Πεινασμένες και εξαντλημένες οικογένειες Αρμενίων γέμισαν τους δρόμους καθώς φεύγουν από τα σπίτια τους στον ηττημένο αποσχισθέντα θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες κάλεσαν το Αζερμπαϊτζάν να προστατεύσει τους αμάχους και να αφήσει να περάσει βοήθεια.

Οι Αρμένιοι του Καραμπάχ --τμήμα του Αζερμπαϊτζάν που δεν τελούσε υπό τον έλεγχο του Μπακού αφότου διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση-- άρχισαν να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους αυτή την εβδομάδα αφού οι δυνάμεις τους κατατροπώθηκαν σε μια επιχείρηση αστραπή του στρατού του Αζερμπαϊτζάν.

Τουλάχιστον 19.000 από τους 120.00 Αρμένιους που αποκαλούν πατρίδα τους το Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν περάσει ήδη στην Αρμενία, δήλωσε ο αντιπρόεδρος της αρμενικής κυβέρνησης Τιγκράν Χατσατριάν, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, με αυτοκίνητα και λεωφορεία γεμάτα με τα υπάρχοντά τους να κατεβαίνουν τον ορεινό δρόμο από το Αζερμπαϊτζάν.

Ορισμένοι έφυγαν στριμωγμένοι στις καρότσες φορτηγών, άλλοι με τρακτέρ. Η Ναρίν Σακαριάν, μια γιαγιά με τέσσερα εγγόνια, έφθασε με το αυτοκίνητο του γαμπρού της μαζί με έξι ανθρώπους στριμωγμένους μέσα. Μία απόσταση 77 χιλιομέτρων με το αυτοκίνητο πήρε 24 ωρες, είπε. Δεν είχαν καθόλου τρόφιμα.

"Σε όλη τη διαδρομή τα παιδιά έκλαιγαν, πεινούσαν", δήλωσε η Σακαριάν στο Reuters στα σύνορα, κρατώντας στα χέρια την τριών ετών εγγονή της, η οποία όπως είπε αρρώστησε στη διάρκεια του ταξιδιού. "Φύγαμε ώστε να μείνουμε ζωντανοί, όχι για να ζήσουμε".

Καθώς οι Αρμένιοι έσπευδαν να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα του Καραμπάχ, την οποία η Αρμενία αποκαλεί Στεπανακέρτ και το Αζερμπαϊτζάν Χανκεντί, τα πρατήρια βενζίνης κατακλύστηκαν από πανικόβλητους οδηγούς. Οι αρχές εκεί ανέφεραν πως τουλάχιστον 20 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 290 τραυματίστηκαν από μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε έπειτα από έκρηξη που σημειώθηκε χθες, Δευτέρα, σε εγκατάσταση αποθήκευσης καυσίμων.

Έκκληση των ΗΠΑ στο Μπακού

Η επικεφαλής της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID), Σαμάνθα Πάουερ, στην αρμενική πρωτεύουσα Γερεβάν, κάλεσε το Αζερμπαϊτζάν "να διατηρήσει την κατάπαυση του πυρός και να λάβει συγκεκριμένα βήματα για να προστατεύσει τα δικαιώματα των αμάχων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ".

Η Πάουερ, η οποία παρέδωσε νωρίτερα στον Αρμένιο πρωθυπουργό επιστολή υποστήριξης από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, δήλωσε πως η χρήση βίας από το Αζερμπαϊτζάν ήταν απαράδεκτη και πως η Ουάσινγκτον εξετάζει μια κατάλληλη απόκριση.

Κάλεσε τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ να τηρήσει την υπόσχεσή του να προστατεύσει τα δικαιώματα των Αρμενίων κατοίκων του θύλακα, να ανοίξει και πάλι πλήρως τον διάδρομο Λατσίν που συνδέει την περιοχή με την Αρμενία και να αφήσει να περάσει η παράδοση βοήθειας και μια διεθνής αποστολή επιτήρησης.

Ο Αλίεφ έχει δεσμευτεί ότι θα διασφαλίσει την ασφάλεια των Αρμενίων του Καραμπάχ αλλά είπε πως η σιδηρά πυγμή που επέδειξε έστειλε την ιδέα της ανεξαρτησίας της περιοχής στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

"Είναι απολύτως αποφασιστικής σημασίας ανεξάρτητοι παρατηρητές καθώς και ανθρωπιστικές οργανώσεις να αποκτήσουν πρόσβαση στους ανθρώπους στο Καραμπάχ που εξακολουθούν να έχουν επείγουσες ανάγκες", είπε αργότερα η Πάουερ στη διάρκεια επίσκεψης στο χωριό Κορνιντζόρ στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν.

