Σε καταστολή διαρκείας βρίσκεται η πραγματική οικονομία με τον κορονοϊό να… ανοιγοκλείνει την αγορά και να κρατά την οικονομική δραστηριότητα καθηλωμένη, μέσα σε ένα περιβάλλον αγωνίας και ανασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο το οικονομικό επιτελείο βγάζει από τη φαρέτρα του νέα μέτρα στήριξης, πιο εξατομικευμένα, για να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις και να ανασάνουν οι φορολογούμενοι. Με τον προϋπολογισμό να προβλέπει παρεμβάσεις 7,5 δισ. ευρώ για αυτό τον σκοπό κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος πως αυτό το ποσό δεν θα αυξηθεί λόγω των πιεστικών αναγκών αν και το πρωτογενές έλλειμμα-μαμούθ των 18,2 δισ. ευρώ το 2020 χτυπά καμπανάκια.

Καθοριστικοί παράγοντες για τις εξελίξεις είναι η μεταβολή του ΑΕΠ στο τελευταίο τρίμηνο του 2020 και το οι επιδράσεις του «ανοίγματος» βασικών τομέων της αγοράς. Το δυστοπικό τοπίο που επικρατεί δεν επιτρέπει ασφαλείς προβλέψεις για το χρόνο και την δυναμική της ανάκαμψης του οικονομικού κυκλώματος.

Αν ρίξουμε μία ματιά στα στοιχεία, καταλαβαίνουμε την καίριας σημασίας συμμετοχή του λιανεμπορίου, των τουριστικών καταλυμάτων (τα έσοδα αναμένεται να είναι… μηδενικά το πρώτο τρίμηνο του 2021) και της εστίασης (επιχειρήθηκε να κρατηθεί ζωντανή με take away και delivery), στο ΑΕΠ. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν του πρώτου τριμήνου του 2020 είχε ανέλθει στα 45,886 δισ. ευρώ και από αυτά τα 10,206 δισ. ευρώ ήταν η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του χονδρικού και του λιανικού εμπορίου. Είναι με διαφορά ο κλάδος με τη μεγαλύτερη συμμετοχή, ενώ ακολουθεί η δημόσια διοίκηση με 7,747 δισ. ευρώ, η διαχείριση ακίνητης περιουσίας με 6,997 δισ. ευρώ και τα ορυχεία, τα λατομεία και η μεταποίηση με 5,739 δισ. ευρώ.

Καθίσταται σαφές πως η καταβαράθρωση του τζίρου στο εμπόριο, επιφέρει θανατηφόρα πλήγματα στην πραγματική οικονομία. Συνεπώς, αν ο κύκλος εργασιών πέσει στο μισό μόνο στην εμπορική δραστηριότητα, η πτώση του ΑΕΠ θα προσεγγίσει διψήφια νούμερα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η μεταβολή σε οποιονδήποτε άλλο κλάδο παραγωγικής δραστηριότητας.

Την παρτίδα σώζουν, για την ώρα, σούπερ μάρκετ (κατέγραψαν αύξηση τζίρου κατά 17% τον Δεκέμβριο) και καταστήματα τροφίμων που είναι τα «αναχώματα» απέναντι στην υφεσιακή λαίλαπα. Ωστόσο με δεδομένο πως το 99% των ελληνικών επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες, η αγορά υφίσταται τρομακτικές πιέσεις με το ενδεχόμενο πολλά μαγαζιά να καταρρεύσουν σαν τραπουλόχαρτα, μόλις αρθούν τα μέτρα στήριξης, να είναι υπαρκτό αν και απευκταίο. Η στρεβλή δομή της ελληνικής οικονομίας, με τις πολλές ατομικές επιχειρήσεις είναι ένας επιπρόσθετος επιβαρυντικός παράγοντας.

Μία ενδεχόμενη απογείωση των ποσοστών ανεργίας όταν πάψουν τα μέτρα που συγκρατούν τις πιέσεις στην αγορά εργασίας θα στροβιλίσει επί μακρόν την οικονομία σε υφεσιακό σπιράλ, υπονομεύοντας τις αναπτυξιακές της προοπτικές.

