσι, Βέντερς και Τρίερ. Εντύπωση προκαλεί στον γράφοντα η απουσία του Λουίς Μπουνιουέλ. Θεματολογία και ποικιλία Στη λίστα των 10 καλύτερων ελληνικών ταινιών ποικίλλουν τόσο η θεματολογία όσο και η διαφορετική αισθητική προσέγγιση, αλλά και τα ιδιαίτερα σενάρια και οι διαφορές μεταξύ τους. Ας πούμε, την 1η και τη 2η ταινία τις χωρίζει μια τεράστια απόσταση: ο πολυβραβευμένος και πολύκροτος "Θίασος", με την αισθητική των πλάνων-σεκάνς, αναφέρεται στο θέατρο της νεότερης ελληνικής Ιστορίας και στις ιδεολογικές διαφοροποιήσεις της χώρας μας, προτείνοντας και την πρώτη αριστερή εκδοχή για το ελληνικό γίγνεσθαι. Αντίθετα, η τόσο αγαπητή και στους νέους "Γλυκιά Συμμορία" υιοθετεί το αφηγηματικό μοντέλο του αμερικανικού σινεμά, σαφώς διακρίνεται για τις αντεξουσιαστικές και αναρχικές της θέσεις, ειρωνεύεται τις ιδεολογίες και προτείνει την κατά μόνας δράση. Στην 3η θέση "Η φωτογραφία" του Νίκου Παπατάκη είναι ένα συγκλονιστικό φιλμ με αριστουργηματικό σενάριο. Ενώ πρωτογενώς έχει ως θέμα τη μετανάστευση, κατ' ουσίαν είναι ένα φιλμ-σχόλιο για το ψέμα που θέλουμε να αγαπάμε, με μια πολιτική αναφορά στην παραπαίουσα μεταδικτατορική Ελλάδα. Στη συνέχεια, το βραβευμένο "Ρεμπέτικο" του Κώστα Φέρρη είναι τυπικά ένα μιούζικαλ με εξαιρετικά τραγούδια, ουσιαστικά όμως αποτελεί μια διαδρομή στη νεότερη ελληνική ιστορία. Στην 5η θέση, ο "Κυνόδοντας" του Γιώργου Λάνθιμου η ταινία που βραβεύτηκε στις Κάννες και μπήκε στην πεντάδα για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Ουσιαστικά, είναι το φιλμ που θεμελιώνει το λεγόμενο «Weird Greek Cinema» και αφηγείται, με έναν σχετικά δύσκολο τρόπο, την ιστορία μιας δυσλειτουργικής σύγχρονης μεγαλοαστικής οικογένειας. Ουσιαστικά, είναι μια έντονη κριτική της ελληνικής κοινωνίας και των στρεβλώσεών της. Ηδονοβλεψία και ποίηση Στην 6η θέση "Οι απέναντι" φέρνουν τετ-α-τετ τους Μπέτυ Λιβανού και Άρη Ρέτσο. Πέρα από μια θαυμάσια ερωτική ταινία, είναι ένα σαφέστατο σχόλιο για τον Χίτσκοκ και το βλέμμα, παράλληλα όμως καταλήγει στο πολύ σωστό συμπέρασμα πως ο έρωτας είναι μια πράξη επαναστατική και λυτρωτική. Στην επόμενη θέση έχουμε το πιο δύσκολο και δυσνόητο φιλμ της δεκάδας, αλλά ταυτόχρονα και ένα έξοχο ποιητικό αριστούργημα: την "Καρκαλού" του Σταύρου Τόρνε, μια ταινία ανορθόδοξης αφήγησης που μπλέκει έντεχνα τη μεταφυσική, το θάνατο, το βλέμμα και την απογειωμένη συνείδηση. Στη συνέχεια, με "Το βλέμμα του Οδυσσέα", ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κάνει ένα εκπληκτικό φιλμ - πρόγνωση για το τι θα συμβεί στον κόσμο μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Συγκλονιστική παραμένει η φράση του Βέγγου «η Ελλάδα πεθαίνει, αλλά πεθαίνει αργά». Στην 9η θέση ισοβαθμούν 2 ταινίες, το "Αυτή η νύχτα μένει" του Νίκου Παναγιωτόπουλου και η "Εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων" του Δήμου Αβδελιώδη. Στο πρώτο φιλμ, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος πέτυχε το σχεδόν ακατόρθωτο: συνδυάζοντας το αγαπημένο του γκονταρικό ύφος με την κοινωνιολογία των μαγαζιών της νύχτας και με υπέροχη μουσική. Η δεύτερη ταινία, παρά τη μεγάλη της διάρκεια, είναι μια χαρούμενη, πρωτότυπη, φωτεινή στην κυριολεξία