Η αποκάλυψη του Μπραντ Πιτ, του ανθρώπου που αναμφισβήτητα βρίσκεται στο παγκόσμιο Top-10 των πλέον αναγνωρίσιμων προσώπων, πως δεν αναγνωρίζει πρόσωπα καθώς πάσχει από μία ασθένεια, μέχρι τώρα αδιάγνωστη, προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον, αλλά και σχόλια περί της περίεργης αυτής ειρωνείας της τύχης.

Τι είναι, όμως, η πάθηση του αμερικανού σταρ που τον έχει απομακρύνει ακόμα και από την ίδια του την οικογένεια;

Η προσωπαγνωσία, από την οποία λέγεται πια πως πάσχει ο σταρ του Χόλιγουντ, είναι μία νευρολογική διαταραχή που προκαλεί αδυναμία αναγνώρισης προσώπων. Ο Μπραντ Πιτ είπε ότι θέλει να θυμάται τα πρόσωπα των ανθρώπων και νιώθει ντροπή, όταν δεν μπορεί. “Κανείς δεν με πιστεύει!” είπε στη συνέντευξή του.

Η προσωπαγνωσία (Prosopagnosia, ή και “face blindness”) σημαίνει ότι δεν μπορεί ο πάσχων να αναγνωρίσει τα πρόσωπα των ανθρώπων και συχνά επηρεάζει τους ανθρώπους από τη γέννηση. Πρόκειται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων για ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει ένα άτομο για το μεγαλύτερο μέρος ή σε ολόκληρη τη ζωή του και μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην καθημερινότητά του.

Πολλά άτομα με προσωπαγνωσία δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ακόμα και μέλη της οικογένειας, συντρόφους, ή φίλους. Μπορεί να τα καταφέρουν χρησιμοποιώντας εναλλακτικές στρατηγικές για να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους, όπως να θυμούνται τον τρόπο που περπατούν ή το χτένισμα, τη φωνή ή τα ρούχα τους. Ωστόσο, αυτά τα κόλπα δεν λειτουργούν πάντα. Για παράδειγμα, όταν ένα άτομο με προσωπαγνωσία συναντά κάποιον σε μια άγνωστη τοποθεσία.

Ο αντίκτυπος στην καθημερινότητα 

Ένα άτομο με προσωπαγνωσία μπορεί να αποφεύγει συχνά τις κοινωνικές του αλληλεπιδράσεις και να αναπτύξει κοινωνική αγχώδη διαταραχή. Μπορεί επίσης να δυσκολεύεται να δημιουργήσει σχέσεις ή να αντιμετωπίσει προβλήματα με την καριέρα του. Τα αισθήματα κατάθλιψης είναι επίσης κοινά σε αυτές τις περιπτώσεις. Μερικοί δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ορισμένες εκφράσεις του προσώπου, να κρίνουν την ηλικία, ή το φύλο ενός ατόμου, ή να ακολουθήσουν το βλέμμα του. Άλλοι μπορεί να μην αναγνωρίζουν καν το πρόσωπό τους στον καθρέφτη, ή στις φωτογραφίες!

Πολλοί έχουν επίσης δυσκολία στην πλοήγηση. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αδυναμία επεξεργασίας γωνιών ή απόστασης ή προβλήματα στην απομνημόνευση τόπων και φυσικών σημαδιών στην ύπαιθρο.

Η παρακολούθηση της πλοκής των ταινιών, ή των τηλεοπτικών προγραμμάτων μπορεί να είναι σχεδόν αδύνατη για κάποιον με προσωπαγνωσία, επειδή δυσκολεύεται να αναγνωρίσει και να θυμάται τους χαρακτήρες. Κάποιος με προσωπαγνωσία μπορεί να φαίνεται αγενής ή απόμακρος.

Τι προκαλεί την προσωπαγνωσία

Υπάρχουν 2 τύποι, η αναπτυξιακή και η επίκτητη. Στην πρώτη περίπτωση σημαίνει πως το άτομο δεν έχει κάποια εγκεφαλική βλάβη, ενώ στη δεύτερη πως το άτομο αναπτύσσει προσωπαγνωσία μετά από εγκεφαλική βλάβη, συχνά μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, ή τραυματισμό στο κεφάλι

Στο παρελθόν, οι περισσότερες περιπτώσεις προσωπαγνωσίας θεωρούνταν ότι εμφανίζονταν μετά από εγκεφαλικό τραύμα. Όμως, έρευνες έχουν δείξει, ότι πολλοί περισσότεροι έχουν αναπτυξιακή προσωπαγνωσία από ό,τι πιστεύαμε αρχικά.

