Ο Δημήτρης Κωβαίος, Πρύτανης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μιλά στη «ΜτΚ» για τις προτεραιότητες που πρέπει να θέσει η νέα πρυτανική Αρχή, εκφράζει τους προβληματισμούς του για την επικείμενη ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, αναφέρεται στους τρόπους αποτελεσματικής προστασίας της ακαδημαϊκής κοινότητας, εξηγεί τους λόγους για τους οποίους δεν θα πρέπει να απορροφηθούν τα ΝΠΔΔ από το ΑΠΘ και αποκαλύπτει τους μελλοντικούς του στόχους, μετά την ολοκλήρωση της θητείας του ως Πρύτανης.

Βρίσκεστε στο τιμόνι του μεγαλύτερου ακαδημαϊκού ιδρύματος της χώρας εδώ και τέσσερις μήνες έχοντας ωστόσο μακρά εμπειρία για τα ζητήματα του ΑΠΘ από τη θέση του Αντιπρύτανη και άλλες διοικητικές θέσεις που είχατε στο παρελθόν. Καθότι βρισκόμαστε εν αναμονή εκλογής του νέου πρύτανη, ποιες εκτιμάτε ότι είναι οι προτεραιότητες που θα πρέπει να τεθούν άμεσα και να συνεχιστούν με τη νέα θητεία του επόμενου πρύτανη;

Αποτελεί μέγιστη τιμή και ευθύνη, το γεγονός ότι υπηρετώ το ΑΠΘ, από τις θέσεις του Πρύτανη και του Αντιπρύτανη. Το ΑΠΘ είναι το μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, με 11 Σχολές, 41 Τμήματα και περισσότερους από 84000 προπτυχιακούς, μεταπτυχιακούς, υποψήφιους διδάκτορες και μεταδιδάκτορες ερευνητές. Αποτελεί τον πνευματικό φάρο της πόλης της Θεσσαλονίκης και έχει μία εξαιρετική διεθνή ακτινοβολία και σπουδαίο ρόλο για την ελληνική κοινωνία.

Βρίσκομαι στο ΑΠΘ από το 1980, δηλαδή για περισσότερα από 40 χρόνια, με εξαίρεση την περίοδο των διδακτορικών μου σπουδών στην Ολλανδία (Άμστερνταμ) και τη στρατιωτική μου θητεία. Συνεπώς, αποτελεί το δεύτερο σπίτι μου και νομίζω ότι το γνωρίζω καλά.

Εάν θα έπρεπε να θέσω ορισμένες κύριες προτεραιότητες για την επόμενη διοίκηση, αυτές θα έλεγα ότι είναι οι ακόλουθες:

- Η φοιτητική μέριμνα και ειδικότερα:

α. Φροντίδα για βελτίωση των υπηρεσιών σίτισης (στην Πανεπιστημιακή Φοιτητική Λέσχη) και στέγασης (στις Εστίες) προς τους φοιτητές μας. Μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να αναγερθούν νέες φοιτητικές εστίες, ώστε να ικανοποιηθούν οι μεγάλες ανάγκες στέγασης των φοιτητών. Η ανέγερση νέων φοιτητικών εστιών, θα μπορούσε να γίνει σε εκτάσεις που διαθέτει το ΑΠΘ, με σύμπραξη με κατασκευαστικές εταιρίες. Το Αγρόκτημα και ιδιαίτερα εκτάσεις του που δεν χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση των φοιτητών του Τμήματος Γεωπονίας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν εξαιρετικό χώρο, για ανέγερση νέων εστιών, χωρίς βέβαια να καταργηθεί το ΝΠΔΔ του Αγροκτήματος.

