Στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας ο σημερινός πρωινός καφές με τον καθηγητή του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Σπύρο Λίτσα. Κατ’ αρχήν στο γραφείο του και στη συνέχεια στο αμφιθέατρο με τους φοιτητές εν ώρα διδασκαλίας. Στη συζήτηση θυμήθηκε τις αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων που είχαν «είτε πολιτική, είτε ιστορική αντήχηση και με κάποιο μαγικό τρόπο κάτι από Βενιζέλο, Κρήτη και Καζαντζάκη», αλλά και τις μάχες στη Βουλή κάθε Πέμπτη που παρακολουθούσε μαζί με τον πατέρα του από την τηλεόραση. Στο παιδικό δωμάτιο ξεχώριζαν οι αφίσες με την πτώση του τείχους του Βερολίνου και τον Κινέζο διαδηλωτή μπροστά στο άρμα στην πλατεία Τιέν Αμέν.

Μιλήσαμε φυσικά για το πανεπιστήμιο που παρά τα προβλήματά του είναι μια όραση ζωντάνιας. «Με το που θα περάσω την πόρτα του παύουν τα πάντα. Είναι κάτι το μαγικό. Αισθάνομαι σαν τον Dorian Gray. Και όταν κάποιος μου υπενθυμίζει ότι έφτασα 50 χρονών, του λέω: «Τι λες. Νιώθω 25άρης αφού εγώ συνομιλώ καθημερινά με 18ρηδες, με 20ρηδες και του ακούω, παίρνω από τη δύναμη τους, δεν μένω πίσω». Τονίζει πάντως ότι η πολιτεία αντιμετωπίζει τους πανεπιστημιακούς «σαν κοσμοκαλόγερους και ως να δουλεύουμε από χόμπι».

Όσο για τα μεγάλα θέματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής συμπερασματικά επισημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι ενεργητική, να αναδείξει τις κόκκινες γραμμές στον διάλογο με την Τουρκία, αλλά και το πολιτικό αφήγημα του Διατλαντισμού «Δεν πιστεύω στα μονοθεματικά μοντέλα. Μόνο που στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής το πολυδιάστατο δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως υιοθέτηση πολιτικών που θα αμφισβητούν το ρόλο μας ως ενεργό κομμάτι του δυτικού κόσμου, το ορθολογικό όραμα δηλαδή τόσο του Ελευθέριου Βενιζέλου όσο και του Κωνστσντίνου Καραμανλή».

Πίνετε πρωινό καφέ;

Πολύ νωρίς το πρωί, γύρω στις 5, ακούγοντας παράλληλα με ακουστικά, για να μη ξυπνήσουν τα κορίτσια μου, κλασική μουσική. Με συγκλονίζουν ακόμη και σήμερα όπως την πρώτη φορά που τα άκουσα τα Βρανδεμβούργια Κοντσέρτα, ή η Σονάτα για πιάνο Νο 21. Μετά, συνήθως πριν βγει ο ήλιος βγάζω τη Νίρι, το Schnauzer μας, βόλτα. Απολαμβάνω την ηρεμία των πολύ πρωινών ωρών.

Τι είδους καφέ προτιμάτε;

Φίλτρου, σκέτο, δυνατό.

Ο πρωινός καφές είναι η ώρα του στοχασμού, της εκκίνησης της ημέρας ή του διαβάσματος της επικαιρότητας;

Ο πρώτος καφές είναι η στιγμή της εκκίνησης. Παλαιότερα συνοδευόταν με παρακολούθηση των πρωινών πολιτικών εκπομπών. Πλέον η επικαιρότητα έρχεται από το κινητό μου, οπότε δράττομαι της ευκαιρίας της ελεύθερης σκέψης που δημιουργεί η καλή μουσική και η κίνηση.

Τσολιαδάκι στο δημοτικό των Χανίων

Πάμε πολλά χρόνια πίσω. Γεννηθήκατε που;

Γεννήθηκα στα Χανιά το 1974. 1η Ιουλίου.

Λίγο πριν από την τουρκική εισβολή την Κύπρο, δηλαδή.

Λίγο πριν την εισβολή στην Κύπρο και λίγο πριν την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Υπάρχει και μια ιστορία όπως μου την έχουν διηγηθεί. Η μητέρα μου να με κοιτάζει στην κούνια 19 ημερών όταν γίνεται η επιστράτευση σκεφτόμενη σε τι κόσμο με έφερε και ο πατέρας μου να φέρνει πράγματα από το σούπερ μάρκετ λίγο πριν φύγει για να παρουσιαστεί. Ανήκω στη γενιά του πρώτου κύματος της Μεταπολίτευσης. Έζησα τα «safe 80ties». Ωραίες εποχές, βγαίναμε για βράδυ και το κλειδί ήταν πάνω στην εξώπορτα. Έζησα το να εξαφανίζεσαι με το ποδήλατο και κανείς να μην ανησυχεί, το να παίζεις στους δρόμους μπάλα ή κρυφτό το βράδυ σε όλη τη γειτονιά μέχρι που η φωνή κάποιας μητέρας σήμαινε τη λήξη.

Άλλη εικόνα από τη δεκαετία του ‘80;

Η έλευση της ιδιωτικής τηλεόρασης στα τέλη της δεκαετίας του 80. Ο εφιάλτης του Τσερνόμπιλ. Οι πρώτοι υπολογιστές, Spectrum και Amstrad και ατελείωτες ώρες παιχνιδιού. H οδός Στουρνάρη στα Εξάρχεια με τις ατελείωτες σειρές καταστημάτων για πώληση hardware και software. Η σιγουριά ότι όλα θα πήγαιναν καλά. H αίσθηση της εθνικής αυτοπεποίθησης. Μεγάλα οικογενειακά τραπέζια στο χωριό του παππού στην Κρήτη. Ξένοιαστες καλοκαιρινές διακοπές. Η κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ το 1987. Κάθε Πέμπτη παρακολουθούσα μαζί με τον πατέρα μου την ώρα του πρωθυπουργού από την τηλεόραση, και τις λεκτικές μονομαχίες Παπανδρέου και Μητσοτάκη. Γι’ αυτό μάλλον σήμερα μου είναι σχεδόν αδύνατον να παρακολουθήσω τις εργασίες στη Βουλή, εξαιρώντας δυο-τρεις πραγματικούς κοινοβουλευτικούς. Η δεκαετία του 80 ήταν η περίοδος των μεγάλων ψευδαισθήσεων αλλά και της γλυκιάς ανεμελιάς. Θυμάμαι τα αυτοκίνητα με τις κομματικές σημαίες των ετεροδημοτών που πάνε να ψηφίσουν στον τόπο τους, με τα τότε exit-poll να βγαίνουν ανάλογα με τον αριθμό των πλαστικών σημαιών της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ που έβλεπες στην εθνική οδό. Η δική μου γενιά έζησε τους πρώτους κύκλους της Μεταπολίτευσης με ένταση χρωμάτων, εικόνων και οραμάτων.

Ως μαθητής Λυκείου σε εκδρομή στη Μονεμβασιά

Σε καλοκαιρινές διακοπές στην Κρήτη λίγο μετά τη θητεία του στο Στρατό

Ενηλικίωση το 1992, δηλαδή.

Θυμάμαι ότι το δικό μου εφηβικό δωμάτιο ανάμεσα σε αφίσες συγκροτημάτων υπήρχε μία μεγάλη αφίσα της πτώσης του τείχους του Βερολίνου και μία άλλη στον απέναντι τοίχο, με τον Κινέζο διαδηλωτή, ο οποίος στέκεται μπροστά στο άρμα μάχης κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στην πλατεία της Τιεν Αμέν εναντίον του Κουμμουνιστικού καθεστώτος. Η ριζοσπαστικοποίηση της δικής μου γενιάς, ή μεγάλου μέρους αυτής, πήρε τη διαδρομή της αποδοχής των οραμάτων του Ελεύθερου Κόσμου. Βιώσαμε το τέλος του ψυχρού πολέμου, πανηγυρίσαμε με τον άνεμο της Ελευθερίας που φύσηξε εντός του Σιδηρούν Παραπετάσματος.

