Ο Ολυμπισμός είναι μια φιλοσοφία ζωής, που θέτει τον αθλητισμό στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι το καλοκαίρι του 2024, πολλά διεθνή έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικά δίκτυα, έκαναν εκτενείς αφιερώσεις στο τι κερδήθηκε ή χάθηκε στον τομέα της υγείας.

Η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου παθολόγος, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και απαριθμεί 10 ζητήματα που σχετίζονται με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και την Δημόσια Υγεία.

1. Σημασία στην αξία της σωματικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τα περιοδικά Lancet και το BMJ, σε συστηματικές αναλύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί μετά το πέρας των Ολυμπιακών αγώνων δεν φαίνεται κάποια μετρήσιμη αύξηση της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας στον πληθυσμό. Για να μετουσιωθεί αυτή η ευκαιρία και η δυναμική των πρόσφατων Ολυμπιακών Αγώνων σε απτά αποτελέσματα, συζητιούνται συγκεκριμένες μακροχρόνιες αθλητικές πρωτοβουλίες, που να αξιολογούνται ως προς την αποτελεσματικότητά τους, όπως για παράδειγμα πρόγραμμα που ενθαρρύνει την εισαγωγή 30 λεπτών καθημερινής φυσικής δραστηριότητας στα σχολεία σε όλη τη Γαλλία.

2. Συνέργειες για την πρόληψη των χρόνιων, μη μεταδοτικών νοσημάτων. Η επέκταση του συμφώνου συνεργασίας μεταξύ της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αφορά στην αμοιβαία αφοσίωση σε πολιτικές και δράσεις για την προαγωγή της υγείας με την πρόληψη των μη μεταδοτικών ασθενειών. Τα νοσήματα αυτά παραμένουν οι κυριότερες αιτίες νοσηρότητας και θνητότητας στον ανεπτυγμένο κόσμο και το πρόγραμμα «Let's Move and Celebrate» αποτέλεσε το θέμα της φετινής Ολυμπιακής ημέρας, δηλαδή της 23ης Ιουνίου, που γιορτάζεται ετησίως η αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων (23/06/1894) .

3. Αντιμετώπιση έκτακτων τοπικών λοιμωδών εξάρσεων και πανδημιών. Κοινές συστάσεις εξέδωσαν ο ΠΟΥ και το ECDC για τον πλήρη εμβολιασμό των επισκεπτών των Ολυμπιακών αγώνων, για νοσήματα όπως η ιλαρά, η πρόληψη των αναπνευστικών παθογόνων, τα μεταδιδόμενα νοσήματα από κουνούπια και κρότωνες, η αποφυγή τροφιμογενών, υδατογενών και σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων. Προγενέστεροι Ολυμπιακοί αγώνες είχαν δοκιμασθεί από επιδημίες, όπως του Τόκυο με την πανδημία COVID-19 ή του Ρίο με τον ιό Zika, και το γεγονός της παρουσίας άνω των 10.000 αθλητών των Ολυμπιακών ομάδων, άνω των 4.000 Παραολυμπιακών και άνω των 10 εκατομμύρια επισκεπτών υπογραμμίζουν τη σημαντικότητα της προετοιμασίας αυτής.

4. Προαγωγή της υγιεινής διατροφής. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο Lancet με την ευκαιρία των Ολυμπιακών αγώνων στο Παρίσι, υπογραμμίζεται η αξία της υγιεινής διατροφής, με την ελαχιστοποίηση της πρόσληψης ζαχαρούχων και αλκοολούχων ποτών, παράλληλα με τη σωματική δραστηριότητα. Σε επίπεδο πρωταθλητών, σημασία δίνεται και στα μακρομόρια (πρωτεΐνες -υδατάνθρακες), όπως και στην ενυδάτωση.

