Μέσα στον Ιανουάριο θα τεθεί σε διαβούλευση, το Σχέδιο Νόμου «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» που αφορά στην ενίσχυση των ΑΕΙ, ως προς το αυτοδιοίκητο και την παροχή χρηματοδοτικών εργαλείων και παράλληλα στην ίδρυση, μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Στόχος της κυβέρνηση είναι να έχουν ψηφιστεί οι σχετικές διατάξεις στις αρχές Φεβρουαρίου και να αρχίσουν να λειτουργούν το 2025. 

Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο πρωθυπουργός, «40.000 νέοι σήμερα αναγκάζονται να σπουδάζουν στο εξωτερικό, με μεγάλο κόστος για τις οικογένειές τους». Ως προς τα κριτήρια ίδρυσής τους, ο υπουργός Παιδείας επεσήμανε ότι, «ενώ σε άλλες περιπτώσεις τα κριτήρια ίδρυσης παραρτήματος ξένου ιδρύματος τοποθετούνται μόνο από την ανεξάρτητη αρχή εκπαίδευσης της χώρας που εδρεύει το «μητρικό» ΑΕΙ, στη δική μας περίπτωση στα κριτήρια αυτά θα έχει ισχυρό λόγο η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), μία πλήρως ανεξάρτητη αρχή, ακριβώς για να διασφαλίσουμε από την αρχή την καλύτερη δυνατή ποιότητα σε αυτές τις συνεργασίες».

Την ίδια ώρα βέβαια η ανησυχία και ο προβληματισμός πρυτάνεων, καθηγητών και φοιτητών ως προς τον τρόπο λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστήμιων, ώστε να μην προκύψουν ζητήματα αθέμιτου ανταγωνισμού και υποβάθμισης της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης είναι έκδηλη. Αυξημένη γραφειοκρατία, αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων αλλά και ο τρόπος εισαγωγής των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι μερικά από τα ζητήματα που θέτουν, μέσω της «ΜτΚ».

«Αλλαγή του διοικητικού πλαισίου»

Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Στυλιανός Κατρανίδης τονίζει στη «ΜτΚ» πως πρέπει να διευκρινιστεί από την κυβέρνηση, με ποιον τρόπο η ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων, θα βοηθήσει στη λειτουργία των κρατικών. 

«Το θεσμικό πλαίσιο των δημόσιων πανεπιστημίων είναι αρτηριοσκληρωτικό. Θα πρέπει να μην υπάρξουν ζητήματα αθέμιτου ανταγωνισμού. Εμείς για τα πάντα ελεγχόμαστε από το υπουργείο Παιδείας, αλλά και από άλλα αρμόδια υπουργεία. Από την τροποποίηση του προϋπολογισμού, μέχρι την αγορά ενός κτιρίου. Παρότι το ΠΑΜΑΚ διαθέτει τα κονδύλια, χρειαζόμαστε 1,5 χρόνο για να προχωρήσουν οι σχετικές διαδικασίες αγοράς ακινήτου. 

Ο ιδιώτης από την άλλη, θα μπορεί να κινηθεί πολύ πιο γρήγορα. Ο νόμος Κεραμέως είναι ιδιαίτερα παρεμβατικός στη λειτουργία των πανεπιστημίων, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα στην καθημερινότητά μας. Όταν λοιπόν το ιδιωτικό πανεπιστήμιο δεν θα έχει να αντιμετωπίσει όλη αυτή τη γραφειοκρατία, τότε σίγουρα το δημόσιο θα βρεθεί πίσω από τις εξελίξεις. Γι’ αυτό πρέπει να χαλαρώσει το διοικητικό πλαίσιο κάτω από το οποίο λειτουργούμε». Ξεκαθαρίζει ότι, όσον αφορά στην ποιότητα σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων «είναι τέτοια που μπορούν να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις, οποιοδήποτε ξένο πανεπιστήμιο ανοίξει παράρτημα στην Ελλάδα». Ο κ. Κατρανίδης εκφράζει τον προβληματισμό του και ως προς τον τρόπο εισαγωγής των μαθητών.