Οι γονείς σας τι δουλειά έκαναν;

Ο πατέρας μου υπομηχανικός στον ΟΤΕ και η μητέρα μου, μετά από μια σύντομη επαγγελματική πορεία κι αυτή στον ΟΤΕ, οικιακά και ενασχόληση με τα παιδιά της, την αδερφή μου και εμένα.

Σχολείο πού πήγατε;

Δημοτικό σχολείο στα Χανιά, στη συνέχεια Τρίπολη. Μετά Αθήνα.

Και μετά;

Φεύγω για Βρετανία το ‘92. Κολέγιο στο Γκίλφορντ στο Νότο, όπου και δίνω τις Παν-βρετανικές εξετάσεις. Πανεπιστήμιο στο Central Lancashire στο Πρέστον, μια μεγάλη πόλη στη βόρειο-δυτική Αγγλία.

Τι πτυχίο;

Πολιτικών Επιστημών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Μετά κάνω το μεταπτυχιακό μου και το διδακτορικό μου στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ στις Διεθνείς Σχέσεις, ενώ πολύ αργότερα Diploma στο Bard College στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης στην κοιλάδα του Ποταμού Χάντσον με θέμα την Αμερικανική Εξωτερική πολιτική.

Ως φοιτητής στο πανεπιστήμιο του Ντάραμ

Λίγο πριν παραδώσει τη διδακτορική του διατριβή στο Ντάραμ

Στην Ελλάδα ενηλικιωθήκατε σε μια εποχή όπου πέφτει η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και έχουμε το μακεδονικό. Ποιες είναι οι παραστάσεις σας από εκείνη την εποχή;

Έντονες εποχές. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου βρήκε τους Έλληνες απροετοίμαστους. Θυμάμαι σε μια εκπομπή στο κρατικό κανάλι τον τότε εκπρόσωπο του ΚΚΕ, τον Ορέστη Κολοζώφ, να αναλύει πως η πτώση του Συμφώνου της Βαρσοβίας θα φέρει την άνοδο του Εθνικισμού και του Αλυτρωτισμού στα Βαλκάνια. Είχε δίκιο. Το ιδεολόγημα του μακεδονισμού που δεν απαντήθηκε όσο συστηματικά έπρεπε αφού επιλέξαμε το θυμικό από την παράθεση απτών ιστορικών δεδομένων. Ο Γιουγκοσλαβικός Εμφύλιος. Οι τεράστιες ευκαιρίες που δόθηκαν στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ να οδηγήσει την περιοχή στις στέρεες βάσεις του εκδημοκρατισμού και της ελεύθερης οικονομίας και εμείς τις πετάξαμε στον κάλαθο των αχρήστων λόγω της εσωτερικής πολιτικής αστάθειας και της έλλειψης επιχειρηματικής και επενδυτικής κουλτούρας. Οι ελληνικές επιχειρήσεις μπήκαν στα Βαλκάνια με άριστους οιωνούς αλλά απέτυχαν να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο εθνικής επιχειρηματικής εφαρμογής που θα βοηθούσε την ελληνική ήπια ισχύ και θα οδηγούσε τη χώρα στην πρωτοπορία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αντί να εξάγουμε τεχνογνωσία, να δημιουργήσουμε παραρτήματα ελληνικών πανεπιστημίων σε όλες τις βαλκανικές πρωτεύουσες και να αναλάβουμε, όπως οι δυτικοί σύμμαχοι μας ήθελαν να οδηγήσουμε τα βαλκανικά κράτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ εμείς αναλωθήκαμε σε εσωτερικούς πολιτικαντισμούς, σε εξωτερικούς συναισθηματισμούς, χαμένοι σε μια ατμόσφαιρα αποφοράς που έφερνε τις συνέπειες της Ύβρεως ολοένα και πιο κοντά. Αν κάποιος νεότερος θέλει να δει την εποχή εκείνη να εμφανίζεται εμπρός στα μάτια του να δει το έξοχο «Βαλκανιζατέρ» του Σωτήρη Γκορίτσα. Εγώ πλέον φεύγω για σπουδές στην Αγγλία, αλλά νιώθω κάθε φορά που φεύγω ότι η αισιοδοξία της δεκαετίας του 80 έχει αρχίσει να δίνει τη θέση της σε μια αδιόρατη ανησυχία, ένα γκρίζο όπως οι στίχοι από την «Εθνική μας Μοναξιά» του Μάριου Τόκα.

Πολιτικοποιημένη η οικογένειά σας να εκτιμήσω.

Απολύτως πολιτικοποιημένη.

Προς τα πού;

Κέντρο που μετά τη διάλυση της Ένωσης Κέντρου στράφηκε προς την Κεντροδεξιά. Νομίζω ότι οι Κεντρώες οικογένειες που στράφηκαν προς τη ΝΔ μετά τη διάλυση της Ένωσης Κέντρου το έκαναν για δυο λόγους. Από τη μια λόγω της μεγάλης αγάπης τους προς τον Γέρο, τον Γεώργιο Παπανδρέου, θεώρησαν πως ο Ανδρέας τον οδήγησε σε λανθασμένες διαδρομές. Από την άλλη, οι μεγάλες προσωπικότητες της ΝΔ, ο Καραμανλής, ο Αβέρωφ, ο Μητσοτάκης τους προσέφεραν την αίσθηση της πολιτικής σταθερότητας. Το τραύμα της Χούντας στη γενιά των γονιών μας είναι ακόμη εμφανές. Και οι δυο μου γονείς, η μητέρα μου από τα Χανιά και ο πατέρας από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας, προέρχονται από οικογένειες με βενιζελικές ρίζες. Θυμάμαι τον Κρητικό παππού μου να μιλά με τα αδέρφια του για τον Βενιζέλο, την Επανάσταση των Ξυπόλητων, τη συμμετοχή του στην Αντίσταση μέσα από την βενιζελική Εθνική Οργάνωση Κρήτης. Όλες οι αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων έχουν είτε πολιτική, είτε ιστορική αντήχηση και με κάποιο τρόπο μαγικό υπάρχει πάντα κάπου ο Βενιζέλος και η Κρήτη, είτε μέσω του Καζαντζάκη είτε μέσω του Ξυλούρη, του Ερωτόκριτου, των εφηβικών μου καλοκαιριών.

Με φίλους καθ’ οδόν για αγώνα της Εθνικής στο Γουέμπλεϊ κάπου το 1992

Η Βρετανία το 1992 πως ήταν;

Δυνατή και αισιόδοξη. Είναι η Βρετανία του Μέιτζορ που αντλεί σιγουριά από τα χρόνια της Θάτσερ τόσο σε επίπεδο οικονομίας όσο και σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής. Είναι η Βρετανία που μετέχει ως ηγετικός παράγοντας στη διαμόρφωση του μεταψυχροπολεμικού χάρτη της Ευρώπης. Η Βρετανία επικεφαλής της Κοινοπολιτείας. Μια χώρα η οποία ακόμα δεν έχει αναπτύξει τον αντί-ευρωπαϊκό λαϊκισμό που είδαμε τον 21^ο αιώνα, παρ’ όλο που από τότε δεν ένιωθε μέρος της Γηραιάς Ηπείρου είτε ως γεωγραφικό στίγμα, είτε ως πολιτική μεταβλητή Με πάρα πολλούς Έλληνες, ιδιαίτερα μέσα στα Πανεπιστήμια αφού τότε δεν υπήρχαν δίδακτρα για τους Ευρωπαίους φοιτητές, ένα γεγονός που βοήθησε να γίνουν ωραίες και μακρές φιλίες που κρατούν έως και σήμερα.

