Πανεπιστημιακός και αρχιτέκτονας είναι ο σημερινός καλεσμένος του πρωινού καφές, καθώς δούλεψε για 35 χρόνια στα πανεπιστήμια του ΑΠΘ και της Θεσσαλίας. «Ως πανεπιστημιακός σήμερα προφανώς και θα πρέπει να διαθέτεις γνώσεις, αλλά θα πρέπει να μπορείς να διδάσκεσαι από τους μαθητές σου. Αυτό νομίζω είναι το μυστικό, να μαθαίνεις και να εμπνέεσαι από τους μαθητές σου», σημειώνει ο Λόης Παπαδόπουλος που όλα αυτά τα χρόνια συμμετείχε σε σημαντικά πρότζεκτ της πόλης. Από το στήσιμο των πρώτων φεστιβάλ της Αυγής-Θούριου, τη Biennale των Νέων και την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αλλά και δεκάδων σχεδίων για διάφορα θέματα. Στην κουβέντα μας βάζει στη δημόσια συζήτηση για πρώτη φορά την πρότασή του για την ανάπλαση της ΔΕΘ, προτείνοντας μια άλλη λύση, που συμπυκνώνεται σε έναν τίτλο: «η ΔΕΘ πρέπει να γίνει το πάρκο των 46.000 δένδρων. Νομίζω ότι είναι υποχρέωση της πόλης να το σκεφτεί έτσι. Να γίνει ένα μνημονικό πάρκο που δε θα φέρνει θλίψη, αλλά θα είναι πάρκο χαράς».

Λόης ή Θεολόγος;

Λόης.

Το Θεολόγος;

Το όνομα Θεολόγος με το οποίο έχω βαφτιστεί είναι του παππού μου. Εγώ τελείωσα το δημοτικό ως Θεολόγος και όταν πήγα στο Πειραματικό ένας για να με πειράξει μού λέει: «Τι Θεολόγος είναι αυτό, εγώ ξέρω το Λόης». Και έμεινε το Λόης το οποίο μου άρεσε γιατί τότε ήταν μια φάση λίγο «αντί-θεολογική». Έτσι αισθάνθηκα ότι εκ-κοσμικεύτηκα (γελάει) και μου άρεσε.

Ήταν στέκι το Bazaar από παλιά;

Από την ίδρυσή του. Γιατί εδώ απέναντι ήταν το εργαστήριο της μετέπειτα γυναίκας μου, της Άρτεμης, που έκανε διάφορα μικροαντικείμενα. Έτσι εδώ ήταν η κουζίνα μας, ήταν το πρόγραμμά μας τρεις φορές την εβδομάδα για μεσημεριανό.

Υπάρχει «πρωινός καφές» στη ζωή σας;

Πάρα πολλοί. Και τώρα κακώς πίνω, αλλά δεν πειράζει. Το πρωί ξυπνάω και πίνω μια καφετιέρα γαλλικό καφέ μόνος μου. Aργά, αλλά την πίνω. Και χωρίς ζάχαρη.

Είναι στιγμή δημιουργικότητας ο καφές, εργασίας ή τι άλλο;

Όσο μεγαλώνω ξυπνάω νωρίτερα και εκείνος ο χρόνος ανάμεσα στο ξύπνημα και στο να έχω διαύγεια στο κεφάλι μου γεμίζει με καφέ (γελάει).

Πίνετε όλων των ειδών τους καφέδες ή μόνο γαλλικό;

Γαλλικό.

Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη. Σε ποια περιοχή;

Στην Αγία Τριάδα, στον Ευκλείδη.

Δημοτικό που πήγατε;

Ήταν εκεί η Παιδαγωγική Ακαδημία και είχε και τα τρία Πρότυπα. Εγώ πήγαινα στο 3^ο Πρότυπο, επί της Παρασκευοπούλου.

Και μετά Πειραματικό;

Ναι.

Στο σπίτι οι γονείς;

Ο πατέρας μου ήταν μαθηματικός στη Μέση Εκπαίδευση και η μητέρα μου ήταν νοικοκυρά. Το σπίτι ήταν ένα μεγάλο οικογενειακό παλιό σπίτι της οθωμανικής αυτοκρατορίας για το οποίο ντρεπόμουνα.

