Οι πρωτόγνωρες και αβέβαιες συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την εμφάνιση της πανδημίας COVID-19 στη χώρα μας, αρχικά διατάραξαν και στη συνέχεια αναδιαμόρφωσαν τα δεδομένα σε κάθε πτυχή της ζωής μας, δημιουργώντας γόνιμο έδαφος για ερευνητικές μελέτες στις οποίες προχώρησαν υποψήφιοι διδάκτορες του πανεπιστημίου Μακεδονίας, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ιδρύματος και στο διαγωνισμό με τίτλο «Η έρευνα στην πρώτη γραμμή».

Με κοινό παρονομαστή το πρώτο κύμα της πανδημίας, οι ερευνητές μελέτησαν τις επιπτώσεις του κορονοϊού σε ζητήματα της κοινωνίας, της τεχνολογίας, της οικονομίας, της εκπαίδευσης και των διεθνών σχέσεων. Ορισμένα από τα ερευνητικά αποτελέσματα των βραβευθέντων, αλλά και των ακαδημαϊκών που συμμετέχουν με την ίδια θεματική σε προγράμματα του πανεπιστημίου και θα αποδοθούν σε διαδικτυακή εκδήλωση του ΠΑΜΑΚ τη Δευτέρα 22 Μαρτίου, παρουσιάζει αποκλειστικά η «ΜτΚ», αποτυπώνοντας μέσα από τα ευρήματα, τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην εποχή του COVID-19 σε σημαντικούς τομείς, δημιουργώντας νέα δεδομένα, συνθήκες και πραγματικότητες που επηρεάζουν τη ζωή μας και αποτελούν τη βάση περαιτέρω αλλαγών που φέρουν μέσα τους.

Όπως δηλώνει ο Στυλιανός Κατρανίδης, πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, «η προκήρυξη του ερευνητικού προγράμματος έγινε την περίοδο του πρώτου κύματος της πανδημίας (άνοιξη 2020), προκειμένου υποψήφιοι διδάκτορες του Πανεπιστημίου να εκπονήσουν μελέτες σε θέματα σχετικά με τις επιπτώσεις του κορονοϊού, μέσα από το πρίσμα και την οπτική του επιστημονικού τους αντικειμένου. Η επιτροπή αξιολόγησης επέλεξε τις πρώτες έξι εργασίες από όσες κατατέθηκαν, βραβεύοντας τις τρεις πρώτες από αυτές και με χρηματικό βραβείο. Στη συνέχεια πήραμε την πρωτοβουλία να διοργανώσουμε ημερίδα με τίτλο «Η έρευνα στην πρώτη γραμμή» με σκοπό την παρουσίαση των έξι πρώτων στην κατάταξη εργασιών αλλά και την παρουσίαση ενός αριθμού ερευνητικών εργασιών καθηγητών του πανεπιστημίου, σε θέματα σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας. Πρόκειται για σημαντικές ερευνητικές εργασίες που θέτουν στο επίκεντρο ζητήματα που μας αφορούν, αλλά και προβληματικές που αναπτύσσονται αυτήν την περίοδο. Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας μέσα από την ερευνητική του παρουσία ενισχύει την αμφίδρομη σχέση του με την κοινωνία και δίνοντας βήμα στον επιστημονικό λόγο των ερευνητών με την παρουσίαση των ευρημάτων των ερευνών τους και σε θέματα που εστιάζουν σε πτυχές των εξελίξεων που βιώνουμε στην πρωτόγνωρη σημερινή συγκυρία».

1^ο βραβείο: Η διατροφική εγγραμματοσύνη εν μέσω υγειονομικής κρίσης

Ο Δημήτρης Καρολίδης, υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΠΑΜΑΚ, απέσπασε την πρώτη θέση στο διαγωνιστικό ερευνητικό πρόγραμμα, θέτοντας στο επίκεντρο της έρευνας του τη διατροφική συμπεριφορά των καταναλωτών εν μέσω του πρώτου κύματος της πανδημίας. «Ένας ακόμα καφές πριν να φύγω: η διατροφική εγγραμματοσύνη εν μέσω μιας υγειονομικής κρίσης» αποτελεί τον τίτλο της εργασίας του, ο οποίος όπως λέει «είναι εμπνευσμένος από το τραγούδι του Bob Dylan One More Cup of Coffee, ο οποίος το έγραψε όταν κατάλαβε ότι η ζωή του άλλαξε για πάντα τη δεκαετία του ’60. Αυτό που συνέβη είναι ότι εμπνευστήκαμε αυτή την έρευνα από το γεγονός ότι η ζωή μας δεν θα είναι ποτέ η ίδια μετά το τέλος της πανδημίας. Μελετήσαμε τη συμπεριφορά των καταναλωτών στη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας, εν μέσω άγνωστων και στρεσογόνων καταστάσεων».