Οι σπουδές γενικότερα;

Είχαμε καλούς καθηγητές, οι οποίοι σου έδιναν την ευκαιρία να τους γνωρίσεις και αυτό ήταν ένα πάρα πολύ μεγάλο σχολείο για εμένα. Σου έδιναν την ευκαιρία να κάτσεις και να συζητήσεις μαζί τους. Όχι από απόσταση αλλά ίσος προς ίσος. Ένα ακαδημαϊκό primus inter pares Στο αμφιθέατρο δεν ήταν η κλασική διάλεξη, αλλά μια διαρκή σωκρατική μαθητεία, με αλλεπάλληλες ερωτήσεις από το διδάσκοντα μέχρι να έφτανες στο σημείο της κατανόησης, αλλά και πολλές ώρες μέσα στα γραφεία των Καθηγητών, όπου μαζευόμασταν οι φοιτητές γύρω από τον Καθηγητή και κάναμε συζητήσεις με πολιτικό και φιλοσοφικό πρόσημο. Θυμάμαι για παράδειγμα τον σημαντικό σοβιετολόγο Κρις Γουίλιαμς, ο οποίος είχε ζήσει χρόνια στη Σοβιετική Ένωση. Το γραφείο του ήταν από τις 8 το πρωί ανοικτό για τους φοιτητές και ο μοναδικός κανόνας που υπήρχε για να του κάνεις μία ερώτηση ήταν να καταναλώσεις ένα σφηνάκι βότκα όποια ώρα της ημέρα κι αν ήταν αυτή μαζί με αυτόν (γελάει). Ο Καθηγητής μου που έκανα το διδακτορικό μαζί του, ο Sir Charles Reynolds, μια από τις κορυφές στη Θεωρία Πολέμου. Θυμάμαι με τι δέος τον έβλεπα μέσα στην αίθουσα και πόσο δοτικός, αλλά και δίκαιος ήταν ως πανεπιστημιακός. Αυτό προσπαθώ και εγώ να πετύχω με τους δικούς μου φοιτητές. Να προσφέρω γνώση και να μην αδικών ποτέ κανέναν.

Με τον Flight, τον σκύλο του καθηγητή του στη Βρετανία

Έχετε σκεφτεί ποτέ γιατί επιλέξατε αυτή την πορεία;

Γιατί ήταν αυτό που ήθελα να κάνω από μικρό παιδί. Μάλλον έχω από μικρός και την ανάγκη της διάχυσης της γνώσης. Και υπάρχει και η εξής ιστορία την οποία μου έχει διηγηθεί ο πατέρας μου. Ήμουν πάρα πολύ μικρός, δεν πηγαίνω ακόμη στο Δημοτικό, κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών και έχω μαζέψει γύρω μου παιδάκια στην παραλία για να τους κάνω μάθημα για την ελληνική μυθολογία που ήταν το μεγάλο μου πάθος σε εκείνη την ηλικία. Οπότε μάλλον υπήρχε αυτή η τάση της διδαχής από πολύ νεαρή ηλικία, επομένως το Πανεπιστήμιο και η Έδρα αποτελεί φυσική εξέλιξη των πραγμάτων (γελάει).

Από πού προέκυψε αυτό όμως; Στο σχολείο, στα μαθήματα, από την αγάπη για την ιστορία;

Πάντοτε με ενδιέφερε η διεθνής πολιτική. Πάντοτε με ενδιέφεραν οι καταστάσεις που λάμβαναν χώρα στο εξωτερικό, οι οποίες όμως διαμόρφωναν την εσωτερική συνθήκη. Είχα συνείδηση από πολύ μικρός ότι δεν ζούμε σε ένα κλειστό σπίτι, σε μια κλειστή πατρίδα, αλλά πως το εξωτερικό περιβάλλον επηρέαζε σε βάθος το εσωτερικό. Ίσως γιατί από πολύ μικρός μου άρεσε να διαβάζω τα ταξιδιωτικά του Καζαντζάκη, τον Καπετάν Μιχάλη που μιλά για το Κρητικό Ζήτημα και για το Αναφορά στο Γκρέκο, το πιο εξωστρεφές έργο του Καζαντζάκη. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι κι αυτά δυο έργα που διαμόρφωσαν το είναι μου. Τα διάβασα πολύ μικρός. Τέλος, ο Ιούλιος Βερν. Η εξωστρέφεια και ο κοσμοπολιτισμός του Βέρν νομίζω ήταν καθοριστικοί παράγοντες για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα μου.

Μετά βλέπω όμως ότι ασχολείστε με την Κύπρο, όπως κάνατε στο διδακτορικό σας.

Τα κύρια επιστημονικά ενδιαφέροντα ακόμη και σήμερα εκτός της Θεωρίας είναι η Ανατολική Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή. Το διδακτορικό μου ήταν για το Κυπριακό ζήτημα, ερευνώντας πώς ο εξωτερικός παράγοντας διαμόρφωσε το πλαίσιο της Συμφωνίας Ζυρίχης Λονδίνου. Εξέτασα το ρόλο της Βρετανίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας, το διεθνές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες, τους μεγάλους παίκτες, που διαμορφώνουν την πορεία της Μεγαλονήσου καταλυτικά...

…όπως το 1821.

Όπως το 1821. Όποιος νομίζει ότι απλώς τα φαινόμενα εξελίσσονται σε εσωτερικό περιβάλλον κάνει λάθος. Γεννώνται εντός πλαισίου αλλά εξελίσσονται και με εξωτερικές παρεμβάσεις.

Έχετε ήδη μια σχεδόν 20ετή διδασκαλική εμπειρία. Μεταξύ των άλλων στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ, στη Σχολή Ευελπίδων, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, την Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, το Ινστιτούτο Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ και 17 χρόνια εδώ στο Μακεδονίας.

Διδάσκω ως βοηθός Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ από το δεύτερο έτος του διδακτορικού μου, σε ηλικία 27 ετών. Στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας έφτασα το 2007, μετά την εκλογή μου στη βαθμίδα του Λέκτορα στο τότε Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Οικονομικών Σπουδών. Με πάρα πολύ μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια ακόμη και σήμερα που είμαι κομμάτι αυτού του ξεχωριστού ιδρύματος, του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Πώς είναι ο απολογισμός; Η εμπειρία μέχρι στιγμής;

Εγώ θα πω το εξής και είναι κάτι που το λέω και στους φοιτητές μου. Κάθε πρωί θα περάσω το Flyover με διάθεση στα κόκκινα, θα μου ανέβει η πίεση γιατί δε θα βρίσκω πάρκινγκ εύκολα, γιατί τα πάρκινγκ στο Πανεπιστήμιο γεμίζουν από πολύ νωρίς το πρωί, όμως με το που θα περάσω την πόρτα του Πανεπιστημίου παύουν τα πάντα. Μπαίνω σε μια άλλη διάσταση. Είναι κάτι το μαγικό. Mε συντροφεύει από την πρώτη ημέρα που μπήκα εδώ και συνεχίζει ακόμα και σήμερα. Είναι σημαντικό προνόμιο να έρχεσαι σε επαφή με τους νέους ανθρώπους. Αισθάνομαι σαν τον Dorian Gray. Δεν γερνώ δίχως μάλιστα να αναγκάζομαι να πουλώ την ψυχή μου στο διάβολο. Δηλαδή, όταν κάποιος μου υπενθυμίζει ότι έφτασα 50 χρονών, του λέω: «Τι λες. Νιώθω 25άρης αφού εγώ συνομιλώ καθημερινά με 18ρηδες, με 20ρηδες και του ακούω, παίρνω από τη δύναμη τους, δεν μένω πίσω».