Γιατί;

Γιατί όλοι οι συμμαθητές μου -και όσο μεγάλωνα τα έβλεπα αυτά- έμεναν σε πολυκατοικίες. Και εμένα μου φαινόταν πολύ θλιβερό να μένω σε ένα απομεινάρι της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μέχρι που όταν πέρασα στην Αρχιτεκτονική και είχα αρχίσει να σκέφτομαι κάπως αλλιώς για τα κτίρια, ήρθαν στο σπίτι κάτι φοιτητές από μεγαλύτερα έτη για να το αποτυπώσουν για ένα μάθημα με τον Μουτσόπουλο. Τότε λοιπόν, τρόμαξα. «Μένω σε τέτοιο σπίτι που το μετράνε», είπα. Το σπίτι μου ήταν το θέμα της χρονιάς τους.

Παιδικές αναμνήσεις; Πώς ήταν η Θεσσαλονίκη τότε;

Μου έρχονται στο μυαλό πάρα πολλά πράγματα, αλλά όχι νοσταλγικά. Πολλά τα σκέπτομαι σα μια θολή επιβάρυνση.

Καλύτερη ή χειρότερη;

Χειρότερη. Παρακολουθούσα βέβαια τι γινόταν έξω από το σπίτι. Μέναμε στο δεύτερο όροφο σε ένα σπίτι που είχε δύο σοφίτες. Ήταν ένα ενδιαφέρον κτίριο, με ένα διαμέρισμα από τη μια και ένα διαμέρισμα από την άλλη κάποιου Οθωμανού παράγοντα, που είχε επίσης δύο υπόγεια. Από το δεύτερο πάτωμα λοιπόν, είδα κάποια στιγμή απέναντί μου όλη τη διαδικασία της ανέγερσης μιας πολυκατοικίας. Ήταν σα μάθημα οικοδομικής: έσκαβαν με τα χέρια τα θεμέλια και όλα αυτά δεν ήταν καθόλου προφανή.

Από εκεί ξεκίνησε και η τάση σας για την Αρχιτεκτονική;

Δε νομίζω. Απλά όταν στη συνέχεια το παρακολούθησα ως μάθημα μού ήταν πολύ οικείο (γελάει).

Γιατί Αρχιτεκτονική, λοιπόν;

Εγώ πήγαινα σε ένα σχολείο, όπως το Πειραματικό, όπου ήταν θεοποιημένα όλα τα ανθρωπιστικά πράγματα. Αν ψάξω λοιπόν, για επιθυμία θα έλεγα ότι ήθελα να γίνω φιλόλογος, όπου αισθανόμουν μια έφεση και μια επάρκεια. Από την άλλη υπήρχε ένα βήμα πιο πραγματιστικό. Οπότε βρήκα αυτό τον συμβιβασμό, θεωρώντας το ένα πεδίο εύφορο, ευαισθησίας, τέχνης και με τέτοιες συνάφειες. Και για αυτό ήταν πολύ μεγάλη η απογοήτευσή μου στην πρώτη χρονιά της Αρχιτεκτονικής που δεν είχε μαθήματα ελκυστικά. Αν βγάλεις τα Εικαστικά, άντε και την Ιστορία, όλα τα άλλα ήταν βαριά τεχνικά μαθήματα. Οικοδομική, σκληρά μαθηματικά. Έλεγα τότε: «που ήρθαμε εδώ;»

Πώς ήταν τα χρόνια της δικτατορίας οι σπουδές στο Πολυτεχνείο;

Η Αρχιτεκτονική ήταν αποψιλωμένη. Ο Πάτροκλος Καραντηνός, αυτή η μεγάλη φυσιογνωμία της ελληνικής Αρχιτεκτονικής, ο οποίος έχτισε στη Θεσσαλονίκη μεγάλα και σπουδαία κτίρια, όπως το Θεαγένειο και το κτίριο στο πανεπιστήμιο, είχε εκδιωχτεί ως αριστερός. Είχαμε έναν άλλον πολύ μαγικό καθηγητή, που έκανε κάτι δύσκολα μαθηματικά, αλλά είχε μια φοβερή θεατρικότητα στο Αμφιθέατρο και έρχονταν από όλες τις σχολές για να τον ακούσουν, τον Γιάννη Αυδή. Αυτόν τον είχαν διώξει για έλλειψη ηθικού κύρους. Στη Σχολή είχαν απομείνει ο Φατούρος, που ήταν μια σοβαρή προσωπικότητα και ο Μουτσόπουλος, ο οποίος φλέρταρε με τους συνταγματάρχες θα έλεγα πολύ ιδιοτελώς. Έχει ενδιαφέρον εδώ ότι η γνωριμία της δικής μου γενιάς με αυτό που λέγεται παράδοση και παραδοσιακή αρχιτεκτονική έγινε μέσω του Μουτσόπουλου, γιατί αυτό ήταν το πεδίο του. Και για αυτό το λόγο όχι μόνο εγώ, αλλά και άλλοι, όλα αυτά τα αντιπαθήσαμε. Γιατί τα ταυτίσαμε με έναν αναχρονιστικό τρόπο και εν τέλει με έναν εθνικισμό. Ο Μουτσόπουλος πάντως ήταν ένας πολύ γοητευτικός καθηγητής, ένας ρήτορας που συνάρπαζε τα πλήθη, αλλά λίγο τσαπατσούλης.