Ανακοίνωσε επίσης τη χορήγηση 11,5 εκατομμυρίων δολαρίων ως επείγουσα βοήθεια των ΗΠΑ για το Καραμπάχ.

Απαντώντας σε ερώτηση αν πιστεύει πως οι αζερικές δυνάμεις διέπραξαν ωμότητες εναντίον αμάχων ή μαχητών στο Καραμπάχ, είπε: "Ακούσαμε πολύ ανησυχητικές αναφορές για βία εναντίον αμάχων. Την ίδια στιγμή με δεδομένο το χάος εκεί και το ψυχικό τραύμα, η συγκέντρωση μαρτυριών... των ανθρώπων που ήρθαν είναι κάτι που μόλις αρχίζει".

"Δεν έχουμε πουθενά να πάμε"

Αρμένιοι που κατάφεραν να φθάσουν στην Αρμενία έδωσαν οδυνηρές περιγραφές του πώς έφυγαν για να γλιτώσουν από τον θάνατο, τον πόλεμο και την πείνα.

Ορισμένοι είπαν πως είδαν πολλούς νεκρούς αμάχους -- ένας είπε, δεκάδες. Άλλοι, ορισμένοι με μικρά παιδιά, έβαλαν τα κλάματα καθώς περιέγραφαν μιαν οδύσσεια διαφυγής από τον πόλεμο, ύπνου στο ύπαιθρο και με τις κοιλιές τους να γουργουρίζουν από την πείνα.

"Πήραμε ό,τι μπορούσαμε και φύγαμε. Δεν ξέρουμε πού πάμε. Δεν έχουμε πουθενά να πάμε", είπε στο Ρόιτερς ο Πέτια Γκριγκοριάν, ένας 69χρονος οδηγός στη συνοριακή πόλη Γκόρις την Κυριακή.

Το Ρόιτερς δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει από ανεξάρτητη πηγή τις αναφορές για τη στρατιωτική επιχείρηση μέσα στο Καραμπάχ. Το Αζερμπαϊτζάν έχει πει ότι έθεσε στο στόχαστρο μόνο μαχητές στο Καραμπάχ.

Η νίκη του Αζερμπαϊτζάν αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου, ενός μωσαϊκού εθνοτήτων που διασταυρώνεται με αγωγούς πετρελαίου και αερίου όπου η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία και το Ιράν διαγκωνίζονται για επιρροή.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης η Αρμενία εξαρτάτο από μια σύμπραξη ασφαλείας με τη Ρωσία, ενώ το Αζερμπαϊτζάν ήρθε πιο κοντά στην Τουρκία, με την οποία έχει γλωσσικούς και πολιτιστικούς δεσμούς.

Η Αρμενία επιδιώκει τελευταία στενότερους δεσμούς με τη Δύση και κατηγορεί τη Ρωσία, που είχε ειρηνευτική δύναμη στο Καραμπάχ αλλά τώρα είναι απασχολημένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ότι απέτυχε να προστατεύσει το Καραμπάχ. Η Μόσχα αρνείται την κατηγορία και έχει πει στον Πασινιάν ότι κάνει μεγάλο λάθος που φλερτάρει με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Κρεμλίνο δήλωσε πως ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν συζήτησε την κατάσταση στο Καραμπάχ με τον πρόεδρο Εμπραχίμ Ραϊσί του Ιράν, το οποίο συνορεύει τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν.

Ο Αλίεφ υπαινίχθηκε τη Δευτέρα την προοπτική της δημιουργίας ενος χερσαίου διαδρόμου στην Τουρκία μέσω της Αρμενίας. Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, που συναντήθηκε τη Δευτέρα με τον Αλίεφ, δήλωσε σήμερα πως ένας τέτοιος διάδρομος πρέπει να συμπληρωθεί.

Ο Ανατόλι Αντόνοφ, ο Ρώσος πρεσβευτής στις Ηνωμένες Πολιτείες, είπε στην Ουάσινγκτον να σταματήσει να συσσωρεύει αντιρωσικά αισθήματα στην Αρμενία.