β. Φροντίδα για τους φοιτητές που ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες, ώστε να μπορούν απρόσκοπτα να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Θα πρέπει να συνεχιστεί η χρηματοδότηση από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ, που ολοκληρώνεται τον Νοέμβριο και στην οποία στηρίζονται υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης, μεταφοράς φοιτητών με κινητικά προβλήματα, αντιμετώπισης προβλημάτων για φοιτητές μας με προβλήματα όρασης και ακοής, η προσβασιμότητα των κτιρίων κλπ. Θα πρέπει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και το Υπουργείο Παιδείας να φροντίσουν ώστε να μην υπάρξουν καθυστερήσεις και η στήριξη των φοιτητών μας να συνεχιστεί κανονικά και μετά τον ερχόμενο Νοέμβριο.

- Οι κτιριακές υποδομές

Οι υπάρχουσες κτιριακές υποδομές χρειάζονται σημαντικές βελτιώσεις και παράλληλα απαιτείται η ανέγερση νέων κτιρίων για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών πολλών τμημάτων του ΑΠΘ. Το ΑΠΘ ασφυκτιά στα υπάρχοντα κτίρια της πανεπιστημιούπολης, στο κέντρο της πόλης. Η ανέγερση νέων κτιρίων, σε εκτάσεις εκτός της πανεπιστημιούπολης, όπως για παράδειγμα σε εκτάσεις του Αγροκτήματος που δεν χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του Τμήματος Γεωπονίας, θα μπορούσε να αποτελέσει μία εξαιρετική προοπτική. Προφανώς χρειάζεται γενναία οικονομική ενίσχυση από την πολιτεία και περιορισμός της σχετικής γραφειοκρατίας και του απαιτούμενου χρόνου για την εκτέλεση και ολοκλήρωση των έργων.

- Η εξωστρέφεια του Πανεπιστημίου μας

Το ΑΠΘ, με το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων και το Γραφείο Erasmus, έχει συνάψει εκατοντάδες συνεργασίες με Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα στο εξωτερικό και στη χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτών των συνεργασιών, κάθε χρόνο, εκατοντάδες φοιτητές και μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας μετακινούνται στο εξωτερικό και αντίστροφα φοιτητές και καθηγητές από το εξωτερικό επισκέπτονται το ΑΠΘ. Η κινητικότητα των φοιτητών μας και του προσωπικού και οι συνεργασίες με πανεπιστήμια του εξωτερικού, βρίσκονται σε εξαιρετικό επίπεδο και θα πρέπει να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο.

- Η βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου με χρήση νέων καινοτόμων τεχνολογιών.

Το ΑΠΘ έχει κάνει μεγάλα βήματα προόδου στην υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών, που μάλιστα αναπτύσσονται από τους ανθρώπους του. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν η πλατφόρμα εκπαίδευσης, γνωστή ως e-learning, όπου οι φοιτητές παρακολουθούν τις δραστηριότητες κάθε μαθήματος από το σπίτι και επικοινωνούν με τους διδάσκοντες, η ηλεκτρονική γραμματεία γνωστή ως sis μέσω της πλατφόρμας Universis, με τη βοήθεια της οποίας οι φοιτητές παρακολουθούν τις βαθμολογίες, την πρόοδο, λαμβάνουν πιστοποιητικά σπουδών κλπ., η πλατφόρμα της Μονάδας Διασφάλισης ποιότητας (ΜΟΔΙΠ), μέσω της οποίας δίνονται εξειδικευμένες πληροφορίες για τα εκατοντάδες διδασκόμενα μαθήματα και τους διδάσκοντες και γίνεται η αξιολόγηση των μαθημάτων και καθηγητών από τους φοιτητές. Επίσης, το ΑΠΘ είναι το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδος που εκδίδει πιστοποιητικά σπουδών στην αγγλική γλώσσα. Όλη αυτή η προσπάθεια, ηλεκτρονικής διακυβέρνησης θα πρέπει να συνεχιστεί και βελτιωθεί.

- Η ανάπτυξη της έρευνας και η διασύνδεσή της με την κοινωνία και τις ανάγκες της.