5. Διαμόρφωση υγιούς περιβάλλοντος για την διεξαγωγή των αγώνων. H κλιματική κρίση με την υπερθέρμανση και τη μόλυνση του περιβάλλοντος δρα επιβαρυντικά στους αθλητές των Ολυμπιακών αγώνων, όπως για παράδειγμα στα κολυμβητικά αθλήματα που διεξήχθησαν στον Σηκουάνα. Αρκετοί αθλητές δυσκολεύτηκαν στις υψηλές θερμοκρασίες στη Γαλλία, για παράδειγμα οι αθλητές της ιστιοπλοΐας είχαν καταφύγει να φορούν γιλέκα πάγου, ενώ ο συνδυασμός με την υψηλή υγρασία κινδύνευε να δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες για τον πρωταθλητισμό.

6. Συμβολή στην βιώσιμη ανάπτυξη με μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Με την χρήση των υπαρχόντων αθλητικών εγκαταστάσεων που σχεδόν επαρκούσαν για τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών αγώνων, το Παρίσι 2024 στόχευσε σε μια δαπάνη άνθρακα περίπου 1,5 εκατομμυρίου τόνων ισοδυνάμων CO2, που είναι περίπου οι μισές εκπομπές, συγκριτικά με τους Αγώνες του Λονδίνου και του Ρίο.

7. Πρωταθλητισμός και διασφάλιση της υγείας. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία από το ΙΤΑ (International Testing Agency), κατά τη διάρκεια του 2024 πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, περίπου το 88% των συμμετεχόντων αθλητών εξετάστηκαν τουλάχιστον μία φορά, με συνολικά 32.600 ελέγχους «doping». Αυτός ο προγραμματισμός θεωρήθηκε ο πιο ολοκληρωμένος, συγκριτικά με τους προηγούμενους Ολυμπιακούς αγώνες, εξασφαλίζοντας την υγεία των συμμετεχόντων και την ευγενή άμιλλα.

8. Στόχευση στην ψυχοπνευματική ισχυροποίηση. Αρκετοί αθλητές και Ολυμπιονίκες δημοσιοποίησαν την μάχη τους για ψυχική ανθεκτικότητα και πνευματική ενδυνάμωση, όπως η Ολυμπιονίκης Simone Biles που ανέφερε: «Mental health matters» («Η ψυχική υγεία έχει σημασία»). Ως αποτέλεσμα, κατά την διάρκεια των τελευταίων Ολυμπιακών αγώνων επιστρατεύτηκαν περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μειώνοντας το στίγμα, και αυξάνοντας την πιθανότητα αντιμετώπισης συμπτωμάτων άγχους και φόβου, κατάθλιψης, χρήσης ουσιών και διαταραχών διατροφής και ύπνου.

9. Παραολυμπιακοί Αγώνες. Οι Παραολυμπιακοί αγώνες χρήζουν ακόμα περισσότερης σωματικής και ψυχολογικής υποστήριξης από ειδικούς, ενώ η τωρινή στόχευση στο Παρίσι είναι να υπογραμμιστεί η αξία της υποστηρικτικής τεχνολογίας (assistive technology) μέσω του συνθήματος «Equipped for equity». Απώτερος στόχος είναι η καθολική πρόσβαση, αφού για παράδειγμα, μόνο ένα μικρό ποσοστό ατόμων παγκοσμίως έχουν πρόσβαση σε ακουστικά βαρηκοΐας ή σε αναπηρικά αμαξίδια.

10. Η διασφάλιση της υγείας μέσω της Ειρήνης. Βασικό στοιχείο του Ολυμπιακού ιδεώδους είναι η Ολυμπιακή Εκεχειρία, ώστε ο αθλητισμός να ενώσει, να οδηγήσει στην ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων και κρατών, στην ψυχοπνευματική και σωματική τους υγεία, ευημερία και την διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και ενώ τα Ηνωμένα Έθνη ζήτησαν ειρήνη, μάλλον η κληρονομιά αφήνεται για τους επόμενους Ολυμπιακούς αγώνες, με την ελπίδα τότε η Ολυμπιακή εκεχειρία να γίνει αποδεκτή, καταλήγει η κ. Ψαλτοπούλου.