Η σχέση με το «κοινό» είναι το ένα που χρειάζεται ένας πανεπιστημιακός καθηγητής. Άλλο τι χρειάζεται;

Χρειάζεται διαρκές διάβασμα. Για να μπορεί να είναι κι αυτός παραγωγικός. Να δημοσιοποιεί τις σκέψεις του και να συμβάλει στην Επιστήμη με πρωτογενή έρευνα. Πιστεύω στο «Publish or Perish». Γι' αυτό ακριβώς και ο στόχος μου είναι να παράγω τουλάχιστον ένα άρθρο τον χρόνο σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές και μια επιστημονική μονογραφία κάθε τρία με τέσσερα χρόνια. Ένας πάρα πολύ δύσκολος στόχος.

Γιατί;

Γιατί αρχικά η έρευνα πρέπει να είναι πρωτογενής και στη συνέχεια και οι διαδικασίες της κρίσης για να μπει ένα άρθρο σε ένα επιστημονικό περιοδικό με τυφλή αξιολόγηση παίρνουν χρόνο και δεν είναι μια απλή διαδικασία. Παράλληλα και εγώ μετέχω ως κριτής σε άλλα περιοδικά, ενώ έχω και διοικητικά καθήκοντα που από φέτος έχουν διευρυνθεί αφού είμαι ο νέος Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος των Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο. Η καθημερινότητα του πανεπιστημιακού είναι πολυσύνθετη. Έλεγα πρόσφατα στους φοιτητές μου: «Δεν ξέρω, κυρίες και κύριοι, εάν έχετε στο μυαλό σας ότι η δουλειά μας είναι να γυρίζουμε με μια Alfa Romeo Spider Cabrio την Αγγλική εξοχή, να κοιτούμε τα σύννεφα και να γράφουμε βιβλία εμπνεόμενοι από την αέναη κίνηση των νεφών». Η καθημερινότητα έχει αρκετό διοικητικό έργο, πολλή γραφειοκρατία, έχει διάβασμα, όπου εσύ πρέπει να βρεις το χρόνο και να γράψεις. Χρόνο που τον παίρνεις από την οικογένεια σου. Η γυναίκα μου λέει ότι «εάν δεν σε γνώριζα θα έλεγα ότι οι πανεπιστημιακοί περνάνε μια ζωή χαλαρή». Ενώ εγώ με το που αναχωρώ από το πανεπιστήμιο παίρνω πρώτα την κόρη μου από το σχολείο για να συζητήσουμε τα της ημέρας, μαγική στιγμή για εμένα, γυρίζουμε σπίτι και πηγαίνω κατευθείαν στο γραφείο για γράψιμο, διάβασμα ή συμμετοχή σε κάποια τηλεοπτική ή ραδιοφωνική εκπομπή.

Οι φοιτητές σήμερα είναι ευαίσθητοι, έξυπνοι, πολιτικοποιημένοι, αδιάφοροι, ψαγμένοι;

Η πλειοψηφία των φοιτητών στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών είναι το top 5% της γενιάς τους. Οπότε ναι, τα παιδιά στο ΔΕΣ είναι παιδιά πολιτικοποιημένα, το λαμπερό μέλλον του τόπου αυτού. Για παράδειγμα, ολοι οι ομιλητές στο Vermio Forum, του Χειμερινού Σχολείου Διεθνούς Πολιτικής που διοργανώνω στη Νάουσα κάθε δεύτερη εβδομάδα του Δεκεμβρίου, κορυφαίοι δυτικοί διπλωμάτες, πολιτικοί, πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι, μου έλεγαν για τις εξαιρετικές ερωτήσεις που έκαναν οι φοιτητές εκεί. Και τους έλεγα ότι δεν είναι το χαρακτηριστικό δείγμα, είναι το top 5% της γενιάς τους όλοι αυτοί. Οπότε είναι σίγουρο πως θα κάνουν σημαντικά πράγματα. Είμαι πολύ αισιόδοξος για αυτά τα παιδιά.

Τι λείπει από το ελληνικό Πανεπιστήμιο σήμερα;

Υποδομές. Υπάρχουν απίστευτα μυαλά, λείπουν υποδομές και με ξαφνιάζει -και το έχω συζητήσει μάλιστα και με διαφόρους που διετέλεσαν υπουργοί Παιδείας- ότι ποτέ δε συνδέεται η αναβάθμιση του ελληνικού πανεπιστημίου με τα μισθολογικά των Πανεπιστημιακών για παράδειγμα. Είναι ως η πολιτεία να αντιμετωπίζει τους πανεπιστημιακούς σαν κοσμοκαλόγερους. Ως να δουλεύουμε από χόμπι. Με αυτές τις συνθήκες όμως είναι δύσκολο το να πείσεις ανθρώπους οι οποίοι είναι έξω να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Όταν πήρα την απόφαση να μην επιστρέψω την Αγγλία, γύρισα για το στρατιωτικό μου, υπήρχε ήδη μια θέση για εμένα στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ. Ήμουν ο νεαρότερος διδάκτορας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης και ήθελαν να με κρατήσουν. Τότε όμως στις αρχές του 21^ου αιώνα η Ελλάδα έμοιαζε ως το Eλ Ντοράντο του Νότου. Με άλλα λόγια υπήρχε η έντονη προοπτική ενός λαμπρού μέλλοντος. Αυτό σε συνδυασμό με τη διάθεση να ζήσω και να προσφέρων στην πατρίδα μου με έπεισαν να μείνω. Ακόμα θέλουν οι Έλληνες να επιστρέψουν πίσω, το Νόστιμον Ήμαρ πάντα θα συγκλονίζει τον Έλληνα, αλλά πραγματικά με ξαφνιάζει ότι η πολιτεία δεν αντιλαμβάνεται πως αυτός ο τριαντάρης που θα μπει μέσα στο πανεπιστήμιο στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή, θα πρέπει να έχει μια διαφορετική μισθολογική εκκίνηση από αυτόν ο οποίος είναι για παράδειγμα 22 χρονών και ξεκινάει τη ζωή του και του δίνεις έναν αξιοπρεπή μισθό για τα προσόντα και την ηλικία του. Πρόσφατα η Πολιτεία αποφάσισε να δίνει ένα γενναιόδωρο μηνιαίο επίδομα στους Ευέλπιδες, παιδιά δηλαδή 18 και 19 ετών, που είναι κάτι τι μικρότερο από το μισθό που θα πάρει ο νεοεκλεγείς Επίκουρος Καθηγητής στα 32 του, αν είναι τυχερός και καταφέρει να βρει γρήγορα μια θέση στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Τεράστιο πρόβλημα αυτό και η Πολιτεία απλώς κάνει πως δεν υφίσταται γιατί πολύ απλά οι Πανεπιστημιακοί δεν διαθέτουν τον αριθμητικό όγκο που θα συγκινήσει μια κυβέρνηση. Μια χώρα όμως δίχως δυνατό και παραγωγικό δημόσιο Πανεπιστήμιο είναι καταδικασμένη να ακροβατεί στο κενό.

Πλεονεκτήματα;

Στην Ελλάδα υπάρχει η κατοχυρωμένη αίσθηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, η οποία ίσως να την έχω συναντήσει μόνο τόσο απόλυτα εδραιωμένη στη Γαλλία, στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Δηλαδή, το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι πολύ προωθημένο ως προς τη διάσταση της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Σου δίνει χώρο και την αίσθηση ότι αν θέλεις μπορείς να μετέχεις μέσα σε μια πνευματική ελίτ, η οποία έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τα πράγματα στην χώρα προς το θετικότερο.