Από φοιτητική εκδρομή στα πρώτα έτη της Αρχιτεκτονικής στην Ακρόπολη. Μαζί με τον καθηγητή Ιστορίας Χαράλαμπο Μπούρα. Διακρίνονται στη μέση ο Πάνος Θεοδωρίδης και πίσω του ο Μανόλης Κορρές, διευθυντής επί πολλά χρόνια του αναστηλωτικού έργου στην Ακρόπολη

Γιατί πήγατε με το ΚΚΕ εσωτερικού;

Αυτό ήρθε αρκετά αργότερα, μέσα στη δικτατορία και χωρίς να το αντιληφθώ καθόλου. Δεν ήμουν από αριστερή οικογένεια, γιατί οι γονείς μου ήταν κεντρώοι. Ο πατέρας μου, ως Πόντιος εκ Ρωσίας, είχε μια σοβαρή συμπάθεια προς τα σοβιετικά. Είχε τελειώσει εκεί και το γυμνάσιο και στο σπίτι υπήρχαν πάρα πολλά ρωσικά βιβλία Μαθηματικών και επίσης ήταν και σκακιστής. Θυμάμαι ότι όταν ήταν να πάει να ψηφίσει πήγαινε και ρωτούσε τον Πασσαλίδη. Ήταν κατά κάποιον τρόπο ένας φοβισμένος δημόσιος υπάλληλος και αμφιβάλλω αν ψήφισε ποτέ ΕΔΑ, αλλά επέλεγε την Ένωση Κέντρου και τον Γεώργιο Παπανδρέου. Με επηρέασε σίγουρα η εφημερίδα «Το Βήμα», την οποία διάβαζα σχεδόν ολόκληρη. Ένα στοιχείο λοιπόν, ήταν το Πειραματικό και το συμπλήρωμα ήταν «Το Βήμα». Με τις υπέροχες επιφυλλίδες του, όπου τότε έγραφαν ο Πλωρίτης, ο Μαρωνίτης, ο Κ.Θ.Δημαράς, ο Σαββίδης, ο Τερζάκης, ο Θεοτοκάς. Τι άλλο θέλει ο άνθρωπος. Επίσης είχε βιβλιοκριτική και σινεμά. Έτσι την έπαθα με το ΚΚΕ εσωτερικού (γελάει). Από μια δημοκρατική αγωγή του πολίτη, θα έλεγα. Και αυτό ήταν το πιο φυσιολογικό, όταν μπήκαν τα διλήμματα της μεταπολίτευσης. Τότε κατάλαβα τι γύρευε ο Θωμάς ο Βασιλειάδης στο φοιτητικό μας σπίτι. Τον αγαπούσαμε τον Θωμά, ήταν ένας λαϊκός ηγέτης, αλλά δεν είχα καταλάβει ότι αυτός ήταν ΚΚΕ εσωτερικού και ερχόταν για να μας «ψήσει» πολιτικά.

Οι δεύτερες σπουδές ήταν στο Λονδίνο. Ποιες οι διαφορές με το ΑΠΘ;

Τελείως διαφορετικά πράγματα. Έφυγα από μια Ελλάδα χούντας και σε μια δύσκολη προσωπικά εποχή γιατί είχα στέρηση διαβατηρίου.

Γιατί;

Τίποτα δεν είχαμε κάνει, αλλά μας έσερναν κάθε λίγο. Τελικά πήραμε διαβατήριο, όσοι ήμασταν σε αυτή την κατάσταση με το άνοιγμα του Μαρκεζίνη, δηλαδή το 1973. Πήγα στο Λονδίνο για να φύγω και να βγω από την Ελλάδα.