Τα ερευνητικά αποτελέσματα παρουσιάζουν, όπως εξηγεί ο κ. Καρολίδης, αξιοσημείωτο ενδιαφέρον καθώς φέρνουν στην επιφάνεια πτυχές της ελληνικής κουλτούρας. «Αυτό που προέκυψε από την ερευνητική μας μελέτη είναι ότι οι καταναλωτές επέδειξαν αυτό που λέμε «διατροφική εγγραμματοσύνη» στη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας. Δηλαδή, το φαγητό απέκτησε μεγάλη σημασία για την καθημερινότητα των ανθρώπων, γι’ αυτό και ο κόσμος έγινε πιο συνειδητός στις επιλογές των φαγητών του, οργανώνοντας και σχεδιάζοντας λίστες για τις αγορές τροφής. Επίσης, το φαγητό εξελίχθηκε σε σημαντική δημιουργική διέξοδο τις ημέρες που ο κόσμος περνούσε πολλές ώρες μέσα στο σπίτι λόγω των περιοριστικών μέτρων κυκλοφορίας. Πυξίδα για το κύριο γεύμα αποτέλεσαν πρωτίστως οι συμβουλές της οικογένειας, κυρίως της μητέρας και των φίλων και σε πολύ μικρό βαθμό πληροφορίες από το διαδίκτυο και συμβουλές των ειδικών, γεγονός που συνδέεται με την εθνική μας κουλτούρα». Ο ίδιος για τη διάκρισή του δηλώνει πως «είναι εξαιρετικά σημαντική διάκριση για τον κόπο μας αλλά και τις δυσκολίες που έπρεπε ξεπεράσουμε για να εκπονήσουμε την έρευνα μέσα σε εκείνη την έντονη πρώτη περίοδο της πανδημίας».

3^ο βραβείο: Η προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρία στην πληροφόρηση

Η Βαρβάρα Βάμβουρα, υποψήφια διδάκτορας του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του ΠΑΜΑΚ, απέσπασε το 3^ο βραβείο με την ερευνητική της εργασία με τίτλο «Η προσβασιμότητα στην πληροφόρηση για την αποτροπή διάδοσης του κορονοϊού, ως απαραίτητο στοιχείο κοινωνικής συμπερίληψης και αλλαγής» και μιλάει στη «ΜτΚ» για τα ερευνητικά αποτελέσματα, την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία στην πληροφόρηση, αλλά και τη μεγάλη χαρά που της έδωσε η ερευνητική της διάκριση. «Η έρευνά μας εκπονήθηκε στη διάρκεια του πρώτου lockdown, θέλοντας να διαπιστώσουμε εάν η προσβασιμότητα στην πληροφόρηση για την πανδημία μπορεί να λειτουργήσει ως στοιχείο κοινωνικής συμπερίληψης των ατόμων με αναπηρία και κοινωνικής αλλαγής. Η βασική ιδέα της ερευνητικής εργασίας προέκυψε μέσα από το φεστιβάλ «Η αντανάκλαση της αναπηρίας στην τέχνη» που πραγματοποιεί το ΠΑΜΑΚ και αποτελεί πλέον θεσμό. Θέλαμε να μελετήσουμε πως ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων με αναπηρία σε αυτή την περίοδο και έπειτα να εξετάσουμε ζητήματα πρόσβασης στην πληροφόρηση.

Στα ευρήματά μας, το 46% των ερωτηθέντων (ηλικίας 18-29) δήλωσε πως έζησε το πρώτο κύμα της πανδημίας με τους γονείς του, γεγονός που σημαίνει σημαντική ενδεχόμενη μείωση της ανεξαρτησίας τους. Το 50% θεωρεί ικανοποιητική την πληροφόρηση, ποσοστό που έπεσε στο 20% καθώς έκρινε ότι δεν ήταν ικανοποιητική η ποσότητα πληροφοριών που έλαβε μέσα από το πρώτο τηλεοπτικό μήνυμα για την πανδημία, με τον Σπύρο Παπαδόπουλο. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 30% όταν προστέθηκε σε αυτό η νοηματική γλώσσα. Το 80% των ερωτηθέντων παρακολούθησε ελεύθερα και δωρεάν πολιτιστικά αγαθά (online ταινίες, παραστάσεις κλπ.), δηλώνοντας πως τους έκαναν να αισθάνονται μέλη μιας ευρύτερης κοινότητας ανθρώπων που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση». Όπως τονίζει η κ. Βάμβουρα, η βράβευσή της αποτέλεσε εξαιρετικά χαρμόσυνο νέο σε μια δύσκολη περίοδο. «Πήρα μεγάλη χαρά και δύναμη γιατί είναι δύσκολο για μένα που εργάζομαι να πραγματοποιώ ταυτόχρονα τη διδακτορική μου διατριβή και τη συνέχιση των σπουδών μου, καθώς υπάρχουν δυσκολίες με κυριότερη την έλλειψη χρόνου».

