Σάββατο απόγευμα. Στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων αρχίζουν να εισέρχονται μαζικά δεκάδες Ρομά όλων των ηλικιών κυρίως από το Ζεφύρι αλλά και άλλες περιοχές όπως το Σοφό. Η κάμερα του ΑΠΕ-ΜΠΕ καταγράφει την ανυπομονησία τους να δουν από κοντά τη δικιά τους Έκθεση Φωτογραφίας που διοργάνωσε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, η ΜΚΟ «ΚΛΙΜΑΚΑ» υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας. Ξαφνικά τον χώρο της έκθεσης πλημμυρίζουν φωνές που στρέφονται προς την κάμερα.

«Να, αυτός εδώ είμαι εγώ». «Να, εδώ μαγειρεύω». «Εδώ καθόμαστε γύρω από την σόμπα». «Αυτό είναι το κοριτσάκι από το Σοφό Ασπροπύργου», «Να, η Τσατσού, δίπλα ο πατέρας του Βαλάντη… ».

Η ταύτιση γίνεται μέσω 120 φωτογραφιών, τραβηγμένες από τους ίδιους του Ρομά, που αποτυπώνουν με το δικό τους βλέμμα, όπως δηλώνει στο Αθηναϊκό-Μεκαδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η κ. Ευγενία Ζαρόκωστα, επιστημονική υπεύθυνη για την Ημέρα Ρομά της ΜΚΟ ΚΛΙΜΑΚΑ, «τις ανάγκες και τα προβλήματα, τα ήθη και τα έθιμα, τα συναισθήματα της χαράς, της θλίψης, του θυμού, προσπαθώντας να γίνουν "ορατά" σε όλους και όλες».

Και ο θυμός δεν μπορεί παρά να εστιάζεται στον κοινωνικό αποκλεισμό μίας φυλής που δύσκολα και βασανιστικά βιώνει τον κοινωνικό αποκλεισμό σχεδόν σε όλες τις πτυχές της ζωής τους.

Το τμήμα Video-services του ΑΠΕ-ΜΠΕ δίνει στη δημοσιότητα σήμερα ένα video από την έκθεση που καταγράφει τις αντιδράσεις των Ρομά μέσα από ήχους μίας μουσικής μπάντας Ρομά που παίζουν οι ίδιοι σε όλη την Ελλάδα προκαλώντας γύρω τους μία άλλη έκφραση: Τον χορό. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο δημοσιογράφος του ΑΠΕ-ΜΠΕ Γιώργος Κουβαράς.

Ρομά και Μπαλαμό

«Θέλαμε με τις φωτογραφίες να ξεκινήσουμε έναν διάλογο μεταξύ της κοινότητας των "μπαλαμών" και της κοινότητας των Ρομά», τονίζει η κ. Ζαρόκωστα.

«Ίσως ο καλύτερος τρόπος να ξεκινήσεις έναν διάλογο είναι να αρχίσεις να βλέπεις τη ζωή, την καθημερινότητά τους, μέσα από τα μάτια αυτού που το βιώνει και όχι μέσα από τα μάτια αυτού που προσπαθεί να στήσει το συναίσθημα το άλλου», προσθέτει.

- Πόσο ανταποκρίθηκαν ρωτάμε την εκπρόσωπο της ΚΛΙΜΑΚΑ

«Με χαρά. Μας έδωσαν πάνω από τρεις χιλιάδες φωτογραφίες όπου μετά έγινε με τη βοήθεια φωτογράφων μία επιλογή έτσι ώστε να έχουμε αντιπροσωπευτικά δείγματα θεματικών κατηγοριών όπως π.χ τα επαγγέλματα, ο γάμος, η θρησκεία, όλα αυτά που είναι μέσα στον πολιτισμό, την κουλτούρα και το αξιακό τους σύστημα», απαντά. Η έκθεση φιλοδοξεί να βάλει ένα λιθαράκι στο γεφύρωμα του χάσματος, στην ελάττωση της ρητορικής του μίσους και μακροπρόθεσμα στην ένταξη των Ρομά φέρνοντάς τους κοντά στους «μπαλαμό».