Πώς ήταν εκεί οι σπουδές;

Ένα τελείως άλλο τοπίο. Ένα «intensive kurs» θα έλεγα. Διάβαζα πάρα πολύ ακόμη και βασικά πράγματα που όφειλα να τα ήξερα, αλλά είχα άλλα πλεονεκτήματα.

Σε φοιτητικό αμφιθέατρο

Σε σεμινάριο με φοιτητές του ΑΠΘ με τη Βρετανίδα Ντορίν Μάσεϊ

Επί 35 χρόνια διδάξατε στη Θεσσαλονίκη και στη Θεσσαλία. Τι σήμαινε για εσάς αυτή η εμπειρία;

Συναρπαστική (γελάει). Αν με ξαναρωτούσατε θα έλεγα ότι αυτό θα ήθελα να κάνω στη ζωή μου.

Κάνατε και πολλές διαλέξεις σε διάφορα σημεία του κόσμου. Κάτι που ξεχωρίσατε;

Όλα αυτά προήλθαν από μια καλύτερη αξιοποίηση που έκανα ενός sabbatical. Πήγα δύο με τρεις μήνες στο Λος Άντζελες, τρεις μήνες στο Columbia και τρεις μήνες στο Κιότο. Ήταν σημαντική εμπειρία, καθώς συνέπεσε και με μια καλή στιγμή της δικής μου διαδρομής, γιατί ήμουν πια «κάποιος» και μπορούσα να ανταποκριθώ σε αυτό που ήθελαν και αυτοί. Γύρισα πίσω έχοντας πάρει πολλά πράγματα.

Κάτι ξεχωριστό; Η Ιαπωνία;

Δε νομίζω. Νομίζω ότι για μένα η Αμερική ήταν η αποκάλυψη. Πώς δηλαδή αυτή η χώρα που την βρίζαμε, ήταν εντέλει μια πάρα πολύ δημοκρατική χώρα που μπορεί να υποδεχτεί τους πάντες. Βέβαια πήγα στη δυτική ακτή και στη Νέα Υόρκη, αλλά συνάντησα μια ανοχή σε όλα. Ακόμη και στα κακά αγγλικά που μιλάς.

Τι χρειάζεται ένας καλός καθηγητής σήμερα;

Προφανώς γνώσεις, αλλά θα πρέπει να μπορείς να διδάσκεσαι από τους μαθητές σου. Αυτό νομίζω είναι το μυστικό, να μαθαίνεις και να εμπνέεσαι από τους μαθητές σου. Τώρα μάλιστα η δική μου γενιά, αλλά και η μετά από μένα, είμαστε πολύ λιγότερο μορφωμένοι από τα σημερινά παιδιά. Βλέπω την κίνηση των αποφοίτων μας διεθνώς και το τι γράφουν και πραγματικά είναι σπουδαίοι. Όλα βέβαια εξηγούνται, γιατί το σύμπαν είναι πολύ διαφορετικό σήμερα, εμείς ζητιανεύαμε τη γνώση. Εγώ για να πάρω ένα περιοδικό ζητιάνευα από τον πατέρα μου για να το αγοράσω και να γίνω συνδρομητής. Τώρα με ένα κλικ (γελάει) τα έχεις όλα.

Σχεδιάζοντας περί… σχεδίου σε κάποια ώρα διδασκαλίας

Σε ώρα μελέτης

Ένα θέμα που συχνά σάς απασχολούσε είναι η σχέση του σχεδίου με την κοινωνία. Πόσο αλληλοεπηρεάζονται;