Πάμε λίγο στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, που είναι και η ειδικότητα σας.

Τα αρνητικά δε θα τα πούμε;

Είπαμε τι λείπει. Υποδομές. Κάτι άλλο;

Λείπει και ένα αυστηρότερο πλαίσιο αξιολόγησης. Δηλαδή, το πώς εξελίσσεται ο πανεπιστημιακός. Το οποίο θα πρέπει να είναι απόλυτα συνδεδεμένο με τις δημοσιεύσεις, αυτό που λέμε «publish or perish». Στις Ηνωμένες Πολιτείες ισχύει το «δώσε μου τα publications σου για να δω τι κάνεις». Εκεί έχουν ένα φοβερό σύστημα: εάν δε δημοσιεύεις, σου δίνουν περισσότερες ώρες να διδάσκεις. Δεν δημοσιεύεις, θα διδάσκεις. Δημοσιεύεις, σου δίνουν μεγαλύτερη ευχέρεια να συνεχίζεις να δημοσιεύεις. Άλλο αρνητικό είναι ότι δεν δίνονται τα υλικά εχέγγυα για να μετέχουν οι Πανεπιστημιακοί σε συνέδρια που γίνονται ανά τον κόσμο. Είναι εξόχως δύσκολο για έναν Έλληνα πανεπιστημιακό μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης να πει ότι εγώ θα πάω στο Μαϊάμι για να μετέχω σε κάποιο συνέδριο εξαιτίας του ότι τα έξοδα μετακίνησης θα είναι πάρα πολλά, θα πρέπει να τα καλύψει ο ίδιος μέχρι να του επιστραφούν με μεγάλη καθυστέρηση και έχοντας να αντιμετωπίσει τεράστια γραφειοκρατία. Εγώ πλέον σε όποιο συνέδριο πάω στο εξωτερικό το καλύπτω ο ίδιος για να αποφύγω την «Ιερά Εξέταση», αλλά και το «Το ξενοδοχείο που σας καλύπτει η Πολιτεία είναι αυτής της τιμής» και με τα χρήματα αυτά μπορείς να μείνεις μόνο σε σκηνή, ή σε youth hostel.

Με τους φοιτητές στο αμφιθέατρο

Ενώ έξω αυτό πώς αντιμετωπίζετε;

Ως προς τις ακαδημαϊκές εξελίξεις σε πολλά κράτη υπάρχει η κανονικοποίηση των διαδικασιών. Θες να εξελιχθείς; Πρέπει να έχεις δυο μονογραφίες, 2 άρθρα και 2 παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια με κριτές. Εδώ στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο μερικές φορές νιώθω πως είμαι στο Στρατό και πως το μόνο που μετρά είναι «τα χρόνια». Ως προς την κάλυψη της διεθνούς παρουσίας, τα περισσότερα δυτικά κράτη παραδέχονται ότι ο Πανεπιστημιακός πρέπει να έρχεται σε επαφή με τις νέες τάσεις στην Επιστήμη και γι’ αυτό τα εκπαιδευτικά ταξίδια του, όπως και τα συνέδρια του, καλύπτονται από το Πανεπιστήμιο, πολλές φορές και με έξοδα παράστασης. Απίθανα πράγματα δηλαδή για την Ελλάδα σήμερα.

Πάμε στο εξωτερικά θέματα τώρα. Ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος, έχει αλλάξει. Είχαμε ψυχρό πόλεμο το 1980, ενώ μετά το 1990 και μετά έχουμε μια μεγάλη αβεβαιότητα.

Από το 1989 μέχρι το 2001 είναι η χρυσή εποχή της σταθερότητας. Μετά έχουμε φοβερή αβεβαιότητα: την άνοδο του τζιχαντιστικού Ισλάμ, την επάνοδο της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή ως Πουτινικό μόρφωμα και την εμφάνιση της Κίνας ως καταλυτικού δρώντα στο συστημικό πόλο του αυταρχισμού. Έχουμε την αποδυνάμωση στην Ευρώπη των συστημικών πολιτικών φωνών του Κέντρου και την άνοδο των ριζοσπαστικών φωνών, ακραίων εγώ θα έλεγα της δεξιάς και της αριστεράς, και διαφόρων λαϊκίστικων μορφωμάτων που μόνο πρόοδο δεν φέρνουν αφού λειτουργούν ως σύγχρονοι Λουδίτες.

Και μία υποχώρηση του ρόλου της Ευρώπης.

Συμφωνώ απόλυτα. Εγώ θα έλεγα ότι το όραμα της πολιτικής και οικονομικής εμβάθυνσης που θα οδηγήσει στην ουσιαστική σύγκλιση έχει αρχίσει και ξεφτίζει. Η Ευρώπη δε δημιουργήθηκε απλώς για να είναι μία νομισματική ένωση. Δημιουργήθηκε για να είναι μία πολιτική και μία οικονομική ένωση. Το όραμα λοιπόν της Ένωσης ξεθωριάζει. Γιατί; Γιατί η Ευρώπη έχει την αγωνία των διευρύνσεων. Βλέπουμε τώρα τι γίνεται με τα Δυτικά Βαλκάνια. Η διεύρυνση σημαίνει ότι καθυστερείς την εμβάθυνση θεσμών, οικονομιών κλπ.

Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα τι πρέπει να κάνει πια; Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά της εξωτερικής της πολιτικής;

Θα πρέπει να είναι ενεργητική, θα πρέπει να μετέχει διαρκώς στη διεθνή πρωτοπορία, θα πρέπει να βρίσκεται δίπλα στους συμμάχους της, που αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και εννοώ κυρίως για τις εξελίξεις στο ΝΑΤΟ. Θα πρέπει να βρίσκει ευκαιρίες ομαλοποίησης με τους δύσκολους γείτονες της, δίχως όμως να καταφεύγει σε κινήσεις οι οποίες μπορεί να στείλουν τα λάθος μηνύματα στην απέναντι πλευρά.

Για τα ήρεμα νερά μιλάμε τώρα. Και είναι το επόμενο ερώτημά μου.

Είναι σημαντικό να βρούμε ένα modus operandi με την Τουρκία. Όμως από την άλλη τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο θα πρέπει να έχουν και ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές. Όταν έρχεται ο Φιντάν και λέει ότι εμείς συζητάμε για τα πάντα, σημαίνει ότι πάνω στο τραπέζι θα θέσει και ζητήματα αμφισβήτησης της εθνικής μας κυριαρχίας στο Αιγαίο. Αυτό είναι κόκκινη γραμμή. Δεν συζητούνται θέματα εθνικής κυριαρχίας υπό καμία συνθήκη. Εδώ όμως υπάρχει το εξής πρόβλημα. Σε έναν διάλογο δεν μπορείς να είσαι εσύ που θα ορίσεις αποκλειστικά την ατζέντα της συζήτησης. Από τη μια λοιπόν δεν πρέπει να δεχτείς συζητήσεις για θέματα κυριαρχίας, αλλά από την άλλη δεν θα πρέπει να είσαι ως κράτος το πρώτο που θα αποχωρήσει από το τραπέζι της συζήτησης.

