Στο «κόκκινο» εξακολουθεί να βρίσκεται η αέρια ρύπανση από αιωρούμενα σωματίδια στη Θεσσαλονίκη, καθώς παρά την καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, μέχρι στιγμής δεν έχει εφαρμοστεί κανένα μέτρο για την αντιμετώπιση της κατάστασης.

Το όριο που έχει θέσει η ΕΕ είναι η συγκέντρωση των ΡΜ10 να μην ξεπερνά τα 50μg ανά κυβικό μέτρο αέρα για περισσότερες από 35 ημέρες.

Το 2023 ήταν μία ακόμη χρονιά υπερβάσεων των ορίων ΡΜ10 σε δύο σταθμούς μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη Θεσσαλονίκη. 

Η «ΜτΚ» εξέτασε μέρα προς μέρα τις συγκεντρώσεις των ΡΜ10 για πέντε μήνες (Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Οκτώβριο Νοέμβριο και Δεκέμβριο 2023) που είναι πιθανό λόγω χαμηλών θερμοκρασιών να αυξάνεται η χρήση τζακιών και πέλετ. Σε αυτό το διάστημα καταγράφονται υπερβάσεις επί 57 ημέρες στο σταθμό που είναι εγκατεστημένος στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και επί 56 ημέρες στο σταθμό Αγίας Σοφίας. 

Στους δύο αυτούς σταθμούς υπήρχαν ημέρες που τα μικροσωματίδια ήταν πάνω από το όριο σε συγκεντρώσεις έως και διπλάσιες από το επιτρεπόμενο των 50μg. Μέχρι τις 16 Ιανουαρίου καταγράφηκαν υπερβάσεις στα ΡΜ10 επί οκτώ ημέρες στο σταθμό Αγίας Σοφίας και επτά στον σταθμό της Περιφέρειας.

Προειδοποιήσεις από το 2009, καταδίκη το 2023

Το πρόβλημα με την αέρια ρύπανση από μικροσωματίδια στη Θεσσαλονίκη δεν είναι τωρινό. Από το 2005 το όριο των 50μg ξεπεράστηκε για περισσότερες ημέρες το χρόνο από το επιτρεπόμενο, για σειρά ετών (από το 2005 έως και το 2012, από το 2017 έως το 2019) και εξακολουθεί να υφίσταται ακόμη και σήμερα, παρά την πρόσφατη καταδικαστική απόφαση από το ευρωπαϊκό δικαστήριο.

Μετά από δύο προειδοποιητικές επιστολές (2009, 2013) και δύο αιτιολογημένες γνώμες (2010 και 2014) το 2021 η Κομισιόν παρέπεμψε την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Τον Μάρτιο του 2023 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα για τις υπερβάσεις των οριακών τιμών στη Θεσσαλονίκη και γιατί από τη στιγμή που καταγράφηκαν οι υπερβάσεις η χώρα μας δεν έλαβε μέτρα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Σε πρώτη φάση το δικαστήριο δεν επέβαλε κάποιο πρόστιμο, όμως αν η Ελλάδα συνεχίσει να μη συμμορφώνεται η Κομισιόν θα ακολουθήσει τη διαδικασία επί παραβάσει, και τότε, είναι μοιραίο να επιβληθεί πρόστιμο.

«Μας ενδιαφέρει τι λέει η Κομισιόν, αλλά πρωτίστως είμαστε υπόλογοι απέναντι στους Έλληνες πολίτες. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι ότι η ποιότητα της ατμόσφαιρας δεν είναι αυτή που πρέπει και οφείλουμε κάτι να κάνουμε. Είναι θέμα κουλτούρας που πρέπει να υιοθετηθεί και από τις υπηρεσίες και από τον πολιτικό κόσμο. Δεν θα πρέπει να περιμένουμε την καταγγελία για να κάνουμε κάτι» λέει στη «ΜτΚ» ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων Πέτρος Βαρελίδης.

Αναζητούν σχέδιο από το 2018

Το 2018 η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ανέθεσε την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης, με δαπάνη 100.000 ευρώ. Η μελέτη αυτή παραδόθηκε τον Ιούλιο του 2020, αλλά κρίθηκε ελλιπής γιατί δεν προσδιόριζε τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και το πόσο το κάθε ένα από αυτά θα συνέβαλε στη μείωση της αέριας ρύπανσης. 