Όλα αυτά είναι η μοντερνιστική μου αγωγή. Όταν λέω μοντερνιστική εννοώ τη νεωτερική, την πίστη στην νεωτερικότητα, την τυφλή εμπιστοσύνη στο κράτος. Αυτό είναι που με ενοχλεί πιο πολύ στην τελευταία εξέλιξη των πραγμάτων, αυτός ο αντικρατισμός, η λούφα. Αυτό είναι η καταστροφή της πιο μεγάλης κατάκτησης που έχει υπάρξει και είναι το σύγχρονο κράτος. Ένα κράτος που οφείλει να προστατεύει και να προνοεί. Θυμάμαι την πρώτη εβδομάδα που βρέθηκα στην Αγγλία για σπουδές έπρεπε να περπατήσω έναν σχετικά μεγάλο δρόμο μέσα στο Λονδίνο και με χτύπησε ένα αυτοκίνητο, γιατί κοίταγα ανάποδα. Τι συνέβη τότε; Σταμάτησε ο οδηγός, στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα σταματούσε, ήρθε ο άνθρωπος και με κοίταξε με ανησυχία και με τρυφερότητα. Ρώτησε αν είμαι καλά, με σήκωσε, πήρα τα σπασμένα γυαλιά μου και μου είπε: «έλα μαζί μου». Πήγαμε ένα χιλιόμετρο παρακάτω, μπήκαμε σε έναν οπτικό. Μου λέει: «Θα σας πληρώσει καινούργια γυαλιά το National Health Service». Αυτή ήταν η βοήθεια του κράτους, σε έναν άνθρωπο που απλά βρισκόταν εκεί και στο έδαφός του. Όπως έλεγε και ο Γαβρόγλου «εγώ σπούδαζα στο Καίμπριτζ» επί σοσιαλιστικής Αγγλίας» (γελάει). Ήταν τρομερό: πήγαινες στο Λονδίνο, νοίκιαζες σπίτι, με το που νοίκιαζες το σπίτι πήγαινες στο Αστυνομικό Τμήμα, το δήλωνες και σου έδιναν γιατρό. Εκεί μού έκαναν τότε την τρομερή ερώτηση: «τι ιατρική θέλετε; Δυτική ιατρική ή ομοιοπαθητική;» Όλα αυτά το 1974, όπου εγώ ακόμα δεν ήξερα τι σημαίνει η λέξη ομοιοπαθητική, αν και ήταν ελληνική.

Άρα, λέτε ότι το ισχυρό κράτος είναι κάτι που πρέπει να το προστατέψουμε.

Έτσι, η Αγγλία ήταν το καλύτερο παράδειγμα. Το ΝHS η Θάτσερ το κατέστρεψε.

Πάμε λίγο σε μερικά σημαντικά στιγμιότυπα ζωής: το φεστιβάλ Αυγής-Θούριου. Ήσασταν αυτός που έστησε τη διοργάνωση.

Εγώ είμαι υπερήφανος για αυτό κάναμε τότε. Ήταν ένα συλλογικό έργο. Περιείχε ενθουσιασμό, εθελοντισμό και ωραίες ιδέες. Εκεί μέσα είχε ωραίες αρχιτεκτονικές και αρκετοί εικαστικοί έκαναν περίεργα πράγματα. Επίσης ήταν σημαντικό ότι δεν υπήρχε κανένας πουριτανισμός, όπως στο φεστιβάλ της ΚΝΕ. Θυμάμαι που ήμασταν οι πρώτοι που χορεύαμε κάτι ροκαμπίλια.

Αφίσα από την 2^η Biennale του ‘86

Η ελληνική συμμετοχή με τον Λόη Παπαδόπουλο στη 10^η Biennale της Βενετίας με θέμα «Το Αιγαίο μια διάσπαρτη πόλη»

Συμμετοχή στην Bienalle των νέων το 1986.

Αυτή ήταν μια φοβερή ευκαιρία και είμαι επίσης χαρούμενος που συμμετείχα. Ένα τεράστιο πείραμα, όπου έζησα και μια σύγκρουση μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Ο δήμαρχος ήταν ο Μαναβής και ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού ο Σαλπιστής, ο οποίος ήθελε να κάνουμε ένα εθνικο-λαϊκό πρόγραμμα, με τοπικούς χορούς και σπάσιμο πιάτων στα μπουζούκια. Εγώ και ο Παπακώστας ήμασταν οι αρχιτέκτονες. Θα σας φανεί περίεργο αυτό που θα σας πω, αλλά αυτός που μάς υποστήριξε μέχρι θανάτου εκ μέρους του υπουργείου Νέας Γενιάς, ήταν ο Πέτρος Κωστόπουλος. Ήταν μερικές φορές ασυνάρτητος, αλλά ήταν πολύ ανοιχτός σε καινούργιες ιδέες. Κοντραρίστηκε με τον Σαλπιστή και μάς έλεγε: «μην ανησυχείτε, εμείς θα φέρουμε τα λεφτά». Εμένα με έλεγε μπίτνικ. Και μου έλεγε όταν με έπιανε το άγχος: «Τι ανησυχείς; Αφού έχουμε κλείσει με την ΕΡΤ η Biennale έχει πετύχει. Τι σε νοιάζει; Θα πουν ότι είχε μεγάλη επιτυχία. Τι χολοσκάς και σε πιάνει το άγχος. Πάμε να πιούμε κανένα ουίσκι» (γελάει).

