Της Αιμιλίας Αξιωτίδου,

Ψυχοθεραπεύτρια – Ψυχοπαιδαγωγός,

Επιστημονικός Συνεργάτης Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας χρονιάς του λυκείου, το άγχος των μαθητών αποτυπώνεται όχι μόνο στην συμπεριφορά τους, αλλά και στο πρόσωπό τους και στο σώμα τους, καθώς πολλοί είναι εκείνοι οι μαθητές που νιώθουν Ιδιαίτερα πιεσμένοι.

Το άγχος, ο θυμός, η απόγνωση, είναι κυρίαρχα συναισθήματα, οι μαθητές ανησυχούν ιδιαίτερα για τις επιδόσεις τους και πολύ συχνά εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις, και εμφανίζουν κρίσεις πανικού με άγχος ακόμη και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.

Έχουμε αναφέρει κατά καιρούς πως οι υπέρμετρες φιλοδοξίες των γονιών που μπορεί να φορτώσουν τα παιδιά τους με άγχος, αποτελούν έναν επιβαρυντικό παράγοντα για τα παιδιά που νιώθουν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές τις προσδοκίες. Με αποτέλεσμα να έχουμε εφήβους που είναι θυμωμένοι, αγχωμένοι, ματαιωμένοι και απογοητευμένοι.

Και πολύ συχνά αυτός ο θυμός δεν εκφράζεται καθώς οι έφηβοι δεν είναι ακόμα εκπαιδευμένοι από τη ζωή να εξωτερικεύουν το άγχος που νιώθουν. Αν βλέπουμε το παιδί μας να φαίνεται ήρεμο έως και αδιάφορο, πολύ πιθανόν να μην λαμβάνεται υπόψη το αληθινό επίπεδο άγχους του παιδιού.

Καλό είναι οι γονείς να έρθουμε ξανά σε επαφή και να ανακαλέσουμε τις δικές μας αναμνήσεις από αυτές τις εξετάσεις, καθώς με τους περισσότερους ενήλικες που έχω μιλήσει και έχουν περάσει από αυτή τη διαδικασία, θυμούνται αυτή την τελευταία χρόνια ως ιδιαίτερα πιεστική και αγχωτική. Δεν θέλουμε λοιπόν να δημιουργήσουμε στα παιδιά μας μια τέτοιου είδους ανάμνηση.

Οι περισσότεροι νέοι έφηβοι τον τελευταίο χρόνο του Λυκείου εγκλωβίζονται για ένα μεγάλο διάστημα της χρονιάς σε ένα απαιτητικό πρόγραμμα διαβάσματος. Η εξεταστέα ύλη συνήθως έχει καλυφθεί από τον Ιανουάριο, και έπειτα ξεκινούν οι επαναλήψεις και τα διαγωνίσματα με αποτέλεσμα να απομένει πολύ λίγο ελεύθερος χρόνος για τα παιδιά και η πίεση να μεγαλώνει όλο και περισσότερο.

Το άγχος με όλα τα σωματικά συμπτώματα που το συνοδεύουν ήταν εμφανές και τα παλαιότερα χρόνια, καθώς όμως έχουμε διανύσει τα δύο χρόνια της πανδημίας με ό,τι σημάδια έχει αφήσει, όλο και περισσότερα παιδιά εμφανίζουν σωματικά συμπτώματα πανικού και άγχους.

Αυτό που θα βοηθούσε πάρα πολύ τα παιδιά να αντιμετωπίσουν το άγχος τους είναι οι άλλες δραστηριότητες έξω από το διάβασμα. Αντίθετα φαίνεται πως πολλοί είναι εκείνοι οι υποψήφιοι που σταματούν τις δραστηριότητές τους για να αφιερωθούν σε ένα πολύωρο διάβασμα. Πολύ συχνά μειώνουν και τις επαφές με τους συμμαθητές τους, παρόλο που ξέρουμε πως η επαφή με τους συνομηλίκους βοηθάει στην μείωση του στρες και στην αίσθηση ότι ανήκουν στην ίδια ομάδα και αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα.

Καθώς πλησιάζουν οι πανελλαδικές εξετάσεις, ξέρουμε πως είναι εξαιρετικά αντιπαραγωγικό ειδικά αυτές τις τελευταίες μέρες να πέσει κανείς με τα μούτρα στο διάβασμα, ενώ δεν είχε προετοιμαστεί το προηγούμενο διάστημα.