«Η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), δεν μπορεί να ισχύει μόνον για τα κρατικά πανεπιστήμια. Η επιχειρηματολογία περί αρίστων, δεν θα ισχύει στα μη κρατικά;», διερωτάται. Εξηγεί ότι κάτι τέτοιο θα πλήξει τα πανεπιστήμια της επαρχίας. «Το πανεπιστήμιο Κρήτης που είναι εξαιρετικό, έχει χαμηλή ΕΒΕ διότι είναι μακριά. Άρα λοιπόν, μαθητής που θα κοστίζει στους γονείς του 1.000 το μήνα για παράδειγμα, γιατί να μην επιλέξει να πάει σε ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη και ενδεχομένως σε ανώτερη σχολή». Προβληματισμό προκαλεί και η επιλογή καθηγητών. 

«Στο δημόσιο υπάρχουν αυστηρά κριτήρια. Στα μη κρατικά, απ’ ότι διάβασα, μόνον το 80% θα πρέπει να έχει διδακτορικό. Επίσης, εμείς για να προσλάβουμε προσωπικό οι διαδικασίες είναι τέτοιες που περνάει ένας χρόνος». Μάλιστα, ο πρύτανης του ΠΑΜΑΚ θέτει ένα ακόμη ζήτημα που αφορά στα συνταξιοδοτηθέντα μέλη ΔΕΠ. «Στην τελευταία Σύνοδο πρυτάνεων μας ανακοινώθηκε ότι μόνον το 75% των θέσεων που μένουν κενές θα καλυφθούν. Με εξαίρεση τις ιατρικές σχολές (όπου εκεί υπάρχουν πόροι και από το Υγείας), στο σύνολο των πανεπιστήμιων της χώρας, θα προκηρυχτούν 105 θέσεις λιγότερες, από τον αριθμό όσον συνταξιοδοτήθηκαν. Άρα, πώς ακριβώς στηρίζεται το δημόσιο πανεπιστήμιο;». 

Δεν παραλείπει να αναφέρει τους σημαντικούς πόρους που θα διατεθούν στα δημόσια πανεπιστήμια από το Ταμείο Ανάκαμψης. «Όπου κι εδώ θα προκύψει ζήτημα ως προς κατά πόσο η δημόσια διοίκηση θα μπορέσει να ανταποκριθεί στους ρυθμούς που απαιτούνται, καθώς πρόβλημα υπάρχει και με τους διοικητικούς υπαλλήλους που στελεχώνουν τα πανεπιστήμια. Το ΠΑΜΑΚ τα τελευταία δέκα χρόνια έχει πάρει μόλις δύο θέσεις», περιγράφει.

«Αναγκαία η αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων»

Ο πρύτανης του ΔΙΠΑΕ Σταμάτης Αγγελόπουλος, λέει στη «ΜτΚ» ότι «στο νέο οικονομικό μοντέλο και στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, ο ρόλος των δημόσιων πανεπιστημίων πρέπει να είναι πιο λειτουργικός και αναπτυξιακός. Θα πρέπει τα τμήματα μας να μπορούν να έχουν ελκυστικό πρόγραμμα σπουδών και να αποτελούν μοχλό ανάπτυξης της εθνικής και τοπικής οικονομίας. 

Το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από τη λειτουργία των μη κρατικών. Αντιθέτως, θα προαχθεί ο παραγωγικός ανταγωνισμός, ενώ θα ενισχυθεί η έρευνα. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια είναι να απαλλαγούν τα ΑΕΙ από τη γραφειοκρατία του Δημοσίου και από αγκυλώσεις που προκαλούνται από το δημόσιο λογιστικό. Ήδη έχουν εξαγγελθεί κάποια μέτρα που θα οδηγήσουν σε μείωση της γραφειοκρατίας και πιστεύω απόλυτα ότι τόσο οι εταιρίες αξιοποίησης περιουσίας, όσο και οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας των Δημόσιων Πανεπιστημίων θα πρέπει να ανεξαρτητοποιηθούν και να λειτουργούν βάσει ιδιωτικών οικονομικών κριτηρίων, με σκοπό την ανάπτυξη και βιωσιμότητα των ΑΕΙ».

Αναφερόμενος στα περιφερειακά τμήματα του ΔΙΠΑΕ, ο πρύτανης λέει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία αναγνώρισης των επαγγελματικών δικαιωμάτων τους, ως πολυτεχνικά τμήματα των: Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης, Μηχανικών Πληροφορικής Ηλεκτρονικών Συστημάτων που βρίσκονται στη Σίνδο και το τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής