Αποτελεί έναν ερμηνευτικό θρύλο. Η αρχόντισσα του ρεμπέτικου, Μαρίκα Νίνου ή αλλιώς Ευαγγελία Αταμιάν, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, για όλους όσοι αγαπάμε αυτό το είδος τραγουδιού, αποτελεί ένα είδωλο.

Ποιος όμως από εμάς θα μπορούσε να φανταστεί ότι αυτή η μεγάλη κυρία του πάλκου της εποχής της διέθετε, λόγω ανέχειας, μόνο ένα λευκό πουκάμισο με το οποίο πήγαινε να τραγουδήσει κάθε βράδυ στο μαγαζί; Όταν κάποια στιγμή στο δρόμο για τη δουλειά ένα παιδί της γειτονιάς της έπεσε μπροστά στα μάτια της και μάτωσε το γόνατό του, το πήρε στην αγκαλιά της για να το πάει στη μάνα του και λέρωσε το ρούχο της. Έτσι, μη έχοντας να φορέσει κάτι άλλο προσπαθούσε να το καθαρίσει όπως-όπως προκειμένου να μπορέσει να τραγουδήσει.

Η Νίνου ήταν μία γυναίκα έξω καρδιά και πολύ απλόχερη. Λένε πως μοίραζε ό,τι έβγαζε στους ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Κάποτε είχε ένα παλτό, που το χάρισε σε μία παλιά τραγουδίστρια. Η κουνιάδα της τη ρώτησε: «ρε παιδί μου, τι θα φοράς τώρα αφού δεν έχεις άλλο;» και εκείνη της απάντησε: «θα τη βρούμε την άκρη. Τώρα η γυναίκα το έχει ανάγκη». 

Το βράδυ πήγε στο μαγαζί να τραγουδήσει και την κάλεσε μία παρέα εφοπλιστών σε ένα σπίτι. Δεν είχε τι να βάλει και τότε παρακάλεσε μία πελάτισσα να της δανείσει τη γούνα της για μία ώρα. Πήγε στο σπίτι την ώρα που το μαγαζί έκανε διάλλειμα με ένα ενδιάμεσο σχήμα όπως τότε συνηθιζόταν, τραγούδησε και επέστρεψε αμέσως μετά τη γούνα στο βεστιάριο.

Βέβαια, αυτός ο αγγελικός χαρακτήρας, μετατρεπόταν σε… διάβολο όταν είχε να αντιμετωπίσει τις αντίζηλες - ομότεχνές της, με τις οποίες γινόταν πολύ σκληρή αφού ήθελε την αποκλειστικότητα από τον Βασίλη Τσιτσάνη και σε καμία περίπτωση δεν επέτρεπε να συνεργαστεί άλλη τραγουδίστρια μαζί του.

Με εκείνον δε οι καυγάδες τους ήταν ομηρικοί και πολλοί είναι αυτοί που λένε πως υπήρξαν ζευγάρι. Αλήθεια ή ψέματα το γεγονός είναι ένα: ο γνωστός δεξιοτέχνης Σταματίου έλεγε πως ήταν αρραβωνιασμένος με τη Νίνου και, όπως μαρτυρεί ο ομότεχνός του Αθανασίου που έπαιζε μαζί με τον Τσιτσάνη στην Αμερική, όταν εκείνη έμπαινε στο μαγαζί με τον συνοδό της ο σπουδαίος συνθέτης γινόταν πυρ και μανία!

Επίσης, όταν η Νίνου αρρώστησε σε ηλικία μόλις 35 ετών και καταλάβαινε ότι το τέλος ερχόταν, ρώτησε: «Εκείνος ο Βλάχος δεν θα έρθει να με δει;» (έτσι αποκαλούσαν οι οικείοι τον Τσιτσάνη). 