Νέα γενιά μέτρων στήριξης

Για τη στήριξη του λιανεμπορίου, αλλά και των υπόλοιπων κλάδων που συνεχίζουν να πληρώνουν το μάρμαρο του COVID, στις αρχές της νέας χρονιάς ισχύουν:

1. Η παράταση του μέτρου των αναστολών συμβάσεων εργασίας. Οι εμπορικές επιχειρήσεις που θα λειτουργήσουν με click away ή click in shop θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τον αριθμό των εργαζομένων που θα επαναφέρουν στην εργασία αλλά και τον αριθμό των εργαζομένων που θα παραμείνουν σε αναστολή. Είναι μάλιστα πιθανό το μέτρο να παραταθεί και τον Φεβρουάριο, καθώς δεν είναι δεδομένο ότι τον επόμενο μήνα θα έχει επανέλθει η λειτουργία της λιανικής με τον παραδοσιακό τρόπο.

2. Η μη καταβολή ενοικίων για Ιανουάριο και Φεβρουάριο για τις κλειστές επιχειρήσεις.

3. Η επιστρεπτέα προκαταβολή, ο πέμπτος κύκλος θα αρχίσει να καταβάλλεται την ερχόμενη εβδομάδα με τις αιτήσεις να ξεπερνούν τις 500.000. Το ύψος της ενίσχυσης για τις ΜμΕ φτάνει το 1,5 δισ. ευρώ. Ισχυρή είναι η πιθανότητα να χαριστεί το 50% της ενίσχυσης που δόθηκε και στις τρεις φάσεις που προηγήθηκαν.

Το χτύπημα του COVID σε μισθούς και έσοδα των επιχειρήσεων «σπρώχνει» το οικονομικό επιτελείο στην υιοθέτηση πιο γενναίων κινήσεων για να αναταχθεί η οικονομία.

Υπό αυτό το πρίσμα, έχουν πέσει στο τραπέζι ρυθμίσεις α λα καρτ για την αποπληρωμή των χρεών προς εφορία και ταμεία που γεννήθηκαν με το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης. Τον Απρίλιο (που λήγει το μορατόριουμ αποπληρωμής των οφειλών του κορονοϊού), θα επανεξεταστεί όλο το πλέγμα που ισχύει σήμερα για τη διευθέτηση των υποχρεώσεων της πανδημίας ανά επιχείρηση, χωρίς να αποκλείεται να αυξηθούν σημαντικά (μέχρι 120) οι δόσεις για αποπληρωμή των κορονο-χρεών. Ανάλογα και με τις… διαθέσεις του COVID δεν θα πρέπει να μας εκπλήξει αν αποφασιστεί νέα παράταση στην καταβολή των οφειλών για να αναπνεύσει η αγορά. Το «κούρεμα» χρεών φαντάζει μακρινό ενδεχόμενο στην παρούσα φάση αλλά όλα θα εξαρτηθούν από τις ανάγκες που θα προκύψουν.

Νέο εγγυοδοτικό πρόγραμμα για τη δανειοδότηση μικρών επιχειρήσεων έως και του ποσού των 50.000 ευρώ, προετοιμάζει το υπουργείο Ανάπτυξης.

Η δράση θα αφορά στη χορήγηση δανείων ύψους 30.000-50.000 ευρώ, με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου σε ποσοστό 90%

Μέχρι τον Απρίλιο και πριν ξεκινήσει η διαδικασία υποβολής των νέων φορολογικών δηλώσεων το οικονομικό επιτελείο αναμένεται οριστικοποιήσει τις αποφάσεις του για το μείγμα παρεμβάσεων που θα διευκολύνουν τους φορολογούμενους και το επιχειρείν.

Σε μία προσπάθεια να μπει φρένο στις ζημιές στον πολύπαθο κλάδο της εστίασης υπάρχουν σκέψεις για παράταση του μειωμένου ΦΠΑ (13%) μέχρι το τέλος του έτους. Βέβαια, για να φανούν οι επιπτώσεις του μέτρου πρέπει η εστίαση να… επαναλειτουργήσει.