5^ο βραβείο: Διακυβέρνηση της Ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Ο Θεοφάνης Παπαστάθης, υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ, που κατέλαβε την 5^η θέση στο διαγωνισμό με την ερευνητική του εργασία «Διακυβέρνηση της Ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Covid-19», μιλάει για την ανταπόκριση των ελληνικών ΑΕΙ στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, αλλά και τις συνεργασίες που αναπτύχθηκαν. «Ο στόχος της εργασίας μας είναι η παροχή μιας εννοιολογικής τάξης στην απρόβλεπτη και εξελισσόμενη κατάσταση της πανδημίας, παρέχοντας ένα τροφοδοτικό μοντέλο σχετικά με τη λήψη αποφάσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μέσα από την ποιοτική προσέγγιση ανάλυσης εγγράφων, αποτυπώθηκε η δημιουργία ενός ζητήματος αλληλεπίδρασης και συνεργασίας των ιδρυμάτων. Υπήρξε η ανάγκη να προωθηθεί η κοινή αίσθηση σκοπού για να αντιμετωπίσουν τα ιδρύματα την πανδημία και να συνεχιστεί άρρηκτα η λειτουργία τους. Από την πρώτη εβδομάδα του υποχρεωτικού εσώκλειστου βίου, τα ελληνικά πανεπιστήμια προσαρμόστηκαν άμεσα στις ανάγκες της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το 96,35% των προπτυχιακών μαθημάτων και το 100% των μεταπτυχιακών, πραγματοποιήθηκαν μέσω σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευση».

Ο ίδιος θεωρεί τη διάκρισή του σημαντική για τη συνέχεια της πορείας του και θέτει τους προβληματισμούς του για την επόμενη μέρα. «Στα πανεπιστήμια πραγματοποιούνται προγράμματα επιμόρφωσης που λειτουργούν εξ αποστάσεως. Παράλληλα, σύμφωνα με τη νομοθεσία τα μεταπτυχιακά προγράμματα έχουν δυνατότητα πραγματοποίησης εξ αποστάσεως διδασκαλία σε ποσοστό 30%. Αυτό το οποίο γεννάται ως αποτέλεσμα για την επόμενη ημέρα, είναι πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί όλη αυτή η τεχνογνωσία που δημιουργήθηκε στο 1ο, 2ο και τώρα στο 3ο κύμα της πανδημίας και αν η Ελλάδα ακολουθήσει το παράδειγμα χωρών όπως η Κύπρος, που παρέχει εξ αποστάσεως μεταπτυχιακά προγράμματα».

Ρομπότ, Διπλωματία και η Κουλτούρα στην εποχή του COVID-19

Η ημερίδα του ΠΑΜΑΚ πλαισιώνεται και από την παρουσίαση ερευνητικών αποτελεσμάτων από καθηγητές του ιδρύματος, που μελετούν τις επιπτώσεις της πανδημίας, προτάσσοντας, ανάλογα με το αντικείμενο νέα εργαλεία και ζητήματα που ανακύπτουν από τη διαμόρφωση μιας νέας τάξης πραγμάτων.

Ο Νικόλαος Φαχαντίδης, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του ΠΑΜΑΚ, στην ερευνητική του μελέτη, θέτει τη ρομποτική ως εργαλείο ενίσχυσης της εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μέσα από τρία ερευνητικά προγράμματα, τα οποία συνοψίζονται στο τίτλο της δικής του παρουσίασης «Σχεδιάζοντας και υλοποιώντας εφαρμογές Ρομποτικής για την υποστήριξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην εποχή του COVID-19», τα ρομπότ δεν μπαίνουν στις αίθουσες, αλλά αναλαμβάνουν ρόλο ενίσχυσης του διδάσκοντα, του μαθητή, δίνοντας μέσω επαυξημένης πραγματικότητα (Augmented Reality), λύση στα διαδικτυακά μαθήματα ρομποτικής.

Η Ρεβέκκα Παιδή, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ, στην έρευνα που πραγματοποίησε μαζί με τον Anders Wivel, καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Hague Journal of Diplomacy» και έχει ως τίτλο «Διπλωματία μικρών κρατών και η κρίση του κορονοϊού», εστιάζει στα ερευνητικά ευρήματα που φέρνουν στην επιφάνεια τις προσπάθειες και τους τρόπους που αναζητούσαν τα μικρά κράτη προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συνεργασία και την ασφάλειά τους, στην κρίση που δημιούργησε η πανδημία. Επίσης, θέτει τα μαθήματα της περιόδου και κατά πόσο η πανδημία επιτάχυνε κάποιες εξελίξεις, κάποιες προκλήσεις για τα μικρά κράτη μέσα σε αυτό το νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται σχετικά με τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα.

Η Αναστασία Λίτινα, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΠΑΜΑΚ, μέσα από το ερευνητικό έργο με τίτλο «Οι επιπτώσεις των στοιχειών της κουλτούρας στην εξάπλωση του COVID», μιλάει για μια σειρά παραγόντων κουλτούρας και πως επηρέασαν την εξάπλωση της πανδημίας. Για την ίδια, το πρώτο κύμα της πανδημίας αποτελεί «καλύτερο» δείκτη, γιατί η κουλτούρα επηρεάζεται και μπορεί να μεταβληθεί πολύ απότομα σε συνθήκες τραυματικού σοκ. Επομένως, στο πρώτο κύμα ήταν «η πρώτη μας αντίδραση, η πιο πηγαία, πιο αντιπροσωπευτική για το πως η κουλτούρα επηρέασε τις αντιδράσεις μας», όπως τονίζει.