Ήταν μια πολύ δημιουργική διοργάνωση για την πόλη.

Πάρα πολύ δημιουργική, γιατί κάναμε κάτι που σήμερα μπορεί να είναι κοινός τόπος. Η πίεση από τον Κωστόπουλο ήταν η εξής: «Ποιες είναι οι καλές και οι επιτυχημένες ντισκοτέκ να το κάνουμε εκεί». Εμείς ευτυχώς καταφέραμε και τον πείσαμε και το κάναμε για πρώτη φορά στις Αποθήκες του λιμανιού, που ήταν τότε ένας χώρος απαγορευμένος, το κάναμε στη Ροτόντα που έγινε ένα μακελειό με τον Παπαθεμελή και τον Κούβελα. Η έκθεση έπρεπε να μείνει τρεις μήνες, αλλά έκλεισε μέσα σε δύο εβδομάδες.

Σταθμός ήταν και η συνεργασία σας στο γραφείο του Δημήτρη Φατούρου.

Ο Φατούρος ήταν ένα μεγάλο κεφάλαιο, ισόβιο θα έλεγα. Μέσα στη δικτατορία ήταν το αποκούμπι μας, ένας άνθρωπος με υπονοούμενα, με ποιητικές υπεκφυγές και με τις διδακτικές του πρακτικές. Πάντα πολύ ενθαρρυντικός, όποτε έβλεπε μια δυσκολία μάς έδινε κουράγιο.

Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης η Θεσσαλονίκη. Πως κρίνετε το εγχείρημα;

Δεν μπορώ να πω τίποτα για το πώς κοστολογήθηκε όλο αυτό το εγχείρημα. Απορώ όμως με το γενικό κλίμα που είναι αρνητικό για τη διοργάνωση.

Εσείς τι εκτίμηση έχετε;

Απολύτως θετική. Αυτή τη στιγμή η πόλη λειτουργεί με τις υποδομές που άφησε η Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Το Κρατικό Θέατρο, το Βασιλικό Θέατρο, το Μακεδονικό Μουσείο. Σε όλους τους δυτικούς δήμους υπήρχαν κάτι μισοτελειωμένα κτίρια που τα έλεγαν «Πνευματικά Κέντρα», τα οποία ολοκληρώθηκαν με την Πολιτιστική, με μελέτες που ανατέθηκαν σε νέους αρχιτέκτονες στην πόλη. Επίσης σημαντικό ήταν και το περιεχόμενο της διοργάνωσης. Έγιναν πράγματα που ήταν «πολιτιστικό σοκ» για την κοινωνία της επαρχίας. Οι U2, ο Γκριναγουέι, ο Γκέλντοφ, η έκθεση Καραβάτζιο. Αδιανόητα πράγματα. Κάποιος δημοσιογράφος είχε πει τότε αυτό που συμπυκνώνει όλη την επαρχιώτικη λογική μιας πόλης: «Τι είναι αυτοί οι άνθρωποι που δεν μπορούν να κάνουν ένα πρόγραμμα; Δεν μπορώ να διαλέξω κάθε μέρα σε ποια εκδήλωση να πάω». Θα έπρεπε δηλαδή, να βάζουμε μια εκδήλωση την ημέρα για να πηγαίνει. Αυτά γίνονταν στη Νέα Υόρκη, ενώ εδώ όλα αυτά είναι επαρχιακά συμπτώματα. Ένα χωριό που κάνει ένα πανηγύρι και όλοι πάνε στο πανηγύρι.

Η ψηφιακή εποχή βοηθά ή καταστρέφει τη δημιουργικότητα;

Δεν μπορώ να αποφανθώ σε τέτοια πράγματα. Τα όρια της ψηφιακής εξυπνάδας της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν τα γνωρίζω. Με τρομάζει ότι πολλοί από αυτούς που είναι μέσα σε αυτό το πεδίο αποσύρονται και το καταγγέλλουν.

Όμως το γεγονός ότι ακόμα και το απλό σχέδιο δεν το κάνεις ποια με το μολύβι αλλά στο laptop πως το βλέπετε;

Το παρακολουθώ. Έχω τις επιφυλάξεις των γερόντων (γελάει), αλλά δε θέλω να είμαι αρνητικός.

Έχετε ασχοληθεί με θέματα της πόλης. Ένα μεγάλο έργο που δεν τέθηκε ποτέ στη δημόσια συζήτηση;

Δεν είμαι έτοιμος να απαντήσω γι’ αυτό, για ένα πράγμα, δηλαδή. Τώρα για παράδειγμα συζητιέται -και με λίγο περίεργο τρόπο- αυτή η πρόταση για την ανάπλαση της ΔΕΘ. Εμένα μου φαίνεται ότι είναι λάθος, τίθεται λάθος και δημιουργούνται λάθος αντιδράσεις. Υπάρχει ένας φορμαλισμός για να γίνει ας πούμε πάρκο. Εμένα αυτά που έχουν κερδίσει στο διαγωνισμό μού φαίνονται εφιαλτικά, είναι «μεγα-κατασκευές», γιατί δεν υπάρχει τόσο μεγάλο κτίριο στη Θεσσαλονίκη και μοιάζουν με τεράστιες χελώνες. Ένα τέτοιο έργο που με ρωτάτε θα είναι η έξοδος του Πάρκου στη θάλασσα. Και είχαμε δουλέψει με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε ένα τέτοιο πρότζεκτ. Αν η Έκθεση ήταν ένα πάρκο, ακολουθεί το καχεκτικό Δημοτικό Πάρκο και στη συνέχεια η Έκθεση μαζί με το Γ’ ΣΣ και αυτό όλο εκβάλει μέσω της Καυταντζογλείου και ενώνεται με το Σέιχ Σου.

Κάτι σαν το Central Park της Θεσσαλονίκης;

Ναι, να γίνει κάτι τέτοιο. Έχω και κάτι ακόμα, που δεν το έχω πει ποτέ και θα το πούμε εδώ σήμερα. Για να έχω που λένε την πατρότητα της ιδέας (γελάει). Ακούω τον κόσμο να λέει να μη χτιστεί τίποτα. Οκ, να μη χτιστεί τίποτα και να γίνει πάρκο. Εγώ θα έλεγα να γκρεμιστούν και μερικά κτίρια που ο φορμαλισμός του πανεπιστημίου λέει ότι όλα είναι διατηρητέα για να αμυνθεί απέναντι σε αυτά. Εγώ λέω ότι ελάχιστα είναι διατηρητέα στο χώρο της ΔΕΘ, από τα οποία νομίζω ότι τα 3/4 είναι για πέταμα. 1000 φορές να δημιουργηθεί εκεί πράσινο, το πανεπιστήμιο λέει να μείνουν και είναι μια γραμμή αμύνης. Προκειμένου να χτιστούν τα άλλα να μείνουν αυτά που είναι διατηρητέα. Εγώ λέω ότι αυτό είναι το «εβραϊκό νεκροταφείο», η ΔΕΘ και το πανεπιστήμιο. Και η πόλη οφείλει να το ξανασκεφτεί αυτό. Η πρότασή μου συμπυκνώνεται σε έναν τίτλο: η ΔΕΘ πρέπει να γίνει το πάρκο των 46.000 δένδρων. Νομίζω ότι είναι υποχρέωση της πόλης να το σκεφτεί έτσι. Να γίνει ένα μνημονικό πάρκο που δε θα φέρνει θλίψη, αλλά θα είναι πάρκο χαράς και όπου κάπου θα υπάρχει μια υπόμνηση και ένας τίτλος.

Ακόμη μια δεύτερη σκέψη είναι να επιχειρηθεί μέσα στα υφιστάμενα κτίρια της ΔΕΘ ή και σε περισσότερα ένα πράγμα σαν το «Σταύρος Νιάρχος». Αυτό της Αθήνας είναι πρότυπο για την Ευρώπη και έχει καταφέρει να είναι και ποιοτικό και λαϊκό μαζί, καθώς έχει επισκεψιμότητα ακόμα και από τη γειτονιά.

Πεζόδρομοι στη Θεσσαλονίκη. Τι λέτε;

Αυτός της Αγίας Σοφίας ήταν μια καλή μελέτη και πέτυχε και στη συνέχεια κόπηκε λόγω των αντιδράσεων της Μητρόπολης που ήθελε να νοικιάσει τον χώρο ως σούπερ μάρκετ και δε θα είχαν οι παππάδες χώρο για να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους.