Και παρόλο που ο ίδιος είχε αρρωστοφοβία έκανε το κουράγιο του και με τρεμάμενα πόδια ανέβηκε τις σκάλες του νοσοκομείου όπου η Μαρίκα νοσηλευόταν. Τότε, όταν μπήκε στο δωμάτιό της εκείνη του είπε: «Α ρε Βλάχο, με έφαγες!». Μετά τους άφησαν μόνους και κανείς δεν γνωρίζει τι ειπώθηκε πίσω από την κλειστή πόρτα της αίθουσας.

Πάντως, παρόλο που πολλοί καταλογίζουν στον Τσιτσάνη πως δεν πήγε στην κηδεία της τραγουδίστριας, υπάρχουν μαρτυρίες ότι εκείνος τη βραδιά του θανάτου της βρισκόταν στο ξενύχτι στο σπίτι της και μάλιστα τον θυμούνται με την ψηλή του σιλουέτα ντυμένη στο καφέ επιβλητικό παλτό του να πέφτει επάνω στη νεκρή Νίνου και να κλαίει γοερά όταν το φέρετρο έβγαινε από το σπίτι. Σ

τα μνήματα βέβαια δεν κατάφερε να φτάσει, ούτε και στην εκκλησία, αφού μετά τον θάνατο της μητέρας του είχε πάθει σοβαρό ψυχολογικό πρόβλημα που δεν του επέτρεπε ούτε να πλησιάσει σε κηδείες και νεκροταφεία.

Ένας αγώνας για ένα βιβλίο αντάξιο του άστρου της

Αυτά και άλλα αμέτρητα σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά περιστατικά της καριέρας, αλλά και της καθημερινότητας της σπουδαίας ερμηνεύτριας βρίσκουμε τώρα στη βιογραφία της που κυκλοφορεί για πρώτη φορά με τίτλο «Μαρίκα Νίνου, σαν άστρο εβασίλεψα» (Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΟ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) με την υπογραφή της ερμηνεύτριας Κατερίνας Τσιρίδου και του μουσικού Τάσου Κακλαμάνη και την πολύτιμη συμβολή της ανεψιάς της Νίνου, Ευαγγελίας Αγαπητού.

Ως απόγονος προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην οδό Μάκρης στο Αιγάλεω, ένα παράλληλο στενό της Παλαιών Πατρών Γερμανού όπου έζησε η Νίνου τα τελευταία χρόνια της ζωής της, ο Τάσος Κακλαμάνης είχε πρόσβαση σε ανθρώπους της καθημερινότητας της τραγουδίστριας. 

«Οι συγγενείς μου ήταν γείτονες μαζί της και λένε ότι είχε μία ζωή τελείως διαφορετική από αυτή που φανταζόμαστε για έναν θρύλο του τραγουδιού. Ήταν καθημερινός άνθρωπος, αντάλλασσε μαζί τους επισκέψεις με τα παιδιά τους. Μετά από μία συνάντηση στο σπίτι της ανιψιάς της της Γκιούλας για καφέ, εκείνη μας προέτρεψε να γράψουμε εμείς ένα βιβλίο, αφού το μόνο που υπήρχε ήταν αρθρογραφία. 

Έτσι ξεκίνησε ένας αγώνας για μία βιογραφία αντάξια του άστρου της. Συγκεντρώσαμε πρώτα τα ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες. Όσο μιλούσαμε με υπερήλικες ανθρώπους που τη γνώρισαν από κοντά στην Κοκκινιά που μεγάλωσε και στο Αιγάλεω που πέθανε συνειδητοποιήσαμε ότι έχουν γραφεί πολλά λάθος πράγματα», λέει στη «ΜτΚ» ο συγγραφέας.