Άρα;

Πρέπει από τη μια ως κράτος να θέσουμε ξεκάθαρα τις κόκκινες γραμμές. Δεν συζητούνται τα πάντα! Αλλά θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι και για κάθε ενδεχόμενο από την απέναντι πλευρά. Μια έξυπνη στρατηγική στη διπλωματία είναι ο αναλογικός μαξιμαλισμός. Δηλαδή, όταν η απέναντι πλευρά έρχεται με ένα φάκελο γεμάτο με ανεδαφικές αμφισβητήσεις των κυριαρχικών σου δικαιωμάτων, τότε οφείλεις να έχεις και εσύ σε ορατή θέση το δικό σου αντίστοιχο φάκελο με αμφισβητήσεις και απαιτήσεις, διαχέοντας το μήνυμα πως είσαι έτοιμος να χορέψεις και εσύ αυτό το χορό σε φρενήρεις ρυθμούς μάλιστα.

Τι άλλο βλέπετε στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας;

Θα προσθέσω και κάτι άλλο που νομίζω ότι είναι σημαντικό. Για πάρα πολλές δεκαετίες έχουμε το αφήγημα της Ευρώπης μέσα από μια αναχρονιστική Γκωλική προσέγγιση. Δηλαδή, η πυξίδα μας δείχνει την Ευρώπη και μόνο αυτή. Ως Ελλάδα θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η Ευρώπη αποτελεί μια σημαντική μεταβλητή των διατλαντικών σχέσεων, δίχως την προοπτική της αυτονομίας όπως ζητά το Γαλλικό πολιτικό κατεστημένο που άθελα του παίζει με τον τρόπο αυτό το παιχνίδι των αντί-δυτικών δυνάμεων. Η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, ακόμη και κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας Τράμπ, ως ένας από τους παράγοντες που φέρνει ξανά με προτάσεις και όραμα στο τραπέζι τη συζήτηση περί της ενίσχυσης των Διατλαντικών δεσμών.

Πως;

Μέσα από το κομβικό ρόλο της ομογένειας στις ΗΠΑ. Πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά. Εάν εμείς αναδείξουμε σήμερα το πολιτικό αφήγημα του Διατλαντισμού που συζητείται ήδη εντός των πανεπιστημιακών αμφιθεάτρων και θα συζητείται τις επόμενες δεκαετίες στον πυρήνα των πολιτικών διεργασιών, ασφαλώς και θα έχουμε ένα σημαντικό προβάδισμα ως συμμέτοχοι στο μελλοντικό όραμα ενδυνάμωσης του Δυτικού κόσμου. Αν εμείς μείνουμε στη συζήτηση που λάμβανε χώρα τη δεκαετία του 80, ποιες θα είναι δηλαδή οι σχέσεις μας με τις Βρυξέλλες ή πώς θα επιτύχουμε σχέσεις καλής γειτονίας με τον προβληματικό γείτονα Τουρκία τότε χάνουμε με δική μας ευθύνη από τα μάτια μας τη μεγάλη διεθνοπολιτική εικόνα. Στρεφόμαστε σε ενδοσκοπήσεις που προοιωνίζουν απώλεια ισχύος και απομόνωση.

Και αυτό το οποίο είναι καταλυτικό για τη συζήτησή μας, για το πως δηλαδή η Ελλάδα θα πιστέψει ξανά στις δυνάμεις της και θα σταματήσει να βλέπει τον εαυτό της ως μικρό κράτος, είναι η αλλαγή στη μονοθεματική διάσταση της ελληνικής οικονομίας. Η εθνική μας οικονομία δεν μπορεί να ορθοποδήσει μόνο με τον τουρισμό. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε κάποτε εκφράσει έναν φόβο που τότε είχε ηχήσει φοβικά απλουστευτικός. Ότι κινδυνεύουμε να γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης. Σήμερα με τον υπερ-τουρισμό οφείλουμε όλοι να επαναπροσεγγίσουμε τη δήλωση αυτή με διαφορετικό πνεύμα και να παραδεχθούμε ότι η ανησυχία του ήταν ορθή. Η ελληνική οικονομία θα ορθοποδήσει μέσω της επίτευξης ενός πολυδιάστατου παραγωγικού μοντέλου, το οποίο θα έχει στον πυρήνα του την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής με προϊόντα ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές, αλλά και ως αιχμή του δόρατος την ποντοπόρο ναυτιλία. Θα πρέπει να πείσουμε τους Έλληνες εφοπλιστές ότι ως χώρα θέλουμε να βρίσκονται στο πυρήνα της εθνικής παραγωγής πρωτογενούς πλούτου. Ότι τους χρειαζόμαστε.

Φοβάμαι ότι το πολιτικό σύστημα «ξεχνά» το σημαντικό ρόλο που οι Έλληνες εφοπλιστές παίζουν γιατί πολύ απλά δεν μπορεί να τους ελέγχει. Μόνο όμως με τη στροφή της ελληνικής κοινωνίας προς τη θάλασσα θα αρχίσουν να αλλάζουν ξανά προς το παραγωγικότερο οι βαλτωμένες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Προσέξτε: εάν ένας νέος σε ένα χωριό της Βέροιας, όπου η νεολαία έχει φύγει και όσοι έχουν μείνει δουλεύουν 6 με 7 μήνες στα νησιά και μετά μπαίνουν στο ταμείο ανεργίας, σπουδάσει εμποροπλοίαρχος ο πρώτος του μισθός ως τρίτος Καπετάνιος θα είναι γύρω στις 6.000 ευρώ. Σκεφτείτε πόσο θα αλλάξει η μικρο-οικονομία του χωριού όταν θα ξεκινήσει να στέλνει μέρος του μισθού του στους γονείς του ή στα αδέλφια του στο χωριό. Το μικρό μπακάλικο θα έχει πλέον άλλο τζίρο, το ίδιο και το καφενείο, το τοπικό κρεοπωλείο κλπ. Ας σκεφτούμε πόσο θα αλλάξει το χωριό αυτό αν έχει έναν τρίτο Καπετάνιο και ένα τρίτο Μηχανικό αντί για νέους που γυρίζουν τα νησιά αναζητώντας το βασικό μισθό για τους μήνες τους καλοκαιρινούς.

Πολλαπλασιάστε την κλίμακα αυτή στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Ανέκαθεν είμασταν ναυτικός λαός και ξαφνικά αισθανόμαστε άνετα σερβίροντας καφέδες και σάντουιτς. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Όλο αυτό που μόλις σας περιέγραψα αποτελεί ένα διαφορετικό μοντέλο οικονομικής παραγωγής. Τολμηρό αλλά το μόνο που μπορεί να μας βγάλει από το υφιστάμενο τέλμα της μίκρο-οικονομικής τελμάτωσης.

Γενικώς βλέπω ότι υπάρχει μια σκέψη και για πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική αλλά και για πολυδιάστατη οικονομική πολιτική.

Αλήθεια είναι αυτό. Δεν πιστεύω στα μονοθεματικά μοντέλα. Μόνο που στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής το πολυδιάστατο δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως υιοθέτηση πολιτικών που θα αμφισβητούν το ρόλο μας ως ενεργό κομμάτι του δυτικού κόσμου, το ορθολογικό όραμα δηλαδή τόσο του Ελευθέριου Βενιζέλου όσο και του Κων/νου Καραμανλή.

Τι φέρνει η προεδρία Τραμπ;

Η προεδρία Τραμπ πρώτον φέρνει τη νέα πρέσβη στην Αθήνα (γελάει).

Στη θέση του Τζορτζ Τσούνη.

Θεωρώ πως η Κίμπερλι Γκιλφόιλ, εξαιτίας του ότι είναι κοντά στην οικογένεια Τραμπ, θα μπορεί να προσφέρει θετικά στις ελληνοαμερικάνικες σχέσεις.

Γιατί;

Γιατί η διπλωματία σε πολλές των περιπτώσεων χρειάζεται την άμεση παρέμβαση, το απευθείας τηλεφώνημα. Η Γκιλφόιλ έχει τη δυνατότητα να το κάνει αυτό και είμαι της άποψης πως αυτό είναι κάτι πάρα πολύ θετικό.

