Τα ντέρμπι ΠΑΟΚ - ΑΕΚ ανέκαθεν αποτελούσαν κάτι περισσότερο από μία μάχη ανάμεσα σε δύο από τα δημοφιλέστερα ελληνικά κλαμπ.

Κάθε μεταξύ τους παιχνίδι αποτελεί μία υπόμνηση της ιστορικό-κοινωνικής διάστασης του ποδοσφαίρου, καθώς σχεδόν όλοι όσοι επέλεξαν τους δύο αυτούς συλλόγους, το έκαναν για να τιμήσουν το προσφυγικό υπόβαθρο των οικογενειών τους.

Το κυριακάτικο ντέρμπι στην Τούμπα, μάς δίνει αφορμή για μία νοσταλγική αναδρομή στο παρελθόν.

Ο ΠΑΟΚ αποτελεί μετεξέλιξη του αθλητικού και πολιτιστικού σωματείου «Ερμής», το οποίο ιδρύθηκε πριν την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1875), από Έλληνες κατοίκους της Πόλης, στη συνοικία Πέρα.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, κάποιοι από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη αποφάσισαν να τιμήσουν την καταγωγή τους συγκροτώντας έναν αθλητικό σύλλογο που θα θυμίζει τις χαμένες πατρίδες. Ο σύλλογος αυτός ιδρύθηκε τελικά το 1926 και πήρε το όνομα ΠΑΟΚ, ήτοι Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών.

Το καταστατικό του νέου συλλόγου εγκρίθηκε στις 26 Απριλίου 1926 από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης και η ημερομηνία αυτή θεωρείται ως η ληξιαρχική πράξη γέννησης του κλαμπ.

Ως χρώματα της ομάδας επιλέχθηκαν το μαύρο, που συμβολίζει την εθνική τραγωδία του 1922 και το λευκό, που εξέφραζε την ελπίδα για ένα πιο φωτεινό μέλλον.

Το πρώτο έμβλημα του ΠΑΟΚ δεν ήταν πάντως ο δικέφαλος αετός, αλλά ένα πράσινο τετράφυλλο τριφύλλι δίπλα σε ένα πέταλο.

Μέχρι το 1929, ο ΠΑΟΚ, που έμελλε να εξελιχθεί σε ένα από τα δημοφιλέστερα σωματεία της χώρας, δεν ήταν ο μοναδικός αθλητικός εκπρόσωπος του προσφυγικού ελληνισμού στη Βόρεια Ελλάδα.

Τον Δεκέμβριο του 1925, μία ομάδα προσφύγων της Πόλης είχε ιδρύσει την ΑΕΚ Θεσσαλονίκης, η οποία αποτελούσε τον αθλητικό βραχίονα της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης.

Επειδή, όμως, η ιδρυτική πράξη έγινε χωρίς την έγκριση της γενικής συνέλευσης του συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών, επήλθε ρήξη μεταξύ των μελών και οι διαδικασίες για την ίδρυση της ΑΕΚ Θεσσαλονίκης θεωρήθηκαν αντικαταστατικές, άρα και άκυρες.

Κάπως έτσι, η πλευρά των ανθρώπων που είχαν συγκροτήσει την ΑΕΚ Θεσσαλονίκης αποφάσισε να προχωρήσει στην ίδρυση του ΠΑΟΚ, που μέσα σε ελάχιστα χρόνια κατάφερε να απορροφήσει τη μεγάλη πλειονότητα των φιλάθλων με προσφυγικό προφίλ.

Η τελική λύση δόθηκε στις 20 Μαρτίου 1929, όταν ο ΠΑΟΚ συγχωνεύτηκε με την ΑΕΚ Θεσσαλονίκης, με πρωτοβουλία ενός γιατρού που είχε διατελέσει πρόεδρος του πολιτιστικού σωματείου Ένωση Κωνσταντινουπολιτών.

Ο ΠΑΟΚ άλλαξε αμέσως έμβλημα και αντί του τετράφυλλου τριφυλλιού με το πέταλο, υιοθετήθηκε ο βυζαντινός δικέφαλος αετός.

Στο έμβλημα του ΠΑΟΚ όμως (εν αντιθέσει με εκείνο της ΑΕΚ) ο αετός έχει τα φτερά του κλειστά, σε ένδειξη πένθους για τον ξεριζωμό των Ρωμιών από την Πόλη.

Τα δεκάδες ντέρμπι ΠΑΟΚ - ΑΕΚ που ακολούθησαν αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου και παρά τις ενίοτε σκληρές κόντρες για τη διεκδίκηση τίτλων, είναι σαφές πως οι δύο σύλλογοι είναι δεμένοι με ένα κοινό παρελθόν που υπερβαίνει κάθε αθλητική αντιπαλότητα.

* Δημοσιεύτηκε στη «ΜτΚ» στις 19/2/2023