Το οικονομικό επιτελείο έχει στα σκαριά και επιδοτήσεις των λειτουργικών δαπανών των πληττόμενων επιχειρήσεων (π.χ. λογαριασμοί ΔΕΚΟ και ίντερνετ), πέραν του μη μισθολογικού κόστους, συναρτήσει συγκεκριμένων κριτηρίων (τζίρος, προσωπικό, κ.τ.λ.). Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής δεν έχει προβλεφθεί αναστολή καταβολής των εν λόγω δαπανών.

Με τις δημοσιονομικές αντοχές του προϋπολογισμού να μην είναι απεριόριστες εξετάζεται ρύθμιση που θα που θα απαλλάσσει φέτος από τα τεκμήρια διαβίωσης τους φορολογουμένους οι οποίοι έχουν πληγεί από την πανδημία. Θα αφορά εργαζομένους οι οποίοι ήταν σε αναστολή εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα το 2020 και ελάμβαναν την αποζημίωση ειδικού σκοπού των 534 ευρώ τον μήνα, επαγγελματίες οι οποίοι είδαν τον τζίρο τους να καταποντίζεται καθώς και ατομικές επιχειρήσεις που έκλεισαν με κρατική εντολή.

Ακόμη ζυμώνεται προσωρινή αναστολή της ποινής φόρου 22% για τους φορολογουμένους που δεν κατάφεραν το 2020 να καλύψουν το 30% του πραγματικού τους εισοδήματος με ηλεκτρονικές αποδείξεις. Στο δυσμενές περιβάλλον που επικρατεί με τα εισοδήματα να σημειώνουν ελεύθερη πτώση και τα νοικοκυριά να κόβουν δαπάνες, αν ισχύσει το συγκεκριμένο μέτρο όπως είχε σχεδιαστεί, πολλοί φορολογούμενοι θα πιαστούν στη «φάκα».

Επίσης, εξετάζεται μείωση, ακόμα και μηδενισμός, της προκαταβολής φόρου εισοδήματος για τις επιχειρήσεις οι οποίες μέσα στον πανδημικό τυφώνα είχαν κέρδη. Το μέτρο θα ανακουφίσει σημαντικά τις εταιρείες, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοαπασχολουμένους που κατέγραψαν μείωση τζίρου, το περασμένο έτος.

Επιδότηση δόσεων επιχειρηματικών δανείων

Την άνοιξη αναμένεται να τεθεί στη διάθεση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων το πρόγραμμα «Γέφυρα» για την επιδότηση των επιχειρηματικών δανείων. Για να γίνει πράξη το σχέδιο του οικονομικού επιτελείου, θα πρέπει πρώτα να δοθεί το πράσινο φως από τους θεσμούς με τους οποίους είναι αναγκαίο να συμφωνηθούν τα κριτήρια ένταξης των επιχειρήσεων στο πρόγραμμα και να κατασκευαστεί ηλεκτρονική πλατφόρμα μέσω της οποίας θα υποβληθούν οι αιτήσεις.

Με την κορονο-κρίση να δοκιμάζει σκληρά την αγορά με τις επιχειρήσεις να πνίγονται από τις υποχρεώσεις, στην κυβέρνηση, θέλουν να διευκολύνουν όσο γίνεται, το επιχειρείν να αντέξει μέχρι να λειτουργήσει το πρόγραμμα «Γέφυρα». Μία νέα γενιά ληξιπρόθεσμων χρεών και κόκκινων δανείων θα οδηγούσε την πραγματική οικονομία στα βράχια ενώ θα πίεζε αφόρητα και τους ισολογισμούς των τραπεζών οι οποίες παλεύουν να «καθαρίσουν» από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (είναι ενδεικτικό ότι έχουν μεταβιβάσει δάνεια 31 δισ. ευρώ σε funds).

Δεν αποκλείεται να επαναληφθεί το πρόγραμμα επιδότησης των τόκων των επιχειρηματικών δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων με πόρους από το ΕΣΠΑ ενώ είναι ανοικτό το ενδεχόμενο ο Ευρωπαϊκός Εποπτικός Μηχανισμός των Τραπεζών να αποφασίσει παράταση της περιόδου αναστολής πληρωμών έως ότου επανέλθει μία κανονικότητα στην αγορά.