Το ΑΠΘ είναι ο μεγαλύτερος ερευνητικός οργανισμός στην Ελλάδα. Περίπου 7000 ερευνητές όλων των επιπέδων εργάζονται ερευνητικά στο ΑΠΘ. Τα οικονομικά οφέλη για το πανεπιστήμιο από την ερευνητική δραστηριότητα είναι μεγάλα. Μεγάλη επίσης είναι και η συμβολή της παραγόμενης γνώσης για την ελληνική κοινωνία και διεθνώς. Αποτελεί βασική προτεραιότητα, η περαιτέρω ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα η σχέση της έρευνας με τις ανάγκες της κοινωνίας. Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση και προσέλκυση νέων ερευνητών, που διαφορετικά «χάνονται» για την Ελλάδα, επιλέγοντας να εργαστούν σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού.

- Ανάγκη για προσλήψεις νέου προσωπικού, επιστημονικού, τεχνικού, διοικητικού.

Το ΑΠΘ τα τελευταία 15 χρόνια, έχει χάσει ένα μεγάλο αριθμό θέσεων προσωπικού, κυρίως λόγω συνταξιοδοτήσεων, οι οποίες δεν έχουν αναπληρωθεί, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται μεγάλες δυσκολίες στη λειτουργία του.

- Η κατάρτιση ενός νέου οργανισμού διοίκησης και λειτουργίας του Πανεπιστημίου, προσαρμοσμένου στις νέες συνθήκες και ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί.

Έχετε εκφράσει την αντίθεσή σας, στην προηγούμενη αλλά και στη νέα ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, για την επικείμενη συγχώνευση-απορρόφηση από το ΑΠΘ των τριών Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου. Ποια είναι τα προβλήματα που θα προκύψουν; Τι θα προτείνατε στο Υπουργείο;

Η αντίθεσή μου για τη συγχώνευση των τριών ΝΠΔΔ (Αγρόκτημα, Δάση, Λέσχη) με το ΑΠΘ, εκφράζει όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα. Το Πρυτανικό Συμβούλιο και η Σύγκλητος έχουν ομόφωνα εκφράσει την αντίθεσή τους. Η ανησυχία μας προκύπτει από το γεγονός, ότι οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις έγιναν χωρίς καμία προηγούμενη συζήτηση στα όργανα διοίκησης του πανεπιστημίου (Σύγκλητος, Πρυτανικό Συμβούλιο), για τα πιθανά οφέλη ή ζημίες που θα προκύψουν από τις καταργήσεις και συγχωνεύσεις των τριών ΝΠΔΔ.

Μέχρι σήμερα, δεν έχουν δοθεί απαντήσεις στα ερωτήματα που τίθενται από την πανεπιστημιακή κοινότητα και την κοινωνία, για τους λόγους για τους οποίους γίνονται αυτές οι συγχωνεύσεις και τι εξυπηρετούν. Για την έλλειψη μελέτης σκοπιμότητας της συγχώνευσης και του τρόπου μελλοντικής λειτουργίας των καταργούμενων ΝΠΔΔ, που είναι οικονομικά υγιή, έχουν μεγάλη ιστορία και σπουδαίο ρόλο στην εκπαίδευση των φοιτητών και τη φοιτητική μέριμνα. Το πανεπιστημιακό Αγρόκτημα και τα πανεπιστημιακά δάση, συμβάλλουν σε υπέρτατο βαθμό στην εκπαίδευση των φοιτητών και η κατάργησή τους οδηγεί σε σημαντική υποβάθμιση των σπουδών. Επίσης, δημιουργούνται ανυπέρβλητα προβλήματα διοικητικής φύσεως, σε σχέση με την οικονομική διαχείριση των καταργούμενων ΝΠΔΔ και την ένταξη των υπαλλήλων τους στο ΑΠΘ, επειδή δεν υπήρξε καμία σχετική νομοθετική ρύθμιση και πρόβλεψη.

Η πρότασή μας είναι τα Ταμεία αυτά να διατηρηθούν και να συνεχίσουν να συμβάλλουν στην εκπαίδευση των φοιτητών και την ερευνητική δραστηριότητα του Πανεπιστημίου μας. Παράλληλα, ιδιαίτερα για το αγρόκτημα και τα δάση, να υπάρξει ένα γόνιμος διάλογος για την καλύτερη αξιοποίησή τους, προς όφελος του Πανεπιστημίου και της κοινωνίας.