Αναπτυξιακή προσωπαγνωσία

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι έως και 1 στους 50 ανθρώπους μπορεί να έχει αναπτυξιακή προσωπαγνωσία!

Τα περισσότερα άτομα απλώς αποτυγχάνουν να αναπτύξουν την ικανότητα αναγνώρισης προσώπων. Κάποιος που γεννήθηκε με την πάθηση μπορεί να μην συνειδητοποιήσει καν ότι έχει πρόβλημα. Η αναπτυξιακή μορφή της νόσου μπορεί να έχει γενετική συνιστώσα και να εμφανίζεται σε οικογένειες.

Πολλά άτομα με την πάθηση έχουν αναφέρει τουλάχιστον έναν συγγενή πρώτου βαθμού, όπως γονέα, ή αδερφό/αδερφή, ο οποίος έχει επίσης προβλήματα στην αναγνώριση προσώπων.

Επίκτητη προσωπαγνωσία

Αυτή η μορφή της νόσου είναι πιο σπάνια. Όταν κάποιος αποκτά προσωπαγνωσία μετά από έναν εγκεφαλικό τραυματισμό, θα παρατηρήσει γρήγορα ότι έχει χάσει την ικανότητα να αναγνωρίζει άτομα που ξέρει.

Αλλά αν η πάθηση εμφανιστεί μετά από εγκεφαλική βλάβη στην πρώιμη παιδική ηλικία, πριν το παιδί αναπτύξει πλήρως την ικανότητα να αναγνωρίζει πρόσωπα, μπορεί να μεγαλώσει χωρίς να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει πρόσωπα, όπως οι άλλοι.

Η προσωπαγνωσία δεν σχετίζεται με προβλήματα μνήμης, απώλεια όρασης ή μαθησιακές δυσκολίες. Αλλά μερικές φορές σχετίζεται με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, το σύνδρομο Turner και το σύνδρομο Williams.

Πώς αντιμετωπίζεται

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία, αλλά οι ερευνητές συνεχίζουν να διερευνούν τι προκαλεί την πάθηση και αναπτύσσονται προγράμματα εκπαίδευσης, για να βοηθήσουν στη βελτίωση της αναγνώρισης προσώπων. Θεωρείται ότι τα όποια “κόλπα” που βοηθούν στην αναγνώριση του ατόμου (τεχνικές που προσπαθούν να αποκαταστήσουν τους φυσιολογικούς μηχανισμούς επεξεργασίας του προσώπου) μπορεί να λειτουργήσουν για ορισμένα άτομα είτε με αναπτυξιακή είτε με επίκτητη μορφή της νόσου. Η ηλικία του ατόμου κατά την οποία υπέστη βλάβη ο εγκέφαλός του (στην περίπτωση της επίκτητης προπαγνωσίας), ο τύπος και η σοβαρότητα της εγκεφαλικής βλάβης και ο χρόνος της θεραπείας θεωρούνται σημαντικοί παράγοντες για το πόσο αποτελεσματικό θα είναι ένα πρόγραμμα αποκατάστασης.

Πολλά άτομα με προσωπαγνωσία αναπτύσσουν αντισταθμιστικές στρατηγικές για να τους βοηθήσουν να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους, όπως η αναγνώριση της φωνής ενός ατόμου, του ρουχισμού, ή του τρόπου με τον οποίο περπατάει.

Ωστόσο, αυτές οι στρατηγικές δεν λειτουργούν πάντα και μπορεί να αποτύχουν, όταν το άτομο συναντά κάποιον που γνωρίζει σε μια απροσδόκητη τοποθεσία, ή αν έχει αλλάξει την εμφάνισή του.

Η διάγνωση

Μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί η πάθηση στα παιδιά, αλλά τα ακόλουθα είναι τα πιο πιθανά σημάδια:

• το παιδί συχνά αποτυγχάνει να αναγνωρίσει οικεία άτομα όταν τα συναντά απροσδόκητα
• προσκολλάται πολύ στους γονείς του, όταν είναι σε δημόσιους χώρους
• περιμένει να το χαιρετήσετε, όταν για παράδειγμα το παίρνετε από το σχολείο, ή μπορεί να πλησιάζει πρώτα αγνώστους, νομίζοντας ότι είστε εσείς
• είναι κοινωνικά αποτραβηγμένο στο σχολείο και δυσκολεύεται να κάνει φίλους (αυτό μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με τη συμπεριφορά με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο σπίτι, όταν η αναγνώριση δεν αποτελεί πρόβλημα)
• δυσκολεύεται να παρακολουθήσει την πλοκή των ταινιών, ή των τηλεοπτικών εκπομπών