Γενικότερα; Τι αλλάζει με τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ;

Φέρνει μια ανησυχία στον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί η ευρωπαϊκή οικονομία, γιατί εάν τεθούν ζητήματα επιβολής υψηλών δασμών στην Κίνα, η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει πρόβλημα. Οτιδήποτε και να αγγίξω αυτή τη στιγμή στο γραφείο μου είναι «made in China». Όμως μια τέτοια εξέλιξη μπορεί και να αναγκάσει την Ευρώπη στο να μπει σε συνθήκη θεσμικής πολιτικής και οικονομικής εμβάθυνσης για να αντιμετωπίσει αυτού του είδους την αλλαγή σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής οικονομίας. Αυτό από τη μία πλευρά. Από την άλλη πλευρά, αυτό για το οποίο πολλοί ανησυχούν σχετικά με το τι θα γίνει στο ΝΑΤΟ, προσωπικά δεν ανησυχώ. Κι αυτό γιατί από τη μια οι ΗΠΑ γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται τη στρατηγική σημασία του ΝΑΤΟ και από την άλλη -για να είμαστε και δίκαιοι- υπάρχουν κράτη εντός της νατοϊκής οικογένειας -η Ελλάδα ποτέ δεν ήταν ένα από αυτά- τα οποία είναι freeriders.

Ελεύθεροι καβαλάρηδες, δηλαδή.

Σε απλά ελληνικά, τσαμπατζήδες. Ούτε μετέχουν σε αποστολές, ούτε πληρώνουν, ούτε προσφέρουν το ποσοστό το οποίο επιβάλλει η Βορειοατλαντική Συμμαχία για την ενίσχυση των αμυντικών τους δαπανών μέσα από τον ετήσιο προϋπολογισμό τους. Νομίζω λοιπόν ότι αντί για την εξασθένηση των νατοϊκών δεσμών προσωπικά βλέπω ότι θα ενισχυθεί ακόμα περισσότερο ο ρόλος και η σημασία της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, που για μένα είναι σημαντικός, γιατί είναι στην ιστορία ο πιο ισχυρός αμυντικός συμμαχικός συνασπισμός που έχει εμφανιστεί ποτέ.

Ως φαντάρος στο Τάγμα Εθνοφυλακής στη Χίο

Μπορούμε να πούμε από τώρα τι φέρνει στη Μέση Ανατολή η πτώση του Άσαντ;

Φέρνει ένα υβρίδιο, έναν παλαιό τζιχαντιστή, που αναγκαστικά θα αναλάβει την διακυβέρνηση του κράτους ή τουλάχιστον ζωνών αυτού. Παράλληλα, ενισχύονται οι προοπτικές δημιουργίας ενός κουρδικού κράτους, αρκεί και οι ίδιοι οι Κούρδοι, όχι μόνο της Συρίας, αλλά κυρίως του Ιράκ, γιατί αυτός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας του Κουρδικού κόσμου, να κατανοήσουν την τεράστια ευκαιρία και να ενισχύσουν τις προοπτικές οικοδόμησης εθνικού οίκου. Πιστεύω ότι η Τουρκία άνοιξε πάρα πολύ γρήγορα και σύντομα τα χαρτιά της αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο βλέπει το ρόλο της στη Συρία και αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο υποστηρίζει τη Χαγιάτ αλ Ταχρίρ. Η Χαγιάτ αλ Ταχρίρ είναι μια οργάνωση κυψέλη, η οποία έχει μικρο-οργανώσεις που ξεκινούν από την εθνικιστική «αντιμπααθική» αντιπολίτευση της Συρίας, δηλαδή ήταν απέναντι στον Άσαντ, και καταλήγουν στους παλαιούς μαχητές της Αλ Κάιντα. Εάν η Τουρκία θεωρήσει ότι η Συρία μπορεί να γίνει δορυφόρος της, τότε νομίζω ότι θα έχει πρόβλημα με τον ίδιο τον Αλ Τζολάνι, ο οποίος φαίνεται ότι έχει πάρα πολύ μεγάλες φιλοδοξίες για να αποδεχτεί το ρόλο του χειροκροτητή της Άγκυρας. Παράλληλα, δημιουργεί τις προϋποθέσεις αυτές για την ενεργή συμμετοχή του Ισραήλ στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Συρίας, ή τουλάχιστον των Κουρδικών ζωνών. Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Κούρδοι απολαμβάνουν της πολιτικής υποστήριξης σημαντικών κύκλων στην Ουάσιγκτον λόγω του ρόλου τους κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων εναντίον του ISIS. O τρόπος δε που έπεσε το τυραννικό καθεστώς Άσαντ αποδεικνύει κάτι που υποστηρίζω εδώ και καιρό, ότι ο Πόλεμος στην Ουκρανία έχει αποδυναμώσει σημαντικά τη Ρωσία.

Το 2024 στη Χαλέπα Χανίων, στο μουσείο του Ελευθέριου Βενιζέλου

Από πότε είστε μόνιμος κάτοικος Θεσσαλονίκης;

Στη Θεσσαλονίκη είμαι μόνιμα από το 2007. Επέλεξα να εγκατασταθώ σε αυτή εδώ την πόλη και να γίνω μέρος αυτής αντί να πηγαινοέρχομαι με το αεροπλάνο.

Πώς την βλέπετε την εξέλιξή της και πού βαδίζει από εδώ και πέρα;

Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη μαγική. Δεν το λέω τώρα. Δεν είμαι πια νότιος τουρίστας να επαναλαμβάνω χασκογελώντας το ανόητο moto ότι η πόλη είναι ερωτική. Η Θεσσαλονίκη έχει ιστορικό κέντρο βάρος, είναι πολύπλοκη και ταυτόχρονα ακόμη μυστηριώδης. Περπατάς το απόβραδο στα δρομάκια κοντά στα Λαδάδικα και αντιλαμβάνεσαι για ποιο λόγο αυτή εδώ η πόλη έπαιζε τόσο σημαντικό ρόλο στην ισορροπία ισχύος των Βαλκανίων. Ή γιατί ήταν το Μήλο της Έριδος όλων των τοπικών δυνάμεων. Σήμερα όμως δείχνει πως δεν έχει ακόμη βρει το ρόλο της εξαιτίας του ότι δίστασε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Αντί για να δει τον εαυτό της ως αφετηρία του ελληνικού στρατηγικού βάθους στα Βαλκάνια, οικονομικά, πολιτικά, πολιτιστικά, κλείστηκε στον εαυτό της και θεώρησε ότι η ανάπτυξη θα έρθει ως ιστορική αυτοδικαίωση, προσπαθώντας να λύσει το αιώνιο «σουβλάκι ή καλαμάκι» με την Αθήνα, ή γκρινιάζοντας γιατί δεν έχει Μετρό. Η φυσιογνωμία της πόλης υπέστη και ένα μεγάλο τραύμα αστικής συγκρότησης με το τεράστιο χτύπημα της γενοκτονίας που δέχτηκε η Εβραϊκή κοινότητα της πόλης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Θεωρώ όμως πως η δημιουργία του Μουσείου του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος θα λειτουργήσει καταλυτικά ως προς την παραγωγή ουσιαστικής ιστορικής μνήμης και την επούλωση των κενών στη κοινωνικοπολιτική φυσιογνωμία της πόλης που σημαντικές προσωπικότητες της, όπως ο Γιάννης Μπουτάρης και ο Δαυίδ Σαλτιέλ επέτυχαν να φέρουν στην πρώτη γραμμή του δημόσιου ενδιαφέροντος. Νομίζω επίσης ότι η πόλη και οι θεσμοί της δε συνομιλούν με τα δύο της μεγάλα πανεπιστήμια για διαφόρους λόγους που έχουν να κάνουν με τη μη κατανόηση του σημαντικού ρόλου του δημόσιου πανεπιστημίου στα κοινά της πόλης. Εδώ όμως υπάρχει ένα οξύμωρο. Ο Θεσσαλονικιός αγαπά και τιμά το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Αριστοτέλειο και νιώθει ότι και τα ιδρύματα αγαπούν και τιμούν κι αυτόν.

