Πάσχα με πλήρη ελευθερία μετακινήσεων και αποστάσεων, που όλοι θέλουν να ξεχάσουν, θα απολαύσουν φέτος οι πολίτες στη Βόρεια Ελλάδα και ολόκληρη τη χώρα. Έθιμα, παραδόσεις και λαογραφικές εκδηλώσεις που χάνονται στα βάθη του χρόνου ζωντανεύουν στη μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης, με κάθε περιοχή όμως να έχει τον δικό της τρόπο που γιορτάζει τα Πάθη του Χριστού και της Ανάστασης.

Οι «αυγομαχίες» στην πανέμορφη Κερκίνη και σε χωριά της Πιερίας, τα τελετουργικά «Αδώνια» στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο στις Σέρρες, ο «Καγκέλευτος χορός» στη Χαλκιδική και οι «Κούνιες» στα Γιαννιτσά, είναι ορισμένα μόνο από τα έθιμα του Πάσχα που έχουν τη δυνατότητα να δουν και να χαρούν από κοντά Θεσσαλονικείς και Βορειοελλαδίτες, εφόσον έχουν αποφασίσει να «αποδράσουν» για λίγο από την πόλη.

Η Μεγάλη Εβδομάδα, αρχίζει από αύριο μαζί και το θείον πάθος οδηγεί στο θρίαμβο της Ανάστασης, στο θάνατο του θανάτου τη νίκη της ζωής, σηματοδοτώντας παράλληλα το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης. Τα Πασχαλινά έθιμα, ακόμη και μέσα σε αυτή την εβδομάδα της κατάνυξης, έχουν την δική τους σφραγίδα, αλλά και τις ρίζες τους σε παραδόσεις αιώνων.

Η κατάνυξη της Μεγάλης Εβδομάδας

Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι γεμάτη έθιμα και παραδόσεις που περιστρέφονται γύρω από τη ζωή του Ιησού, με έμφαση στις τελευταίες ημέρες της ζωής του.

Τη Μεγάλη Δευτέρα σε όλη την Ελλάδα ξεκινούν οι ετοιμασίες στα σπίτια για τον εορτασμό του Πάσχα. Στα χωριά, κυρίως, ασπρίζονται με ασβέστη οι αυλές και οι γλάστρες βάφονται κόκκινες. Σε κάποιες περιοχές οι πιστοί συνηθίζουν να τρέφονται μόνο με ψωμί και νερό έως τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί, που λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία. Επίσης, εκείνη την ημέρα διαβάζεται στην εκκλησία και η παραβολή της καταραμένης συκιάς από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου.

Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ στον Εσπερινό ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής. Η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα του σπιτιού, ενώ σχεδόν σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, οι νοικοκυρές φτιάχνουν κουλουράκια και τα τσουρέκια, έθιμο ωστόσο, που συνήθως γίνεται τη Μεγάλη Πέμπτη.

Τη Μεγάλη Τετάρτη διαβάζεται το μύρωμα του Ιησού από την αμαρτωλή, κατά τη διάρκεια του οποίου μιλά για τον επερχόμενο θάνατό του. Το απόγευμα στις εκκλησίες τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχέλαιου, ενώ σε κάποιες περιοχές οι γυναίκες πηγαίνουν στο Μεγάλο Ευχέλαιο έχοντας μαζί τους μία σουπιέρα με αλεύρι. Σε αυτό στερεώνουν τρία κεριά, τα οποία καίνε κατά την τέλεση του Μυστηρίου. Το αλεύρι αυτό το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλούρια την επόμενη ημέρα.

Τη Μεγάλη Πέμπτη το Θείο Δράμα προχωρεί προς την αποκορύφωσή του. Την ημέρα αυτή γίνεται ο Μυστικός Δείπνος, όπου ο Ιησούς κοινωνεί τους μαθητές του δίνοντάς τους από ένα κομμάτι ψωμί που συμβολίζει το σώμα του και κρασί που συμβολίζει το αίμα του. Το βράδυ ψέλνονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια και στην εκκλησία περιφέρεται ο Σταυρός με τον Ιησού. Αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον Επιτάφιο. Το κύριο έθιμο ωστόσο είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών και το ζύμωμα των τσουρεκιών. Αυτήν την ημέρα οι νοικοκυρές δεν πλένουν, δεν απλώνουν ούτε κάνουν άλλες δουλειές στο σπίτι.

Τη Μεγάλη Παρασκευή είναι η κορύφωση του Θείου δράματος που αναπαριστά τη δίκη του Ιησού από τον Πόντιο Πιλάτο, τη μαρτυρική του πορεία προς τον Γολγοθά και τη Σταύρωση. Πρόκειται για την ημέρα των Παθών, καθώς το βράδυ τελείται η περιφορά του Επιταφίου, ενώ οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα όλη την ημέρα.

Σε κάποια μέρη της Ελλάδας, τα λουλούδια του Επιταφίου φυλάσσονται, μετά την περιφορά, από τους πιστούς γιατί θεωρούνται θαυματουργά, ενώ πολλοί συνηθίζουν να πίνουν λίγο ξίδι εις ανάμνηση αυτού που έδωσαν στον Ιησού.

