Μετά τα δύο χρόνια πανδημίας με πρωτόγνωρους φόβους και περιορισμούς, η ανθρωπότητα υποβάλλεται σε νέα απανωτά σοκ με αρνητικές ειδήσεις που στιγματίζουν συνειδήσεις και τραυματίζουν ψυχές.

Η φρίκη του πολέμου στη Μέση Ανατολή, η τραγωδία των Τεμπών, οι φονικές πυρκαγιές του καλοκαιριού και οι πλημμύρες του Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλία με θύματα ανθρώπους και χιλιάδες ζώα, γυναικοκτονίες, περιστατικά με βία μεταξύ ανηλίκων και πολλά ακόμη «άγρια» γεγονότα, εκτυλίσσονται πλέον όχι μόνο μπροστά στις οθόνες των τηλεοράσεων αλλά και σε εκείνες των έξυπνων συσκευών. Οι λογαριασμοί μας στα social media κατακλύζονται με σκληρές εικόνες τις οποίες και «καταναλώνουμε» καθημερινά.

Οι ψυχολόγοι προειδοποιούν για το τίμημα που μπορεί να επιφέρουν τέτοιου είδους οπτικά ερεθίσματα, κυρίως στην ευημερία ενός παιδιού, μιας και η αίσθηση της ασφάλειας που συνεχώς αναζητούμε, «φανερώνει» την ευθραυστότητά της.

Υψηλός κίνδυνος εμφάνισης ψυχοτραυματικού στρες

Βομβαρδισμοί, τραυματισμένα άτομα, παιδιά που κλαίνε, οπλισμένοι άνθρωποι, σοροί που κείτονται, είναι μερικές εικόνες που ξεπηδούν αδιαλείπτως από την οθόνη του κινητού.

«Τέτοια γεγονότα είναι ακραία γεγονότα που δεν εντάσσονται στην κανονική πορεία της καθημερινότητάς μας. Ανάλογα με τον βαθμό εμπλοκής του ατόμου στο βίαιο γεγονός και το αν θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί ή να αποτραπεί, επηρεάζεται και ο βαθμός που θα βιωθεί ως ψυχοτραυματικό γεγονός από το άτομο», σημειώνει μεταξύ άλλων στη «ΜτΚ» η ψυχολόγος και ειδική παιδαγωγός Κωνσταντίνα Μπέλτση.

«Tα παιδιά αποτελούν μία ευάλωτη κοινωνική ομάδα σε τέτοια ψυχοπιεστικά γεγονότα, των οποίων το τραυματικό αποτύπωμα μπορεί να τους ακολουθεί μέχρι την ενήλικη ζωή τους. Και αυτό δεν αφορά μόνο στα παιδιά που βιώνουν άμεσα κάτι δύσκολο. Τα παιδιά που εκτίθενται έμμεσα στο τραυματικό γεγονός -μέσω της πληροφορίας- από τις τηλεοράσεις και τα social media ή μέσα από συζητήσεις ενηλίκων, μπορεί να εμφανίσουν τα ίδια ακριβώς συμπτώματα και συμπεριφορές με αυτά που έχουν εκτεθεί στο γεγονός άμεσα.

Η δύναμη της εικόνας και ο καταιγισμός των πληροφοριών που δέχονται αφιλτράριστα, σε συνδυασμό με τη μικρή ακόμη γνωστική ικανότητα να κατανοήσουν πόσο άμεσος είναι ο κίνδυνος που βλέπουν για τον ίδιο τους τον εαυτό και το περιβάλλον τους, τα καθιστά σε υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ψυχοτραυματικού στρες».

Εκφράζουν την ανησυχία τους αλλάζοντας τη συμπεριφορά τους

Πολλές φορές τα παιδιά παραβλέπονται ως θύματα τέτοιας βίας και πόνου και βιώνουν μία πολυεπίπεδη σειρά συναισθημάτων, τα οποία μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν. Συχνά εκδηλώνουν την ανησυχία ή τη δυσφορία τους με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με την ηλικία τους, κυρίως μέσα από την αλλαγή της συμπεριφοράς τους.

- Στα παιδιά νηπιακής ηλικίας μπορεί να εμφανιστούν παλινδρομήσεις σε προγενέστερα στάδια ανάπτυξης, όπως πιπίλισμα αντίχειρα, νυχτερινή ενούρηση ή επανεμφάνιση παλιότερων φοβιών, ξαφνική ή εντονότερη προσκόλληση στους φροντιστές και άγχος αποχωρισμού.

- Στα παιδιά μέσης σχολικής ηλικίας μπορεί να παρατηρηθεί αυξημένη επιθετικότητα, θυμός και ευερεθιστότητα, ανησυχία για την σωματική υγεία, φόβος θανάτου του ίδιου ή αγαπημένων προσώπων, απόσυρση ή αποφυγή κοινωνικών αλληλεπιδράσεων που μέχρι πρότινος ήταν ευχάριστες για το παιδί.

- Στην πρώιμη εφηβική ηλικία παρατηρούνται συνήθως συναισθηματική αποστασιοποίηση από τους φίλους και την οικογένεια, κατάθλιψη, άγχος, ανησυχία για το μέλλον, συμμετοχή σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου ή/και παράνομες συμπεριφορές, ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους που πλήττονται άμεσα.

