«Ο πολιτισμός γεννήθηκε στην Ελλάδα. Η χώρα αυτή θα έπρεπε να τον υποστηρίζει και όχι να τον υποβαθμίζει», «Ο κλάδος μας υφίσταται μία κατάφορη αδικία», «Ελπίζουμε και απαιτούμε διαβάθμιση των πτυχίων μας», «Επιτέλους είναι ο καιρός να ξημερώσει μία άλλη μέρα για τον πολιτισμό στην Ελλάδα, φτάνει πια αυτή η απαξίωση».

Με αυτά τα λόγια, ηθοποιοί δήλωσαν πρόσφατα την υποστήριξή τους στους αγώνες και τις καταλήψεις των σπουδαστών της δραματικής σχολής του ΚΘΒΕ, του Εθνικού Θεάτρου και του ΔΗΠΕΘΕ ΠΑΤΡΑΣ.

Καλλιτέχνες και σπουδαστές καλλιτεχνικών σχολών προχωρούν συνεχώς σε νέες κινητοποιήσεις και καλλιτεχνικές παρεμβάσεις δηλώνοντας την αντίθεση και την οργή τους για το ΠΔ 85/2022, για τον καθορισμό των προσόντων διορισμού σε φορείς του Δημοσίου, το οποίο αναγνωρίζει στους αποφοίτους Δραματικών Σχολών, Σχολών Κινηματογράφου και Σχολών Χορού προσόντα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΔΕ).

Οι φωνές των καλλιτεχνών αντηχούν σε όλη τη χώρα ζητώντας από την πολιτεία να δώσει επιτέλους λύση σε ένα χρόνιο πρόβλημα και όχι να θολώνει περεταίρω ένα ήδη ομιχλώδες τοπίο.

Σε πρόσφατες δηλώσεις του πάντως ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης απάντησε σχετικά με τις αντιδράσεις που έχουν προκληθεί πως το ΠΔ δεν εξισώνει τους τίτλους δραματικών σπουδών με το απολυτήριο λυκείου, δεν αφορά προσλήψεις του υπουργείου Παιδείας ούτε και προσλήψεις καλλιτεχνών στο Δημόσιο, οι οποίες εξαιρούνται από τον ΑΣΕΠ. Επίσης ο κ. Γιατρομανωλάκης διευκρίνισε πως εξαιρούνται όχι μόνο προς την πρόσληψη αλλά και μισθολογικά.

Σύμφωνα με τον υφυπουργό η σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε πριν από κάποιες εβδομάδες για το θέμα, αφορούσε στην ανωτατοποίηση ενδεχομένως και αναβάθμιση των σπουδών στην καλλιτεχνική εκπαίδευση και αποφασίστηκε η συγκρότηση μικτών επιτροπών με εκπροσώπους των συναρμόδιων υπουργείων Πολιτισμού και Παιδείας. Παράλληλα ο κ. Γιατρομανωλάκης δήλωσε πως η μισθολογική εξαίρεση θα επεκταθεί και στους ΟΤΑ και στο ευρύτερο Δημόσιο.

Το σίγουρο είναι πως με αφορμή το επίμαχο ΠΔ έρχεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης το νομοθετικό χάος που διέπει τις καλλιτεχνικές σπουδές στην Ελλάδα ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90.

«Δεν γίνεται να είμαστε ανειδίκευτοι μετά από τόσα χρόνια κόπου»

Μιλώντας στη «ΜτΚ», ο Γιάννης Ρήγας, σκηνοθέτης και διευθυντής της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος εξηγεί πως η έκδοση του ΠΔ 85/2022 «μας αναστάτωσε γιατί αναφέρει ξεκάθαρα πως όλοι οι καλλιτέχνες και απόφοιτοι καλλιτεχνικών σχολών για να μπορέσουν να διεκδικήσουν μία θέση στο δημόσιο χαρακτηρίζονται ως ΔΕ (Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης). Αυτό δημιούργησε αμηχανία, απογοήτευση και στεναχώρια και χρησιμοποιώ πολύ ‘απαλά’ λόγια γιατί όταν έχεις σπουδάσει τόσα χρόνια και έπειτα σου λένε πως η σπουδή σου είναι μεταλυκειακή, αυτό δημιουργεί τουλάχιστον ένταση».