ταινία, με εξαιρετικό σενάριο. Με επικεφαλής τον Αντρέι Πρώτη στη λίστα των καλύτερων ευρωπαϊκών ταινιών η πολύωρη και άκρως ποιητική ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι "Στάλκερ". Με εκπληκτική φωτογραφία, εξαιρετικά ντεκόρ, είναι η ιστορία της απαγορευμένης ζώνης, με ότι συνεπάγεται αυτή. Αργοί ρυθμοί, δύσκολη παρακολούθηση, φιλοσοφικές αναφορές. Στη συνέχεια έρχεται ο Μικελάντζελο Αντονιόνι με το "Επάγγελμα ρεπόρτερ", με τους Τζακ Νίκολσον και Μαρία Σνάιντερ. Ο Μικελάντζελο αναφέρεται και πάλι στο θέμα της αλλοτρίωσης, μόνο που εδώ στο σενάριό του προτείνει δραστικά μέσα θεραπείας της. Η περιπλάνηση, η έρημος, η αλλαγή ταυτότητας και ταυτόχρονα ο θάνατος. Ο ήρωας είναι πια ένας άλλος. Στην ιστορία του κινηματογράφου πέρασε το τέλος με το πλάνο των 7 λεπτών. Ένας νέος ρώσος σκηνοθέτης, ο Αντρέι Ζβιαγκίντσεφ, αρπάζει στην κυριολεξία την 3η θέση με την "Επιστροφή", μια ιδιόρρυθμη αλληγορική ταινία. Ουσιαστικά, είναι ένα πολιτικό, θεολογικό και κοινωνικό σχόλιο για τη Ρωσία μετά την πτώση του σοσιαλισμού. Στη συνέχεια, έρχεται ο "Δεκάλογος" του Κριστόφ Κισλόφσκι, 10 τηλεταινίες με αναφορά στις 10 Εντολές, η μία καλύτερη από την άλλη. Η ιδιοφυία ενός αυστριακού Την 5η θέση μοιράζονται ο "Κρυμμένος" του Μίκαελ Χάνεκε, και "Ο μάγειρας, ο κλέφτης, η γυναίκα του και ο εραστής της" του Πίτερ Γκρίναγουεϊ και το "Κάποτε στην Ανατολία" του Τούρκου Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν. Ο "Κρυμμένος" με τον Ντανιέλ Οτέιγ είναι ένα αριστούργημα στην κυριολεξία, ένα θρίλερ της ανήσυχης συνείδησης, που αναφέρεται στις θαμμένες αστικές ενοχές. "Ο μάγειρας ,ο κλέφτης, η γυναίκα του και ο εραστής της" αποτελεί μια πρόκληση για το σινεμά, αναφερόμενη, όπως και το "Weekend" του Γκοντάρ, στη σύγχρονη ανθρωποφαγία με σκηνές-σοκ. Το "Κάποτε στην Ανατολία"  μια σαφώς πολιτική ταινία γύρω από το μετασχηματισμό της γείτονας χώρας. Την 8η θέση μοιράζονται το "1900" του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι και το "Ένας Αμερικάνος φίλος" του Βιμ Βέντερς. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ένα έπος σε δύο μέρη που αφορά την ιστορία της σύγχρονης Ιταλίας με συνεχείς πολιτικές αναφορές. Το "Ένας Αμερικάνος φίλος" είναι το ιμπρεσσιονιστικό αριστούργημα του Βέντερς, που ασχολείται εύστοχα με πολλά θέματα. Αρχικά με το βλέμμα, την εικόνα και την παραχάραξή της, την αποικιοποίηση της χώρας του από μια ξένη κουλτούρα, το αμερικανικό σινεμά.10η και τελευταία ταινία το βραβευμένο αριστούργημα του Λαρς φον Τρίερ "Το στοιχείο του εγκλήματος", γυρισμένη με ειδικές τεχνικές στη φωτογραφία. Με πολλές σινεφίλ αναφορές είναι η εφιαλτική περιπλάνηση του βασικού ήρωά του σε μια Ευρώπη όπου ο ήλιος δεν ανατέλλει πια, τα πάντα είναι γεμάτα σήψη και λάσπη, μια προφητεία για το θάνατο της γηραιάς ηπείρου, παράλληλα με την ιχνηλασία της νοσηρότητας. Δεν μένει τώρα παρά να κάνετε τις δικές σας λίστες και να τις συγκρίνετε με αυτές των κριτικών. Να ενημερώσω ότι 19 από τις 20 ταινίες της λίστας κυκλοφορούν σε dvd και μπορείτε να τις προμηθευτείτε.  

---

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη" την Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2017