Πρέπει να έχουμε υπόψη πως είναι σημαντικό ο χρόνος να μοιράζεται ανάμεσα σε ώρες μελέτης και στα διαλείμματα. Μοιράζοντας έτσι το χρόνο μέρα με τη μέρα μπορούν να αφομοιωθούν καλύτερα έννοιες που είναι σημαντικές, οι επαναλήψεις γίνονται πιο αποδοτικές και το στρες μειώνεται, η τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να συμβαίνει.

Είναι η περίοδος κατά την οποία τα παιδιά έχουν γράψει προσομοιώσεις στα μαθήματα που θα εξεταστούν, και καλό θα είναι να μην εστιαστούν στην απόδοση που είχαν στα συγκεκριμένα τεστ και διαγωνίσματα γιατί αυτό ενέχει τον κίνδυνο της απογοήτευσης.

Είναι σημαντικό βέβαια το να προπονηθεί κανείς στο πως είναι να γράφει εξετάσεις σε συγκεκριμένο χρόνο, από την άλλη χρειάζεται οργάνωση ακόμη κι αυτές τις τελευταίες μέρες.

Κάτι που επίσης θα ήταν χρήσιμο για τα παιδιά αυτές τις εβδομάδες αν έχουν τη δυνατότητα να διαβάζουν μαζί με τους συνομήλικους τους καθώς κατά αυτό τον τρόπο μειώνεται το στρες και αυξάνεται το κίνητρο μεταξύ τους.

Αν σκεφτούμε πόσο έμφαση δίνεται και από τον περίγυρο, από τις εφημερίδες και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για τα ονόματα των αριστούχων, για τις σχολές που εισάγονται οι απόφοιτοι, καταλαβαίνουμε πως αυτό τροφοδοτεί το άγχος των παιδιών και το συναίσθημα της αποτυχίας αν κάποιο δεν τα καταφέρει.

Και μέσα σ’ όλα αυτά που γράφονται για τις πανελλαδικές, συμβουλές για το άγχος, τρόποι διαχείρισης, βάσεις, μηχανογραφικά…. από τη μια τα παιδιά αισθάνονται παγιδευμένα χωρίς πρότυπα και καθοδήγηση, από την άλλη οι γονείς αισθάνονται πελαγωμένοι.

Οι συγκρούσεις ολοένα μεγαλώνουν, τα παιδιά τους δε δέχονται τις συμβουλές τους, δεν αναγνωρίζουν το πόσα πολλά κάνουν για εκείνα, ενώ κι εκείνα ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν καινούργιους τρόπους να επικοινωνήσουν με τους γονείς τους, προβληματίζονται και οι συγκρούσεις εσωτερικές και διαπροσωπικές ολοένα μεγαλώνουν και στις δύο πλευρές.

Η Ελλάδα πέρασε σχεδόν αστραπιαία από τον παραδοσιακό αγροτικό τρόπο ζωής στον μεταβιομηχανικό. Μέσα σε δυο τρεις δεκαετίες φτάσαμε εκεί που οι δυτικές χώρες χρειάστηκαν εκατόν πενήντα χρόνια για να φτάσουν. Ανακατεύονται τα παλιά με τα καινούργια στοιχεία και διαφοροποιούνται συνεχώς.

Για να καταλάβουμε όμως την σημασία που δίνει η ελληνική κοινωνία στις πανελλαδικές θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν και της ανακατατάξεις και της αναθεώρησης που αφορούν τις ενδοοικογενειακές σχέσεις μέσα στα πλαίσιά της.

Αυτά που έχουν βιώσει οι γονείς και οι παππούδες μας στον παραδοσιακό τρόπο ζωής αποτελούν ακόμα μέρος της ύπαρξης μας.

Από τη μια τα παιδιά μας αναζητούν συναισθηματικά στηρίγματα και καθοδήγηση για να μπορέσουν να ολοκληρωθούν ως άτομα και από την άλλη δεν θέλουν να χάσουν την συναισθηματική ασφάλεια που που τους προσφέρει η δέσμευση τους σε μια ανθρώπινη ομάδα.