Ο ίδιος αποσαφηνίζει πως «το γεγονός ότι αφορά μόνο τον διορισμό στο δημόσιο δεν έχει καμία σημασία. Οι καλλιτεχνικές σχολές είναι αδιαβάθμητες τόσα χρόνια και ξαφνικά έρχεται ένα ΠΔ που μας λέει ότι είμαστε ανειδίκευτοι. Δεν γίνεται να είμαστε ανειδίκευτοι μετά από τόσα χρόνια κόπου.

Τα παιδιά έρχονται στη σχολή και αφήνουν την ψυχή τους. Καταναλώνουν τον χρόνο τους και τη ζωή τους. Αφήνουν ακόμα και τις ανώτατες σπουδές, αν τυχόν έχουν παράλληλα, αφήνουν τα σπίτια τους, έρχονται το πρωί και φεύγουν αργά το βράδυ, έχουν μηδενική προσωπική ζωή. Το πρόγραμμα είναι εξαιρετικά δύσκολο και ανακατεύονται με πράγματα που τους μεταφέρουν σε άλλους κόσμους. Όλα αυτά ‘στοιχίζουν’ σε ψυχισμό, σε χρόνο, στο πως αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο και σίγουρα δεν είναι μαθήματα λυκείου».

Για τον σκηνοθέτη ο διάλογος των αρμόδιων υπουργείων με τα σωματεία και τους καλλιτέχνες θα μπορούσε να προλάβει το πρόβλημα και εφόσον δεν προηγήθηκε της έκδοσης του ΠΔ επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί άμεσα:

«Είμαστε στον αέρα. Δεν ξέρω αν πρόκειται για λάθος ή για βεβιασμένη κίνηση των νομοθετών, ξέρω όμως ότι κάνει κακό στους καλλιτέχνες. Όταν θες να φτιάξεις ένα ΠΔ για να ορίσεις θέματα που αφορούν τους καλλιτέχνες δεν στοιχίζει να μιλήσεις με τους ίδιους. Κάνε ένα διάλογο μαζί τους για να δεις πως έχουν τα πράγματα. Είναι πρακτικό το θέμα.

Τα ζητήματα που προκύπτουν είναι ότι αφενός υποβαθμίζεται το πτυχίο των καλλιτεχνών και αφετέρου, εν μέσω μίας γενικότερης κρίσης. οι καλλιτέχνες πρέπει να ζήσουν. Αν τα συναρμόδια υπουργεία μιλήσουν με τους καλλιτέχνες νομίζω πως θα υπάρξει μία καλύτερη συνεννόηση. Αλλιώς θα συνεχίσουμε έτσι, τα παιδιά θα χάσουν τη χρονιά τους και θα παλεύουν απεγνωσμένα για να εξασφαλίσουν την ουσία του πτυχίου τους και να αποδείξουν δεν είναι χομπίστες».

«Αδικημένοι» και «φοβισμένοι για το μέλλον» αισθάνονται, σύμφωνα με τον Βασίλη Μπόγδανο, σπουδαστή της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του ΚΘΒΕ, ο ίδιος και οι συνάδελφοί του καθώς «η υποβάθμιση του πτυχίου μας ανοίγει δρόμους για περαιτέρω υποτίμηση της εργασιακής μας υπόστασης και υπονόμευσης των μισθολογικών δικαιωμάτων μας».

«Στη σχολή μπαίνουμε με εξετάσεις οι οποίες μάλιστα υπάγονται στο υπουργείο Πολιτισμού και είναι πολύ δύσκολες. Στη χρονιά μου έδωσαν 750 άτομα και περάσαμε 10. Βρισκόμαστε στη σχολή με ένα πολύ βαρύ πρόγραμμα, από το πρωί μέχρι το βράδυ, με πρόβες και πολλή προσπάθεια και όλο αυτό τελικά παράγει ανειδίκευτους εργάτες;», σημειώνει.

Βέβαια, ακόμα και στην προ-Προεδρικού Διατάγματος εποχή, οι σπουδαστές των καλλιτεχνικών σχολών έρχονται κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους αντιμέτωποι με το… μεταίχμιο που θα τους ακολουθήσει και κατά την επαγγελματική τους ζωή.