Την προηγούμενη χρονιά η εμφάνιση των ΟΠΠΙ προκάλεσε εντάσεις στο ΑΠΘ. Από την εμπειρία σας, χρειάζεται να ληφθούν μέτρα για την ασφάλεια της ακαδημαϊκής κοινότητας;

Στην κεντρική πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ, στο κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης, υπάρχει 24ωρη υπηρεσία φύλαξης που παρέχεται από ιδιωτική εταιρία. Όταν, σπανίως συμβαίνουν περιστατικά βίας και διακίνησης ναρκωτικών, ειδοποιείται η Αστυνομία, η οποία πάντοτε έρχεται, μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Εξ αιτίας του γεγονότος ότι οι φύλακες δεν έχουν δικαίωμα συλλήψεων και η Αστυνομία χρειάζεται χρόνο για να προσέλθει, δεν υπάρχει η απαιτούμενη πρόληψη. Στη διάρκεια της θητείας μου ως Αντιπρύτανης και Πρύτανης (από το 2019 έως σήμερα), η Ομάδα Προστασίας Περιουσίας του Ιδρύματος (ΟΠΠΙ) δεν είχε παρουσία εντός της Πανεπιστημιούπολης και ως εκ τούτου ουδέποτε υπήρξε παρέμβασή της.

Η πρότασή μου για τη βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την πρόληψη, είναι να υπάρξει ενίσχυση της υπηρεσίας φύλαξης και δυνατότητα άμεσης παρέμβασης και πρόληψης και όταν σπανίως συμβαίνουν ιδιαίτερα σοβαρές πράξεις απειλής της ζωής και καταστροφής δημόσιας περιουσίας, να καλείται η ΟΠΠΙ ή η Αστυνομία, και να παρεμβαίνουν χωρίς καθυστέρηση.

Η κυβέρνηση έχει ταχθεί υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16 και της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων. Είστε υπέρ ή κατά; Τι πρέπει να γίνει έτσι ώστε μία τέτοια κίνηση να μην οδηγήσει στην υποβάθμιση των ΑΕΙ;

Προέρχομαι από μία μέση ελληνική οικογένεια, και οφείλω τις σπουδές μου στην ελληνική πολιτεία και στη δημόσια δωρεάν παιδεία. Η δημόσια δωρεάν ανώτατη παιδεία, κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα, είναι ένα υπέρτατο αγαθό που υπάρχει στην Ελλάδα και μάλιστα παρέχεται σε ένα υψηλό ποιοτικό επίπεδο από το δημόσιο πανεπιστήμιο. Συνεπώς οφείλουμε όλοι να προστατεύσουμε και διατηρήσουμε το σπουδαίο αυτό προνόμιο, στηρίζοντας το δημόσιο πανεπιστήμιο.

Η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε, προβλέπεται να γίνει με τη μορφή παραρτημάτων πανεπιστημίων του εξωτερικού. Αποτελεί μια απόφαση ιστορικής σημασίας και αντικείμενο ευρείας συζήτησης.

Όπως όλοι γνωρίζουμε ένας μεγάλος αριθμός μαθητών που δεν πετυχαίνουν να εισαχθούν στο Πανεπιστήμιο, μεταβαίνουν για σπουδές στο εξωτερικό, πολλές φορές σε αμφίβολης ποιότητας πανεπιστήμια, και με μεγάλο οικονομικό κόστος. Το κόστος αυτό προφανώς θα περιοριστεί, εάν οι φοιτητές αυτοί παραμείνουν και φοιτήσουν σε ένα μη κρατικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα και αυτό αποτελεί ίσως το κύριο επιχείρημα που μπορεί να επικαλεστεί κάποιος, υπέρ της ίδρυσής τους. Επιπλέον, ήδη στην Ελλάδα λειτουργούν ιδιωτικά Κολλέγια, ως παραρτήματα πανεπιστημίων του εξωτερικού, τα οποία προσφέρουν πτυχία με τα ίδια επαγγελματικά-όχι ακαδημαϊκά-δικαιώματα με τα πτυχία των ελληνικών πανεπιστημίων. Ακόμη, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με εξαίρεση την Ελλάδα και το Λουξεμβούργο, υπάρχουν μη κρατικά πανεπιστήμια.

