Το τελευταίο πλοία με ουκρανικά σιτηρά θα αποπλεύσει εντός της ημέρας από λιμάνι της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα, δυνάμει της συμφωνίας που επέτρεπε την ασφαλή διέλευση τροφίμων που εξάγονται από τη χώρα, μια μέρα προτού η Ρωσία αποφασίσει εάν θα τερματίσει –ή όχι– την ισχύ της εξαιτίας των εμποδίων στις εξαγωγές των δικών της σιτηρών και λιπασμάτων.

Η συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας

Η συμφωνία των δυο εμπόλεμων κρατών συνήφθη τον Ιούλιο του 2022, με μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας, για να αποτραπεί ο κίνδυνος παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης που επέτεινε η εισβολή του ρωσικού στρατού στην ουκρανική επικράτεια. Αρχικά συμφωνήθηκε να διαρκέσει 120 ημέρες.

Τόσο η Ουκρανία, όσο και η Ρωσία συγκαταλέγονταν στις χώρες με τις μεγαλύτερες εξαγωγές σιτηρών στον κόσμο προτού ξεσπάσει η ένοπλη σύρραξη.

Πού «κολλάει» η Μόσχα

Η Μόσχα συναίνεσε η συμφωνία να παραταθεί για άλλες 120 ημέρες τον Νοέμβριο. Όμως, τον Μάρτιο, περιόρισε την παράτασή της σε 60 ημέρες, με άλλα λόγια ως αύριο Πέμπτη 18η Μαΐου. Διεμήνυσε πως θα τερματίσει τη συμφωνία εάν δεν εκπληρωθούν οι όροι που θέτει, ιδίως για την άρση περιορισμών στις δικές της εξαγωγές αγροτικών προϊόντων.

«Υπάρχουν ακόμη πολλά ανοικτά ζητήματα σχετικά με το μέρος της συμφωνίας που αφορά εμάς. Τώρα πρέπει να ληφθεί απόφαση», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, ο Ντμίτρι Πεσκόφ, χθες Τρίτη, σύμφωνα με ρωσικά ΜΜΕ.

Αξιωματούχοι της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Τουρκίας και του ΟΗΕ συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για συνομιλίες σχετικά με τη συμφωνία, την Πρωτοβουλία για την Ασφαλή Εξαγωγή Σιτηρών και Τροφίμων από Ουκρανικά Λιμάνια, ή Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας για τα Σιτηρά, την περασμένη εβδομάδα. Ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Στεφάν Ντουζαρίκ δήλωσε χθες Τρίτη σε δημοσιογράφους πως «οι επαφές συνεχίζονται σε διάφορα επίπεδα», προσθέτοντας «προφανώς, βρισκόμαστε σε λεπτή φάση».

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανέφερε την περασμένη εβδομάδα πως εκτιμά ότι η συμφωνία θα παραταθεί για άλλους δυο μήνες.

Αν και οι εξαγωγές τροφίμων και λιπασμάτων δεν υπόκεινται στις κυρώσεις της Δύσης, η Ρωσία τονίζει πως οι περιορισμοί στην εκτέλεση πληρωμών, στις μεταφορές και στις ασφαλίσεις έχουν πρακτικά το ίδιο αποτέλεσμα.

Οι ΗΠΑ απορρίπτουν τις διαμαρτυρίες της Μόσχας, με την αμερικανίδα πρεσβεύτρια στα Ηνωμένα Έθνη Λίντα Τόμας-Γκρίνφιλντ να δηλώνει την περασμένη εβδομάδα πως οι εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων βρίσκονται «στα ίδια επίπεδα, αν όχι σε υψηλότερα» με την περίοδο πριν από την εισβολή.

Οι συζητήσεις

Αξιωματούχοι των τεσσάρων συμβαλλόμενων μερών συμμετέχουν στο Κοινό Κέντρο Συντονισμού (ΚΚΣ) στην Κωνσταντινούπολη, που είναι αρμόδιο για την επίβλεψη της εφαρμογής της συμφωνίας. Το ΚΚΣ εγκρίνει τα δρομολόγια και είναι αρμόδιο για τις επιθεωρήσεις τους. Δεν έχει δώσει καμιά έγκριση μετά την 4η Μαΐου.

Τα πλοία που έχουν άδειες επιθεωρούνται από το ΚΚΣ κοντά στην Τουρκία, μεταβαίνουν σε ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα, παραλαμβάνουν το φορτίο, κατόπιν επιστρέφουν στα τουρκικά χωρικά ύδατα και επιθεωρούνται εκ νέου.

Το τελευταίο αδειοδοτημένο δρομολόγιο θα αναχωρήσει σήμερα. Άλλο πλοίο επιστρέφει στην Τουρκία, ενώ ακόμη πέντε σκάφη αναμένουν να επιθεωρηθούν στα τουρκικά χωρικά ύδατα.

Σε επιστολή της προς τα άλλα μέρη στο ΚΚΣ, η Ρωσία ενημέρωσε πως δεν θα ενέκρινε δρομολόγια πέραν της 18ης Μαΐου, της ημερομηνίας που εξέπνεε η ισχύς της συμφωνίας, για να αποφευχθούν «εμπορικές ζημίες» και «κίνδυνοι ασφαλείας». Με δεδομένη αυτή την προειδοποίηση, είναι απίθανο πλοιοκτήτες και ασφαλιστικές εταιρείες να συνεχίσουν να εγγυώνται την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών αν η Μόσχα δεν δεχθεί η συμφωνία να παραταθεί.

Για μερικές ημέρες τον Οκτώβριο, όταν η Ρωσία είχε αποχωρήσει προσωρινά από τη συμφωνία, τα υπόλοιπα τρία μέρη συνέχισαν να την εφαρμόζουν.

Ως τώρα δυνάμει της Πρωτοβουλίας έχουν εξαχθεί περίπου 30 εκατομμύρια τόνοι σιτηρά και άλλα τρόφιμα, ανάμεσά τους 600.000 μετρικοί τόνοι σιτηρών που μεταφέρθηκαν από πλοία του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών προκειμένου να προσφερθεί βοήθεια σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Αιθιοπία, η Κένυα, η Σομαλία και η Υεμένη.