Τα στοιχεία που λύνουν πλανώμενα ερωτήματα

Έτσι, οι δύο μελετητές έφτασαν στο σημείο να ανασυστήσουν την ιστορία της σπουδαίας ερμηνεύτριας με αποτέλεσμα «σε πολλούς σημαντικούς σταθμούς της ζωής της να γυρίσει τούμπα το σενάριο που ξέραμε και εμείς μέχρι τότε», τονίζει ο Τάσος Κακλαμάνης. Άρα, στον τόμο βρίσκουμε και άλλα ανέκδοτα στοιχεία που λύνουν αρκετά μέχρι τώρα πλανώμενα ερωτήματα και διαστρεβλώσεις της ιστορίας της Μαρίκας Νίνου όπως:

1. Ποιος είναι ο ακριβής τόπος καταγωγής και γέννησής της (εσφαλμένα ως τώρα αναφερόταν τόπος καταγωγής Κωνσταντινούπολη και τόπος γέννησης στο καράβι των προσφύγων από Σμύρνη προς Πειραιά το 1922 -με αδημοσίευτα ντοκουμέντα από το Αρχείο του υπουργείου εξωτερικών και μαρτυρίες συγγενών και φίλων της, το βιβλίο καταγράφει την πορεία του πραγματικού καραβιού στο οποίο πάνω γεννήθηκε εν πλω).

2. Τι συνέβη στην οικογένειά της μέχρι να εγκατασταθούν πρόσφυγες στην Κοκκινιά (αδημοσίευτες μαρτυρίες συνταξιδιωτών από την ώρα του ξεριζωμού, τη διαφυγή προς Σμύρνη, τη γέννηση της Νίνου, τη διαμονή στη Σμύρνη, τη βάφτισή της εκεί, τη δολοφονία του πατέρα της μπροστά στην οικογένεια, το διωγμό τους από Σμύρνη προς Πειραιά, την εγκατάστασή τους στην Κοκκινιά).

3. Ο λόγος που βαφτίστηκε Ευαγγελία (εσφαλμένα ως τώρα αναφερόταν ότι πήρε το όνομα του καραβιού στο οποίο γεννήθηκε).

4. Πώς ήταν η Μαρίκα Νίνου μικρή (η νεότερη φωτογραφία της μέχρι πρότινος ήταν του 1948 από το 1ο της πάλκο. Για πρώτη φορά αδημοσίευτες φωτογραφίες από την παιδική-σχολική της ηλικία).

5. Ποιες ήταν οι μουσικές επιρροές και ο μουσικός «περίγυρος» της νεαρής Ευαγγελίας στην Κοκκινιά; (ανέκδοτες μαρτυρίες).

6. Πώς ήταν ο 1ος γάμος της και γιατί χώρισε; (ανέκδοτες μαρτυρίες).

7. Υπήρξε πραγματικά το ακροβατικό 2 ½ Νίνο; (για πρώτη φορά δημοσιεύονται ντοκουμέντα από εφημερίδες της εποχής που το αναφέρουν στα περιπλανώμενα θεατρικά μπουλούκια της επαρχίας και στα θέατρα Αθηνών-Πειραιά και περιχώρων).

8. Ποιος ήταν ο Νίκος-Νίνο-Νικολαΐδης 2ος σύζυγός της Μαρίκας; (για πρώτη φορά μαρτυρίες και ανέκδοτα ντοκουμέντα της οικ. Νικολαΐδη).

9. Πού/πότε παντρεύτηκαν; (ανέκδοτα ντοκουμέντα του γάμου τους).

10. Πώς/πού γνωρίστηκε η Μαρίκα με το Νίνο; (ανέκδοτη μαρτυρία από την ημέρα και τη σκηνή της γνωριμίας τους στην Κατοχή).

11. Υπάρχουν ανέκδοτες φωτογραφίες της Μαρίκας στο πάλκο μετά από τόσες δημοσιεύσεις; (στο βιβλίο υπάρχουν πάνω από 20 αδημοσίευτες τέτοιες φωτογραφίες).

13. Πώς έζησε στην Αμερική; (πάνω από 50 αποκόμματα από τον Κήρυκα της Νέας Υόρκης «ιχνηλατούν» την καλλιτεχνική της πορεία στη Νέα Υόρκη).

14. Ανέκδοτα γράμματα της Νίνου από την Αμερική προς την οικογένειά της (για πρώτη φορά δημοσιεύεται όλο το διασωζόμενο οικογενειακό της αρχείο).