Η κύρια ανησυχία μου για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, είναι σχετική με την ποιότητα της εκπαίδευσης που θα προσφέρουν και τον έλεγχό της, πριν την ίδρυση και έναρξη λειτουργίας τους, αλλά και στη συνέχεια. Νομίζω ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο, να υπάρξουν όλες εκείνες οι προϋποθέσεις και αμέτρητοι κανόνες λειτουργίας, που ισχύουν στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, σε ένα παράρτημα πανεπιστημίου του εξωτερικού.

Το ΑΠΘ κατέλαβε την 276η θέση στην παγκόσμια κατάταξη Πανεπιστημίων «Webometrics Ranking Web of Universities». Ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν ώστε να καταφέρει το ΑΠΘ να αποκτήσει μία ακόμη καλύτερη θέση στις διεθνείς κατατάξεις;

Το ΑΠΘ καταλαμβάνει διαχρονικά μία ιδιαίτερα υψηλή θέση στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων, και βρίσκεται σταθερά στην πρώτη ή δεύτερη θέση μεταξύ των ελληνικών πανεπιστημίων σε επιμέρους επιστημονικούς τομείς. Η περίοπτη θέση του ΑΠΘ στις διεθνείς κατατάξεις, μας κάνει όλους υπερήφανους και οφείλεται μεταξύ άλλων, στο υψηλό επίπεδο των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, στις πολύ καλές ερευνητικές του υποδομές και εξοπλισμό, στις εξαιρετικές διεθνείς σχέσεις, στη μεγάλη του ιστορία και τους χιλιάδες αποφοίτους του. Όμως για να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο η θέση αυτή, χρειάζεται η πολιτεία να ενισχύσει το ΑΠΘ με νέες θέσεις προσωπικού, οι οποίες λόγω της οικονομικής κρίσης και της περιορισμένης δημόσιας χρηματοδότησης, έχουν μειωθεί σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Θα πρέπει επίσης να δοθούν κίνητρα για την προσέλκυση νέων ταλαντούχων Ελλήνων ερευνητών που τώρα βρίσκουν εργασία με πολλαπλάσιες απολαβές, σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια και στόχοι, αφότου ολοκληρώσετε τη θητεία σας από τη θέση του πρύτανη;

Η σκέψη μου για τα επόμενα χρόνια είναι να μπορώ να συνεχίσω το διδακτικό και ερευνητικό μου έργο και παράλληλα να βρω λίγο χρόνο για να ασχοληθώ με «μικρά πράγματα» που μου αρέσουν και τα έχω στερηθεί τα προηγούμενα χρόνια. Ιδιαίτερη σημασία για εμένα έχει η σχέση του Πανεπιστημίου με την κοινωνία και τη διεθνή κοινότητα. Δράσεις συνεργασίας και κοινωνικού περιεχομένου, όπως η δημιουργία των κήπων στο Αγρόκτημα για τους συμπολίτες μας, η συνεργασία με φορείς της κοινωνίας από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, η φροντίδα και υποστήριξη φοιτητών ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, η δημιουργία του ευρωπαϊκού πανεπιστημίου Epicur που συνδέει το ΑΠΘ με άλλα μεγάλα πανεπιστήμια της Ευρώπης, αποτελούν για εμένα πρώτη προτεραιότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση της κοινωνικής προσφοράς και σύνδεσης του πανεπιστημίου με την κοινωνία, προγραμματίζω να ασχοληθώ τα επόμενα χρόνια.

*Η συνέντευξη του Πρύτανη του ΑΠΘ δημοσιεύτηκε στο ένθετο "Παιδεία" στη "ΜτΚ" 9&10 Σεπτεμβρίου 2023