«Υπάρχει ένα μόνιμο πρόβλημα με τη διαβάθμιση των πτυχίων και ότι είναι ανοιχτό. Στερούμασταν και πριν το ΠΔ τη δυνατότητα μετεκπαίδευσης γιατί δεν αναγνωριζόταν ως προπτυχιακή εκπαίδευση τα τρία χρόνια στη σχολή. Δεν είχαμε και δεν έχουμε φοιτητικά δικαιώματα. Μιλάμε για μία σχολή η οποία είναι πολύ απαιτητική σε χρόνο και το ότι δεν έχουμε κάποια βοήθεια όπως έχουν άλλοι φοιτητές, όπως για παράδειγμα δικαίωμα για ένα φοιτητικό επίδομα, στερεί τη δυνατότητα από πολλούς συμφοιτητές μας να βρίσκονται στη σχολή.

Ωστόσο, η επιτροπή που επιλέγει τους εισακτέους φέρει τη σφραγίδα του ΥΠΠΟ. Έχουμε κάθε εξάμηνο τις εξετάσεις μας, βαθμολογούμαστε και παρόλα αυτά δεν είμαστε φοιτητές», αναφέρει η Αναστασία Μοναστηρίδου, σπουδάστρια της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του ΚΘΒΕ.

Εδώ και εβδομάδες οι σπουδαστές έχουν προχωρήσει σε κατάληψη της σχολής του ΚΘΒΕ με κύριο αίτημα «την ανωτατοποίηση του πτυχίου μας το οποίο είναι αδιαβάθμητο. Θεωρητικά αναγνωρίζεται πως όσοι αποφοιτούμε από τη σχολή έχουμε ολοκληρώσει μία μεταλυκειακή εκπαίδευση αλλά με το προσοντολόγιο του ΠΔ θεωρείται πως έχουμε τα ίδια εργασιακά δικαιώματα με έναν απόφοιτο λυκείου. Μιλάμε για μία γενικότερη υποβάθμιση του τίτλου σπουδών μας», καταλήγει ο Βασίλης.

«Νιώθω πως δεν υπάρχει κανένας σεβασμός στην τέχνη και στον καλλιτέχνη, ως εργαζόμενο και ως άνθρωπο»

Ανάλογες αδικίες, παράπονα και φόβους αναφέρουν καθηγητές και σπουδαστές και σε σχολές χορού καλώντας την κυβέρνηση να βάλει επιτέλους ένα «στοπ» στην ελεύθερη πτώση της αξίας των πτυχίων που όπως λένε δεν νοείται να εξισώνονται με απολυτήρια λυκείου όταν το πρόγραμμα που ακολουθούν οι σπουδαστές είναι υψηλών εκπαιδευτικών προδιαγραφών.

«Το χρόνιο πρόβλημα της διαβάθμισης των σχολών μας και των πτυχίων μας πρέπει να επιλυθεί και το ΠΔ να ανακληθεί. Δεν μπορεί οι υποψήφιοι να δίνουν εισαγωγικές εξετάσεις μπροστά σε καλλιτεχνική επιτροπή διορισμένη από το ΥΠΠΟ, να σπουδάζουν τρία χρόνια με ένα εντατικό πρόγραμμα σπουδών, στο τέλος να εξετάζονται ξανά μπροστά σε επιτροπή του υπουργείου πολιτισμού και τελικά όλο αυτό να είναι σαν να μην υπάρχει.

Πρόκειται για μία τεράστια αδικία. Το πρόγραμμα σπουδών που υπάρχει στις σχολές μας όπου καθημερινά από το πρωί μέχρι το μεσημέρι οι σπουδαστές ασχολούνται αποκλειστικά με τον χορό, πρακτικά και θεωρητικά. Κάνουμε μία σοβαρή εκπαίδευση και ξαφνικά είναι σαν να μην υπάρχει.

Δεν γίνεται ο νέος που σπουδάζει να ξέρει πως όταν θα πάει να δουλέψει σε ένα δήμο ως καθηγητής χορού θα αμείβεται ως ανειδίκευτος εργάτης. Είναι δυνατόν να έχεις σπουδάσει και να δουλεύεις για 12 και 13 ευρώ τη μέρα;», επισημαίνει στη «ΜτΚ» η Δήμητρα Κορωναίου, διευθύντρια της Ερασιτεχνικής και Ανώτερης Σχολής Χορού του Κέντρου Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.