Οι σημερινοί έφηβοι κατανοούν τις προσπάθειες που κάνουν οι γονείς τους για να τους προσφέρουν όλη αυτή την φροντίδα και τα υλικά αγαθά, πως ενώ δουλεύουν πολύ σκληρά και ατελείωτες ώρες εκτός σπιτιού προσπαθούν συνεχώς να προσφέρουν στα παιδιά τους, και τα συνοδεύουν στα φροντιστήρια, στα μαθήματα σε πάρτυ. Οι Έλληνες γονείς προσπαθούν με κάθε τρόπο να προσφέρουν στα παιδιά τους την καλύτερη μόρφωση. Το αισιόδοξο μήνυμα είναι πως η πίεση για σπουδές μοιάζει να μην είναι τόσο έντονη από την πλευρά των γονιών όπως στο παρελθόν.

Ο Έλληνας γονιός μπορεί να συνεχίζει να στηρίζει οικονομικά επ’ αόριστον τα παιδιά του, να τα εξασφαλίζει με σπουδές, με υλικά αγαθά, ταυτόχρονα όμως εξακολουθεί να δείχνει μια πολύ μεγαλύτερη ευαισθησία και στις ανάγκες των παιδιών τους, ακόμη και στην εφηβεία που τα παιδιά ζητούν ελευθερία κινήσεων και ταυτόχρονα και οριοθέτηση. Ακόμη και σ’ αυτό οι Έλληνες γονείς έχουν προσαρμοστεί σε μικρότερο σχετικά διάστημα σε νέα δεδομένα.

Όλο και περισσότεροι είναι εκείνοι οι γονείς που αναγνωρίζουν την ανάγκη των παιδιών τους να βρουν τον δρόμο τους και να ακολουθήσουν τα δικά τους όνειρα, κάτι που ίσως οι ίδιοι στερήθηκαν λόγω των συνθηκών τις δικής τους εποχής… όλο και περισσότεροι είναι εκείνοι που αναφέρουν πως θέλουν τα παιδιά τους να είναι ευτυχισμένα και πως θα τα στηρίξουν σε αυτό!

Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις δεν είναι μόνο μια δοκιμασία, μια αξιολόγηση του επιπέδου γνώσεων και δεξιοτήτων των μαθητών. Θα μπορούσαμε να πούμε πως κατά κάποιο τρόπο αντιπροσωπεύει μια ιεροτελεστία μετάβασης από την παιδική-εφηβική ηλικία στην ενήλικη ζωή, στην αυτονομία και στην εκπλήρωση των παιδικών ονείρων! Αυτό το άνοιγμα στην ενήλικη ζωή και ο αποχωρισμός από το σπίτι, την ασφάλεια τους φίλους, τις συνήθειες και τη ρουτίνα τους μπορεί να στρεσάρει τους εφήβους παρόλο που το επιθυμούν! Και από την άλλη αγχώνει και “φοβίζει¨τους γονείς που βρίσκονται αντιμέτωποι με μια σημαντική μετάβαση στην ζωή τους.

Σε μια τέτοια φάση μετάβασης είναι σημαντικό ως γονείς να μείνουμε ψύχραιμοι και σταθεροί. Και με αυτό τον τρόπο να διδάξουμε στα παιδιά μας την τέχνη της ζωής, να του δώσουμε όλα εκείνα τα εφόδια έτσι ώστε να μην μας έχουν ανάγκη.

Και όπως μας λέει ο Βέλγος Νευροψυχίατρος - Οικογενειακός Θεραπευτής Mony Elkaim “Αν μ΄αγαπάς μην μ΄αγαπάς”, αφήστε τα παιδιά σας και μην τα βοηθάτε συνέχεια εκεί που δεν χρειάζεται. Όσο τα βλέπουμε να παίρνουν την ζωή στα χέρια τους να νιώθουμε πως κάναμε καλά την δουλειά μας ως γονείς.

Καλή επιτυχία σε όλους τους υποψήφιους που εκτός από τις εξετάσεις προπονούνται για την ζωή!!

Αξιωτίδου Αιμιλία, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια – Ψυχοπαιδαγωγό, Θεραπεύτρια Ζεύγους Επιστημονικό Συνεργάτη Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ. Α ΠΡΠ ΠΓΝ ΑΧΕΠΑ