Η ιδιαίτερη καθημερινότητα των Ρομά

«Βλέποντας τη φωτογραφία τού εαυτού τους κρεμασμένη σε έναν χώρο ξένο γι' αυτούς, μη εύκολα προσβάσιμο, όχι γιατί είναι μακριά από τον τόπο που ζούνε, το Ζεφύρι είναι 14 χιλιόμετρα από εδώ ή ο Ασπρόπυργος, αλλά γιατί είναι χώροι απροσπέλαστοι. Γιατί είναι χώροι που προάγεται μία άλλη νοοτροπία πολιτισμού που δεν είναι πολύ κοντά τους», τονίζει η ίδια.

Η κ. Ζαρόκωστα μας δείχνει μία σειρά από φωτογραφίες όπου φαίνονται πολλές γενιές μαζί: «Και μαμά και γιαγιά και προγιαγιά. Γιατί οι γάμοι τους γίνονται σε πολύ μικρή ηλικία και η μητρότητα σε πολύ μικρή ηλικία, οπότε μία μητέρα 14 χρονών στα 28-30 μπορεί να είναι ήδη γιαγιά και μπορεί και στα 50 να είναι προγιαγιά».

Τα τάματα

Πλησιάζουμε σε μία φωτογραφία με ένα ζευγάρι Ρομά και ένα μωρό στην αγκαλιά της μητέρας. Είναι όλοι ντυμένοι με στρατιωτικά ρούχα. Και το μωρό.

«Οι Ρομά», μας λέει η κ. Ζαρόκωστα, «έχουν βαθιά πίστη, είναι βαθιά θρησκευόμενοι. Εδώ βλέπουμε τον Άγιο Ταξιάρχη και ένα ζευγάρι το οποίο έχει κάνει τάμα και γι' αυτό είναι ντυμένοι στρατιωτικά. Και η μαμά και ο μπαμπάς και το παιδάκι. Το τάμα που έκαναν είχε αίσιο τέλος γι' αυτό φοράνε στρατιωτικά ρούχα, για έξι μήνες ή και έναν χρόνο. Τους βλέπουμε συχνά να έρχονται στο κέντρο με ρούχα λόγω κάποιου τάματος που έχουν κάνει».

Το Κέντρο Ημέρας για Ρομά

«Το Κέντρο Ημέρας για Ρομά, που λειτουργεί η ΚΛΙΜΑΚΑ από το 2000, προσφέρει ολιστική διεπιστημονική και διαπολιτισμικά κατάλληλη φροντίδα για Ρομά με ψυχικές διαταραχές και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η βελτίωση της υγείας και της ψυχικής υγείας των Ρομά αποτελεί µία ιδιαίτερα πολυσύνθετη διαδικασία. Σε αυτήν τη βάση, η ΚΛΙΜΑΚΑ παρεμβαίνει σε βασικούς τομείς που καθορίζουν την κοινωνική ένταξη, συμπερίληψη, ίση κοινωνική συμμετοχή και ευημερία των Ρομά, όπως είναι η στέγαση, η εκπαίδευση και η απασχόληση, επισημαίνει η κ. Ζαρόκωστα».

Όπως μας ενημερώνει, στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιμετώπισης προβλημάτων απασχόλησης, η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει βρει κάποιες θέσεις εργασίας σε Ρομά, κυρίως σε υπηρεσίες καθαριότητας δήμων ή σε νοσοκομεία, αλλά πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να ανταπεξέλθουν. Εκεί μπαίνει ο ρόλος της Πολιτείας να φροντίσει το κομμάτι της στέγασης και της εκπαίδευσης, ώστε να είναι η όποια παρέμβαση δυναμική και συνεχής, όχι στατική και αποσπασματική.

Σημειώνεται, ότι στο παράρτημα για Ρομά της ΚΛΙΜΑΚΑ στο Σοφό στον Ασπρόπυργο, καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας αναπτύχθηκαν δράσεις για τον κορονοϊό, ενώ εξακολουθούν να παρέχονται υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Τέλος, σχετικά με άλλες δράσεις της ΚΛΙΜΑΚΑ μαθαίνουμε ότι πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο για το Ολοκαύτωμα των Ρομά, ένα ιστορικό γεγονός λησμονημένο. Εστάλη στα σχολεία για να ξεκινήσει μία κουβέντα μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών, προκειμένου να τονιστεί ότι οι Ρομά είναι εδώ, παρόντες, κομμάτι της Ιστορίας. «Είναι μία λογική θετικού στερεοτύπου, λέμε πως αυτοί οι άνθρωποι διαδραμάτισαν ρόλο και μάλιστα σημαντικό στα ιστορικά γεγονότα», επισημαίνει η κ. Ζαρόκωστα.