Το Μεγάλο Σάββατο ψάλλεται ο Εσπερινός της Ανάστασης, ή αλλιώς η «Πρώτη Ανάσταση». Το μεσημέρι στον Πανάγιο Τάφο πραγματοποιείται η αφή του Αγίου Φωτός και διανέμεται σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο και το βράδυ ακολουθεί η Τελετή της Αναστάσεως με το «Δεύτε λάβετε φώς» και το «Χριστός Ανέστη» που συνοδεύεται από μηνύματα χαράς και ελπίδας και φυσικά πολλά βεγγαλικά και κροτίδες.

Το Πάσχα στην Κεντρική Μακεδονία

Ιδιαίτερο χρώμα έχει το Πάσχα σε πολλές περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, με την αναβίωση πολλών εθίμων που φέτος θα γίνουν έστω και με κάποιους περιορισμούς.

Την Κυριακή του Πάσχα στην Αρναία Χαλκιδικής νέοι των πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής υποδέχονται τον κόσμο στην κεντρική πλατεία, ντυμένοι με παραδοσιακές στολές κερνώντας τους κόκκινα αυγά, τσουρέκι και παραδοσιακές πίτες. 

Τη δεύτερη μέρα μετά από την Ανάσταση αναβίωνε το έθιμο «Κούτσμανος» από την Πολιτιστική Εταιρία της Αρναίας. Στην παραλία της Συκιάς διοργανώνεται την Τρίτη μέρα του Πάσχα «Αλογοδρομίες», ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο και αναβιώνει με επιτυχία τα τελευταία χρόνια. 

Την τρίτη μέρα του Πάσχα επίσης σε Ιερισσό, Αρναία και Συκιά αναβιώνει το έθιμο «Του μαύρου νιου τα’ αλώνι», όπου μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους το 1821.

Ξεχωριστές είναι οι «Αυγομαχίες» στον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, ένα έθιμο που έλκει την καταγωγή του από τις πατρίδες του ποντιακού ελληνισμού και συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών. Οι αυγομάχοι λαμβάνουν θέσεις και έχουν στη «φαρέτρα» τους είκοσι αυγά ο καθένας. Η μάχη ξεκινά στην εξέδρα, όπου κάθονται αντικριστά δύο αυγομάχοι και όποιος μείνει τελευταίος με ένα αυγό είναι ο νικητής.

Στις Σέρρες, τη Μεγάλη Παρασκευή, κατά την περιφορά του Επιταφίου αναβιώνει στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το έθιμο «Αδώνια» Σύμφωνα με το τελετουργικό του εθίμου, όταν ο Επιτάφιος πλησιάζει, κάθε νοικοκυρά τοποθετεί στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι, πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα και την εικόνα του Εσταυρωμένου, πλαισιωμένη από πασχαλιές και άλλα άνθη.

Την Κυριακή του Πάσχα και στην Καστανούσα Κερκίνης αναβιώνει επίσης το ποντιακό πασχαλινό έθιμο «Αυγομαχίες» που έχει τις ρίζες του στον Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας.

Στην στο χωριό Μαργαρίτα της Πέλλας, τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, πραγματοποιείται το τοπικό έθιμο Σπάσιμο των Αυγών και προσφέρονται στους επισκέπτες τοπικά παραδοσιακά εδέσματα.

Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα στα Γιαννιτσά αναβιώνει το έθιμο «Κουνιές» που συμβολίζει την «αιώρηση», δηλαδή το κούνημα, που γίνεται για το καλό», υπέρ υγείας και πλούσιας σοδειάς.

Σε άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας

Στην πόλη της Δράμας τη Μεγάλη Παρασκευή σε κλίμα κατάνυξης και ευλάβειας λίγο μετά τις 9 το βράδυ οι Επιτάφιοι από όλες τις κεντρικές ενορίες της πόλεως συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία Ελευθερίας, στην ολοκλήρωση του Θείου δράματος. Στο Βώλακα, στο Μοναστηράκι, του Πύργους, το Παγονέρι και την Καλή Βρύση, έχουν το έθιμο της «κούνιας», που πραγματοποιείται την ημέρα του Αγίου Γεωργίου. Ομάδες νέων αγοριών πήγαιναν όπου υπήρχαν μεγάλα δέντρα και κατασκεύαζαν «κούνια» με σκοινί και για κάθισμα τοποθετούσαν ένα κιλίμι ή μία κουβέρτα, σε αυτήν ανέβαιναν οι κοπέλες, όπου αυτές εκμυστηρευόταν ποιον αγαπάνε.

Το έθιμο της «Ανδρομάνας» αναβιώνει στη Δεσκάτη Γρεβενών και αποτελεί τον αποχαιρετισμό στο Πάσχα, όπου οι κάτοικοι την πρώτη Παρασκευή μετά τη Μεγάλη Εβδομάδα, τραγουδούν όλοι μαζί στην πλατεία, ιδιαίτερα παραδοσιακά τραγούδια και χορεύουν. Το έθιμο αυτό, έχει τις ρίζες του, στην εποχή της Τουρκοκρατίας.