Υπενθυμίζεται, η μέγιστη περίοδος αναστολών προσεγγίζει τους 9 μήνες. Βέβαια οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν εξαντλήσει αυτό το διάστημα (ή θα την έχουν εξαντλήσει μέχρι το τέλος του τρέχοντος μήνα).

Οι κυριότεροι άξονες της «Γέφυρας» των επιχειρηματικών δανείων θα μοιάζουν με αυτούς του αντίστοιχου προγράμματος για τα στεγαστικά δάνεια.

Πιο συγκεκριμένα:

- Η κρατική επιδότηση θα καλύπτει πέρα από τους τόκους και σημαντικό κομμάτι του κεφαλαίου. Το ποσοστό της κρατικής επιχορήγησης θα είναι μεγαλύτερο για τα πράσινα επιχειρηματικά δάνεια. Για τα κόκκινα θα απαιτείται η επίτευξη συμφωνίας με την τράπεζα για τη ρύθμιση του δανείου.

- Το πρόγραμμα δεν θα τους αφορά όλους, αδιακρίτως. Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι έχουν πληγεί από την κρίση και το κυριότερο κριτήριο για αυτό θα είναι το πόσο μειώθηκε ο τζίρος τους μέσα στην πανδημία. Η βοήθεια από το κράτος ίσως είναι σε άμεση συνάρτηση με την πτώση των εσόδων.

- Οι τράπεζες θα ελέγχουν τους τραπεζικούς λογαριασμούς για να διαπιστώσουν ότι η επιχείρηση πράγματι δεν δύναται να εξυπηρετήσει με δικά της κεφάλαια τα δάνειά της.

- Οι επιχειρήσεις θα δεσμεύονται ότι μετά τη λήξη της περιόδου επιδότησης των δανείων, θα συνεχίσουν να εξυπηρετούν το δάνειο για χρονικό διάστημα αντίστοιχο της επιδότησης. Σε αντίθετη περίπτωση, θα καλούνται να επιστρέψουν την κρατική επιχορήγηση.

Οι τράπεζες από τη στιγμή που άρχισε η εξάπλωση του κορονοϊού προχώρησαν σε αναστολή πληρωμών δόσεων δανείων σε μία προσπάθεια να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις, ωστόσο οι αναστολές, με εξαίρεση τον τουριστικό κλάδο, έχουν αυστηρή ημερομηνία λήξης τον Μάρτιο του 2021.

Ένα ντόμινο λουκέτων σε χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες κινδυνεύουν να βυθιστούν υπό το βάρος των συσσωρευμένων υποχρεώσεων τους τρομάζει κυβέρνηση και τράπεζες θα κλονίσει συθέμελα ολόκληρη την οικονομική αλυσίδα, εκτροχιάζοντας όλα τα οικονομικά μεγέθη.

Από τον περασμένο Μάρτιο, από το πρώτο σφράγισμα της οικονομίας δηλαδή, έχουν «παγώσει» υποχρεώσεις προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία ύψους 2 δισ. ευρώ, αλλά και δάνεια συνολικού ύψους 30 δισ. ευρώ, από τα οποία τα μισά είναι οφειλές επιχειρήσεων. Όταν όλο αυτό το βουνό υποχρεώσεων ξεπαγώσει και αρχίσει η αποπληρωμή του, επιχειρήσεις και φορολογούμενοι θα βρεθούν επί ξύλου κρεμάμενοι. Για μη «σκάσει» χρειάζεται σπάσιμο των οφειλών σε πολλές δόσεις. Ως γνωστόν ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος.

Σε αυτή τη λογική, οι τράπεζες έχουν σχεδιάσει προγράμματα σταδιακής μετάπτωσης των δανείων που έχουν τεθεί σε αναστολή πληρωμών στο επίπεδο της δόσης που πλήρωναν οι επιχειρήσεις πριν από την πανδημία. Τα μορατόριουμ δανείων, μετά και τη δυνατότητα παράτασης που δόθηκε πρόσφατα από τις εποπτικές αρχές, έχουν -με εξαίρεση τον κλάδο του τουρισμού- αυστηρή ημερομηνία λήξης τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Ιανουαρίου 2021