Λίγο πριν την ορκωμοσία του στο πανεπιστήμιο του Central Lancashire του Πρέστον

Σε αυτό φταίει η πόλη ή τα πανεπιστήμια

Εγώ νομίζω ότι φταίει η θεσμική διάσταση της πόλης που προσεγγίζει το Πανεπιστήμιο από απόσταση. Ίσως μεγάλο τμήμα της πολιτικής ζωής του τόπου δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το ότι ο Πανεπιστημιακός οφείλει να είναι αυτός που θίγει τα κακώς κείμενα και ότι οι προτάσεις που καταθέτει για βελτίωση αυτών δεν είναι απλώς και μόνο θεωρητικές ασάφειες. Τέλος, κι αυτό είναι κάτι που με ενοχλεί συνολικά, η Θεσσαλονίκη δείχνει να προσπαθεί να αντιγράψει την Αθήνα δίχως όμως να υφίσταται η παραμικρή ανάγκη να κάνει κάτι τέτοιο.

Και να την ανταγωνιστεί πολλές φορές.

Εγώ έρχομαι από τα Χανιά. Θυμάμαι στις διακοπές όταν φεύγαμε από τα Χανιά τους φίλους μου και τα ξαδέρφια μου να λένε: «Πω, πω, πως αντέχεις να φεύγεις από εδώ;» Από τότε που μετακόμισα Θεσσαλονίκη ακούω συχνά Θεσσαλονικιούς να έχουν ως όνειρο να μετακομίσει κάποιος στην Αθήνα. Προσπαθώ να πείσω φίλους Θεσσαλονικείς ότι η επιθυμία των Αθηναίων είναι να ζήσουν μακριά από την Αθήνα, νιώθω όμως πως δεν γίνομαι πιστευτός. Η Αθήνα δεν έχει θάλασσα. Ούτε το ηλιοβασίλεμα του Θερμαϊκού, ούτε το στρατηγικό βάθος των Βαλκανίων.

Πάμε στον ιδιώτη Σπύρο Λίτσα. Είστε παντρεμένος με την ψυχολόγο Ελένη Ταβαντζή.

Σωστά. Από την Καστοριά.

Και έχετε μια κόρη;

Μια κόρη.

Τι ηλικία;

Δέκα ετών.

Η οικογένεια παίζει ρόλο στη ζωή σας;

Καταλυτικό. Παλαιοί φοιτητές μου λένε ότι άλλαξα από τότε που έκανα την κόρη μου. Έχω γίνει πιο δεκτικός και ανεκτικός.

Η χαλάρωση εκτός από την ενασχόληση με την κόρη πώς έρχεται;

Μου αρέσει να βγάζω βόλτα το σκύλο μου και να πηγαίνω το βράδυ και να τρέχω με φίλους. Χαλαρά.

Τρέχω, τι εννοούμε;

Τρέχω, τζόκινγκ.

Στην παραλία;

Όχι, στο Πανόραμα.

Αυτό είναι μια χαλάρωση.

Και επίσης και γήπεδο. Ποδόσφαιρο

Οπαδός του Άρη, έτσι;

Άρης.

Γιατί;

Άρης, όχι από τότε που ήρθα Θεσσαλονίκη, αλλά από μικρό παιδί.

Στα Χανιά πως γίνεται κάποιος οπαδός του Άρη;

Υπάρχει και σύνδεσμος του Άρη στο Χανιά. Άρης, γιατί πετυχαίνω μικρό παιδί όταν ξεκινώ να διαμορφώνω άποψη για το πως παίζεται η μπάλα την πολύ μεγάλη ομάδα του ποδοσφαίρου.

Ποια μεγάλη ομάδα;

Τη μεγάλη ομάδα του Κούη, του Φοιρού, του Ζελελίδη, του Βένου ,του Ζήνδρου, που κάνει πρωταθλητισμό στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και αρχές του ’80. Τότε που χάσαμε το πρωτάθλημα από τον Ολυμπιακό στο μπαράζ του Βόλου με τη μεταβολή στη μέση του χρόνου του τρόπου που αναδεικνυόταν η πρώτη ομάδα. Στη συνέχεια έρχεται η μεγάλη ομάδα του μπάσκετ. Ο Νίκος Γκάλης.

Στην παρουσίαση του βιβλίου του «Θεωρητικοί αναστοχασμοί». Στο πάνελ μαζί του διακρίνονται οι Κωστής Χατζηδάκης, Δημήτρης Μάντζος, Αλεξία Τασούλη και Ευάγγελος Βενιζέλος

Ένα καλό βιβλίο που διαβάσατε τώρα τελευταία ποιο ήταν;

Οι «Δωσίλογοι» του Μενέλαου Χαλαλαμπίδη. Το τελείωσα την προηγούμενη εβδομάδα. Είναι εξαιρετικό, το πρότεινα και στους φοιτητές μου. Όταν το έκλεισα ήταν σαν να ακούστηκε αυτή η βοή της δεκαετίας του 1940 και ο αχός της σημαντικής γενιάς του Μεσοπολέμου. Της γενιάς των παππούδων μας.

Καλή ταινία;

Βλέπω τώρα τη σειρά Black Doves στο Netflix. Είχα πάει την προ-προηγούμενη εβδομάδα στο Λονδίνο για να παρουσιάσω το τελευταίο μου βιβλίο με τίτλο «Smart Instead of Small in International Relations Theory». Εκεί ήμουν μαζί με τα κορίτσια μου και είδα πολλές διαφημίσεις για το Black Doves στο Tube μιας και εξελίσσεται στη βρετανική πρωτεύουσα. Με την επιστροφή ξεκίνησα να το βλέπω.

Τελειώνουμε με δύο ερώτησες. Μότο ζωής υπάρχει;

Το μότο ζωής είναι το «Publish or Perish», για την επαγγελματική μου ζωή. Στην κόρη μου πάντα λέω ότι 99 φορές θα πέσεις, 100 θα σηκωθείς.

Για το τέλος η ερώτηση με το μαγικό ραβδί. Τι θα αλλάζατε, αν το είχατε, στο ελληνικό πανεπιστήμιο που δεν αλλάζει εύκολα;

Θα άλλαζα αρχικά το τρόπο εισαγωγής των φοιτητών. Θα καταργούσα τις πανελλήνιες και θα έκανα εξαιρετικά δύσκολο το σύστημα της εξαγωγής των φοιτητών, δηλαδή το να πάρουν πτυχίο. Νομίζω ότι αυτό θα άλλαζε και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η ζωή των μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δεν θα υπήρχαν φροντιστήρια και πάει λέγοντας. Θα άλλαζα επίσης τη χρηματοδότηση στο πανεπιστήμιο γιατί χρειαζόμαστε υποδομές και θα έκανα ένα σημαντικό άνοιγμα όχι μόνο προς τους Έλληνες Διασποράς αλλά και τους Έλληνες της Ομογένειας, επενδύοντας στα πανεπιστήμια για να έρθουν ως φοιτητές και ως καθηγητές. Και επίσης θα προσπαθούσα να πείσω την κοινωνία ότι το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο είναι ένας σημαντικός κλάδος της ζωής αυτού του τόπου.