Στη συνέχεια ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) ανέλαβε να συμπληρώσει το αρχικό σχέδιο. Η δεύτερη μελέτη παραδόθηκε τον Μάιο του 2022, προτείνοντας κυρίως μέτρα για την αντικατάσταση της βιομάζας (ξύλα, πέλετ) που αποτελεί κύρια αιτία για τα ΡΜ10, με φυσικό αέριο. Ωστόσο, μετά το εμπάργκο στη Ρωσία το φυσικό αέριο δεν ήταν πλέον μία καλή εναλλακτική, επομένως η μελέτη έπρεπε να αναμορφωθεί. 

Στα τέλη του 2022 ο μελετητής υπέβαλλε εκ νέου τις προτάσεις του στο Υπουργείο Περιβάλλοντος. Όμως οι διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις του 2023, εθνικές και αυτοδιοικητικές- έβαλαν στον «πάγο» το θέμα.

Εντός της εβδομάδας οριστικοποιούνται τα μέτρα

Αυτή την εβδομάδα, πιθανότατα και αύριο, θα πραγματοποιηθεί μία σύσκεψη στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για να οριστικοποιηθούν τα μέτρα για την αντιμετώπιση της αέριας ρύπανσης στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, τις δύο πόλεις για τις οποίες καταδικάστηκε η χώρα, εξαιτίας των συνεχών υπερβάσεων των ορίων ατμοσφαιρικής ρύπανσης από αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο 10 μικρόμετρα (ΡΜ10). 

«Η κύρια δράση που προτείνεται είναι η αντικατάσταση καυστήρων βιομάζας και τζακιών με αντλίες θερμότητας. Απαιτείται γενναία χρηματοδότηση - στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης περί τα 500 εκατ. ευρώ- και πρέπει να αξιοποιηθούν όλες οι δεξαμενές κονδυλίων» αναφέρει ο κ. Βαρελίδης.

Όταν οριστικοποιηθεί η ελληνική πρόταση, που θα περιλαμβάνει τα μέτρα που θα ληφθούν, το πώς θα χρηματοδοτηθούν και σε ποιο βαθμό θα συμβάλλουν στη μείωση του προβλήματος, θα κατατεθεί στην Κομισιόν που θα κρίνει αν το σχέδιο θεωρείται επαρκές. Ήδη προηγήθηκαν συζητήσεις με το αρμόδιο τμήμα της Επιτροπής για το τι είναι ρεαλιστικό να υλοποιηθεί. O στόχος του ΥΠΕΞ είναι εντός του 2024 να ληφθούν τα πρώτα μέτρα. «Στην πραγματικότητα έχουμε καθυστερήσει. Πρέπει να το κάνουμε και πρέπει να γίνει το συντομότερο» παραδέχεται ο κ. Βαρελίδης.

Ο ίδιος σημειώνει ότι η απαγόρευση καύσης της βιομάζας δεν είναι ένα μέτρο εύκολο να επιβληθεί και να ελεγχθεί η εφαρμογή του. «Δεν μπορείς να υποχρεώσεις κάποιον να αλλάξει καυστήρα και επίσης, συνήθως αυτοί που καιν ξύλα είναι αυτοί που δεν έχουν οικονομική άνεση. Επομένως χρειάζεται συνδυασμός πολιτικών αποφάσεων και οικονομικών εργαλείων που διαθέτουμε προκειμένου οι λύσεις να είναι ρεαλιστικές».

Τα μέτρα που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι αφορούν σε ένα πρόγραμμα στα πρότυπα του «Εξοικονομώ» προκειμένου να επιδοτηθούν για αντικατάσταση του καυστήρα πέλετ ή του τζακιού με αντλίες θερμότητας. Στο καλύτερο σενάριο, με επιδότηση 100% υπολογίζεται ότι μπορεί να αλλαχτεί το σύστημα θέρμανσης σε 50.000 περίπου κατοικίες και να εξαλειφθεί το 44% των εκπομπών ΡΜ10 από τη βιομάζα σε μια τριετία. Τα άλλα σενάρια προβλέπουν από 20% έως 50% του προϋπολογισμού από τους ιδιοκτήτες κατοικιών. Επειδή όμως δεν γίνεται να αναγκαστούν να αλλάξουν σύστημα θέρμανσης βάζοντας το χέρι στην τσέπη, θα χρειαστούν και επιπλέον κίνητρα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21.01.2024