Η κ. Κορωναίου περιγράφει πως οι σπουδαστές βιώνουν έντονα συναισθήματα αβεβαιότητας και άγχους λόγω της χρόνιας ρευστής κατάστασης αναφορικά με τα πτυχία τους και δεν είναι λίγοι εκείνοι που καταφεύγουν στις παράλληλες σπουδές καθώς νιώθουν πως παρά τη σκληρή δουλειά τους για να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους και να γίνουν καλλιτέχνες «μπορεί να μην καταφέρουν να πορευτούν στη ζωή τους μόνο με το πτυχίο της καλλιτεχνικής σχολής». «Δεν μας επιτρέπεται δηλαδή να δούμε επαγγελματικά, με άνεση, την επιλογή μας. Αυτό κουράζει ακόμα περισσότερο τους νέους», συμπληρώνει.

Η διευθύντρια της Ερασιτεχνικής και Ανώτερης Σχολής Χορού του Κέντρου Πολιτισμού του δήμου Θεσσαλονίκης εντοπίζει μία «πρωτοφανή κινητοποίηση αναφορικά με το θέμα το οποίο γίνεται γνωστό σε ακόμα περισσότερο κόσμο και ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να διορθωθεί αυτή η αδικία» προτείνοντας κι εκείνη με τη σειρά της ως λύση τον διάλογο μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων και των καλλιτεχνικών σωματείων.

Το ΠΔ 85/2022 ήρθε για να «πει», μεταξύ άλλων, στην πρωτοετή σπουδάστρια της Ερασιτεχνικής και Ανώτερης Σχολής Χορού του Κέντρου Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, Ιωάννα Ντουμοπούλου, πως «το πτυχίο που τόσα χρόνια ήθελε να αποκτήσει» τελικά… «δεν ισχύει»;

«Όλη μου η ζωή και οι σπουδές μου αφορούν την τέχνη. Παράλληλα σπουδάζω και στη σχολή Κινηματογράφου του ΑΠΘ. Λόγω κορονοϊού άργησα να δώσω εξετάσεις στη σχολή χορού που ήταν και η πρώτη μου επιλογή και τελικά τα κατάφερα φέτος. Τώρα, ξαφνικά βγαίνει ένα ΠΔ το οποίο λέει πως το πτυχίο που τόσα χρόνια ήθελα να αποκτήσω δεν θα ισχύει», αναφέρει η σπουδάστρια η οποία μάλιστα τονίζει πως στο έτος της «οι περισσότεροι θέλουμε να ακολουθήσουμε μόνο το χορό ως επάγγελμα οπότε η υπάρχουσα κατάσταση επηρεάζει και τις μεταπτυχιακές σπουδές που ενδεχομένως θα θελήσουμε να κάνουμε εγώ και οι συνάδελφοί μου και το αν θα μπορέσουμε να φύγουμε στο εξωτερικό με κάποιο πτυχίο. Νιώθω πως δεν υπάρχει κανένας σεβασμός στην τέχνη και στον καλλιτέχνη, ως εργαζόμενο και ως άνθρωπο».

«Το ΠΔ έρχεται να επιδεινώσει μία ήδη επιβαρυμένη κατάσταση πολλών ετών»

Χάος επικρατεί και για τους μουσικούς των ωδείων με τους διευθυντές των δημοτικών ωδείων να υπογράφουν υπόμνημα για την «Κατεπείγουσα διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου που αφορά το ΠΔ 85/2022». Όπως αναφέρουν στο εν λόγω υπόμνημα «το ΠΔ έρχεται να επιδεινώσει μία ήδη επιβαρυμένη κατάσταση πολλών ετών. Η απουσία διαβάθμισης των πτυχίων μας -που είναι αποκλειστική ευθύνη της Πολιτείας- δημιουργεί πολλά σοβαρά προβλήματα που σχετίζονται με την αναγνώριση των τίτλων σπουδών αλλά και των επαγγελματικών προσόντων που απορρέουν από αυτά» και συμπληρώνουν «Οι διδάσκοντες στα Ωδεία, στις Δραματικές Σχολές και τις Σχολές Χορού που ανήκουν σε Δήμους, αμείβονται βάσει του Ενιαίου Μισθολογίου. Μέχρι τώρα, στις προκηρύξεις το καλλιτεχνικό - διδακτικό προσωπικό κατατασσόταν ως ΤΕ. Αντιθέτως με το νέο καθεστώς, αυτό δεν γίνεται, αφού ένας απόφοιτος Ωδείου κατατάσσεται στην πιο κάτω βαθμίδα. Ως ΔΕ και αυτό με ερωτηματικό».