Πώς βλέπετε την Αριστερά σήμερα;

Τι να πω τώρα (γελάει). Επειδή έχω αποσυρθεί, δεν θέλω να κάνω τον έξυπνο. Έχω χρόνια να την ψηφίσω, η τελευταία φορά που το έκανα ήταν με τον Αλαβάνο, ο οποίος με κάποιο τρόπο με γοητεύει. Δεν είναι ζήτημα γραμμής, αλλά ο Αλαβάνος έχει μια λόξα.

Γιατί γοητεύει κάποιους της Αριστεράς ο Κυριάκος Μητσοτάκης; Πώς το εξηγείτε;

Ο Μητσοτάκης ήταν λύση απόγνωσης μετά τον Τσίπρα. Επίσης επειδή ο Τσίπρας συνδέθηκε με πράγματα τα οποία δεν ξέρω αν είναι του ιδίου ή μιας εκδοχής της Αριστεράς που τη φιλοξένησε ο Τσίπρας, έβαλε όλα αυτά τα αγροίκα στοιχεία, με τον Πολάκη, τα λούμπεν και με αυτό που είπε ο Βενιζέλος «περί εκτσογλανισμού». Όταν τα φορτώνεις όλα αυτά βλέπεις στον Μητσοτάκη μια ευγένεια τουλάχιστον (γελάει) και μια καλύτερη μόρφωση.

Selfie με τη σύζυγό του Άρτεμη

Παντρεμένος χρόνια με την Άρτεμη Μακρίδου. Πόσα χρόνια κρατά ο γάμος;

500 (γελάει).

Υπάρχει μυστικό; Ισορροπίες, συμβιβασμοί;

Όχι, υπάρχει ενθουσιασμός. Η γυναίκα μου είναι αρχαιολόγος και τώρα που πήγαμε στην Αθήνα και είμαστε συνταξιούχοι έχουμε χρόνο. Βρήκε λοιπόν, κάτι ομάδες και πηγαίνουμε σε αρχαιολογικές εκδρομές, σε κάτι δύσκολα βουνά και σε κάτι ακροπόλεις.

Η κόρη;

Τελείωσε το Τμήμα Θεάτρου εδώ στη Θεσσαλονίκη και κινείται με κάτι σχήματα στην Αθήνα. Δούλεψε στο Εθνικό αρκετά και τώρα δουλεύει στα παιδαγωγικά προγράμματα της Λυρικής στο Σταύρος Νιάρχος.

Σύζυγος και κόρη μαζί

Εκτός από τις εκδρομές τους αρχαιολογικούς χώρους με τι χαλαρώνει σήμερα ο Λόης Παπαδόπουλος;

Στις εκδρομές ζορίζομαι, δε χαλαρώνω (γελάει). Φίλοι ναι, ταινίες πολλές και κανένας καλός πολιτικός καυγάς με τον ξάδελφό μου τον Λόη, που είναι ΣΥΡΙΖΑ (γελάει).

Ομάδα υπάρχει;

ΠΑΟΚ όταν έφυγα από τη Θεσσαλονίκη, αλλά τώρα με τον Σαββίδη (γελάει).

Αγαπημένο σημείο της πόλης ποιο είναι;

Η πλατεία Άθωνος μου αρέσει. Επίσης εκεί που ήταν το παλιό μας το σπίτι, πλάι στο De Facto επί της Παύλου Μελά, όπου μεγαλώσαμε και ζήσαμε.

Τι είναι ο Λόης Παπαδόπουλος; Αρχιτέκτονας, καθηγητής, οραματιστής σχεδιαστής, τι;

Όχι, τα τελευταία τα λέει ο Μιχάλης Τριανταφυλλίδης και εκνευρίζομαι. Εγώ θα έλεγα καθηγητής και αρχιτέκτονας.

Η ερώτηση στο τέλος για το μαγικό ραβδί: αν το είχατε τι θα αλλάζατε στη Θεσσαλονίκη που δεν αλλάζει εύκολα;

Νομίζω και το λέω ως Θεσσαλονικιός αν καταφέρουμε να απαλλαγούμε από την αυταρέσκεια της κακομοιριάς, από τον νατουραλισμό της ματζιριάς που είχε πει κάποτε ο αείμνηστος Μάκης Τρικούκης σε μια Κινηματογραφική Λέσχη. Να αποκτήσει η πόλη εμπιστοσύνη στη δημιουργικότητα των νέων πληθυσμών που διοχετεύεται τώρα σε επιθετικότητα και αδιέξοδη κριτική και να βγει έξω με τόλμη στις πίστες. Να διδαχθεί δηλαδή, από το μάθημα της δημαρχίας του Μπουτάρη.