«Επομένως, είναι σημαντικό, γονείς και φροντιστές να είναι σε εγρήγορση για να αντιληφθούν τα παραπάνω σημάδια εγκαίρως και να υποστηρίξουν τα παιδιά καταλλήλως», σημειώνει η κ. Μπέλτση.

Διαχειριζόμαστε αρχικά τα δικά μας συναισθήματα

Ο φόβος, το άγχος και η σύγχυση των παιδιών που επιφέρει η καταιγιστική αρνητική ειδησεογραφία επιτάσσει μία προσέγγιση που θα τους βοηθήσει να αισθανθούν ασφάλεια και αισιοδοξία για το μέλλον.

Όπως εξηγεί η κ. Μπέλτση, «ως ενήλικες καλούμαστε αρχικά να διαχειριστούμε τα δικά μας συναισθήματα πριν σπεύσουμε να καταλαγιάσουμε και να ελέγξουμε τα συναισθήματα των παιδιών. Είναι απόλυτα φυσιολογικό τα αλλεπάλληλα ακραία γεγονότα που λαμβάνουν χώρα να έχουν σοκάρει πρώτα εμάς και να βρισκόμαστε ανήμποροι να διαχειριστούμε όλη αυτή την αρνητική ειδησεογραφία.

Οφείλουμε, άρα, να βρούμε τρόπους ώστε ν’ απαντήσουμε πρώτα τα δικά μας ερωτήματα και συναισθήματα που αναβλύζουν πριν φτάσουμε να συζητάμε και να βρίσκουμε λύσεις σ’ αυτά των παιδιών. Τα παιδιά έχουν, πρωτίστως, ανάγκη από γονείς/φροντιστές ψύχραιμους που μπορούν να αντέξουν μπροστά στις αντιξοότητες».

Παρέχουμε ενημέρωση

Τα παιδιά έχουν ανάγκη να ενημερωθούν, ώστε να μπορέσουν να κατανοήσουν τί έχει συμβεί και γιατί. Είναι προτιμότερο να ενημερώνονται με σαφήνεια και ειλικρίνεια για τέτοια δύσκολα γεγονότα από πρόσωπα εμπιστοσύνης και να μην εκτίθενται άκριτα σε εικόνες και σχολιασμούς στα μέσα ενημέρωσης, γιατί πιθανόν να δημιουργηθούν παρερμηνείες π.χ. από τα μικρά παιδιά που δεν διαθέτουν την ωριμότητα για να επεξεργαστούν και να φιλτράρουν τις πληροφορίες που δέχονται.

Διευκολύνουμε την έκφραση συναισθημάτων

Προσπαθούμε να διευκολύνουμε τους προβληματισμούς και τις σκέψεις των παιδιών, δίνοντάς τους χώρο και χρόνο.

Είναι σημαντικό να ξέρουν ότι είμαστε εκεί να τα ακούσουμε και να τα βοηθάμε να έρθουν σε επαφή με τα δικά τους συναισθήματα, χωρίς να προσποιούμαστε ότι είμαστε άτρωτοι ως ενήλικες.

Ενισχύουμε το αίσθημα ασφάλειας

«Όταν τα παιδιά εκτίθενται σε μία γενική βία που δεν μπορούν να κατανοήσουν, αισθάνονται πως δεν είναι ασφαλή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ενισχύουμε το αίσθημα ασφάλειας και να τους διαβεβαιώσουμε ότι η ζωή τους δεν θα αλλάξει, παρέχοντας όσο είναι εφικτό, προβλεψιμότητα, ρουτίνα και έλεγχο», προσθέτει.

Ενισχύουμε την ψυχική ανθεκτικότητα

Καθώς η ειδησεογραφία φαίνεται να γίνεται όλο και πιο σκληρή, είναι σημαντικό να ενισχύσουμε την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών αλλά και τη δική μας, δίνοντας έμφαση στην αλληλεγγύη, στη βοήθεια, στο να γίνουμε μέρος της πιθανής λύσης των προβλημάτων που προκύπτουν.

«Ας προσπαθήσουμε να δώσουμε νόημα στα γεγονότα γύρω μας και να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης και ασφάλειας, ώστε το παιδί να νιώσει ότι μπορεί να θέσει τις δύσκολες ερωτήσεις με έναν τρόπο τελικά μη τραυματικό», καταλήγει.

Τι γίνεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;

Η περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο «βομβαρδισμός» με τραγικές ειδήσεις και εικόνες μπορεί να καταβάλει ψυχικά τους ανθρώπους όλων των ηλικιών.

Περιορίζοντας την χρήση και τον χρόνο πλοήγησης στα social media και επομένως την υπερβολική έκθεση στα βίαια γεγονότα που επηρεάζουν τη διάθεσή μας, επιλέγοντας μία αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης και πολλές φορές ακόμα και με την αποσύνδεση από τους λογαριασμούς μας, εξισορροπούμε το τι συμβαίνει στον κόσμο, χωρίς να κατακλύζουμε τον εαυτό μας και τα παιδιά με στρεσογόνα μηνύματα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 28-29.10.2023