«Το ΠΔ δημιούργησε μία ανησυχία γιατί θόλωσε ακόμα περισσότερο ένα ήδη ομιχλώδες τοπίο. Αυτό οφείλεται σε πολλές ασάφειες που έχουν συσσωρευτεί εδώ και δεκαετίες στον χώρο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Ειδικά για τη μουσική εκπαίδευση επειδή πάτησε πάνω στις ασάφειες και τις έκανε ακόμα πιο ασαφείς δημιουργήθηκαν και πολλές παρανοήσεις. Υπήρξε μία δυσκολία στην κατανόηση των άμεσων επιπτώσεων», αναφέρει στη «ΜτΚ» ο Γεώργιος Ιούλιος Παπαδόπουλος, διευθυντής Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης.

Ωστόσο, ο κ. Παπαδόπουλος εξηγεί πως «η βασική επίπτωση αυτού του ΠΔ ήταν ότι θα μπορούσε στους ΟΤΑ να αλλάξει τη μισθολογική κατάσταση των υπαλλήλων. Παρόλα αυτά στους ΟΤΑ αξίζει να επισημάνουμε πως υπάρχει ο νόμος 4325/15 στο άρθρο 26 ο οποίος ξεχωρίζει το καλλιτεχνικό προσωπικό, και με τον όρο καλλιτεχνικό προσωπικό εννοούμε τους μουσικούς που είτε παίζουν σε φιλαρμονικές είτε διδάσκουν σε ένα δημοτικό ωδείο και τους κατατάσσει στην κατηγορία ΤΕ. Επομένως είναι καλυμμένοι οι συνάδελφοι που εργάζονται στους ΟΤΑ γιατί δεν μπορεί να υπερισχύσει το ΠΔ. Αν καταργηθεί ο νόμος τότε θα έχουμε πρόβλημα. Αλλά δεν νομίζω ότι συμφέρει κάποιον να γίνει αυτό».

Ο διευθυντής του ΚΩΘ υπογραμμίζει πάντως έπρεπε πριν την έκδοση του ΠΔ «να ερωτηθούν οι αρμόδιοι φορείς, τα υψηλότερα κλιμάκια του ΥΠΠΟ, οι εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών φορέων των μουσικών και το ΚΩΘ για να επισημάνουμε εκ των προτέρων περιπτώσεις ενδεχόμενης ασάφειας ώστε τώρα να μην είμαστε αντιμέτωποι με αυτές τις καταστάσεις» και προσθέτει πως το ΠΔ έχει «τρανταχτά λάθη».

Τέλος, ο ίδιος σημειώνει πως «λόγω των αντιδράσεων και της ασάφειας που προκλήθηκε ξεκίνησε ένας διάλογος και με βάση τη δική μου εκτίμηση και την εντύπωση που έχω αποκομίσει από την ηγεσία του ΥΠΠΟ, τα συναρμόδια υπουργεία και τη μουσική κοινότητα είναι τώρα η ευκαιρία για να λυθούν δύο φλέγοντα ζητήματα που παραμένουν σε εκκρεμότητα επί δεκαετίες όπως είναι η διαβάθμιση των σπουδών και η ανωτατοποίηση των τεσσάρων κρατικών καλλιτεχνικών σχολών στο επίπεδο 6. Ταυτόχρονα να διαβαθμιστούν όλα τα ωδεία και να πάνε οι διπλωματούχοι των ωδείων στο 5 και οι πτυχιούχοι στο 4 για να υπάρχει κι ένας διαχωρισμός ανάμεσα σε πτυχία και διπλώματα».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22.01.2023