Στο φόντο η συλλογική συνειδητότητά μας

Η Νίνου μεσουράνησε καλλιτεχνικά στις αρχές της δεκαετίας του ’50, τη χρυσή εποχή του λαϊκού τραγουδιού, όταν το θρυλικό δίδυμο Νίνου-Τσιτσάνης κατέκτησε τα πάλκα, τη δισκογραφία και την καρδιά του ελληνικού λαού. 

Τη δύσκολη αυτή εποχή, ο κόσμος μετρούσε τις πληγές του από τον πόλεμο, την Κατοχή την Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Οι λαϊκές γειτονιές, μαστίζονταν από φτώχεια, ανεργία και μετανάστευση. Το τραγούδι, ήταν από τις λίγες παρηγοριές και η Νίνου, ένα φτωχό και ταλαντούχο παιδί προσφύγων, έλαμψε σαν άστρο στο λαϊκό μουσικό στερέωμα γιατί τραγούδησε τον κοινό πόνο και έγινε ίνδαλμα μιας ολόκληρης Ελλάδας.

Στο θρύλο της Νίνου, πέραν του αδιαμφισβήτητου χαρίσματος της φωνής και της παθιασμένης ερμηνείας της, συντέλεσε και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της. 

Ήταν ένας πολύ αυθόρμητος, εκφραστικός και εξωστρεφής άνθρωπος, που έχοντας περάσει από το θεατρικό σανίδι, έφερε μία πρωτόγνωρα φρέσκια διάθεση στα πάλκα της εποχής, με αποκορύφωμα την πρωτιά της, να τολμήσει να τραγουδήσει όρθια στο πάλκο. 

Πολλοί συντηρητικοί συνθέτες-μπουζουξήδες της εποχής, είχαν συνηθίσει τη γυναίκα σεμνή στο πάλκο και ήρθαν σε τεράστια αμηχανία, αλλά ο κόσμος που την έβλεπε να χορεύει στην καρέκλα της, τη λάτρεψε, ταυτιζόταν μαζί της, έκλαιγε και γέλαγε μαζί της όταν τραγουδούσε αντίστοιχα λυπητερά και εύθυμα τραγούδια.

Το βιβλίο που είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο μέσα από τις αφηγήσεις περισσότερων από εκατόν πενήντα ανθρώπων που τη γνώρισαν (Αρμένιοι, Μικρασιάτες, Κοκκινιώτες, Αιγαλεώτες, συγγενείς, γείτονες, φίλοι, συνεργάτες, μουσικοί τραγουδιστές, στιχουργοί, θεατράνθρωποι, δημοσιογράφοι και πολλοί άλλοι) οργανώνεται σε δύο μέρη: στο πρώτο η Κατερίνα Τσιρίδου «δίνει τον λόγο» στη Μαρίκα Νίνου, η οποία σε α’ πρόσωπο αφηγείται τη ζωή της. 

Στο δεύτερο ο Τάσος Κακλαμάνης ανασυγκροτεί τη ζωή της με βάση μαρτυρίες, φωτογραφίες, έγγραφα και άλλα ντοκουμέντα. Η έκδοση περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό και πλαισιώνεται με την παρουσίαση του συνόλου της δισκογραφίας της Νίνου μαζί με τις ετικέτες των δίσκων της.

Πέρα από τη γνωριμία με την ίδια τη Νίνου όμως προφέρει στον αναγνώστη και κάτι ακόμη που ακουμπάει έντονα τη συλλογική συνειδητότητά μας: η ιστορία της μικρής Αρμένισσας προσφυγοπούλας Ευαγγελίας Αταμιάν είναι η ιστορία όλων των προσφύγων του 1922 που κατάφεραν πάμφτωχοι και ξεριζωμένοι όχι απλά να επιβιώσουν αλλά να δημιουργήσουν ένα σπουδαίο νεοελληνικό πολιτισμό. Και όσοι από εμάς, τουλάχιστον, έχουμε τέτοιες ρίζες μπορούμε αυτό να το καταλάβουμε πολύ καλά!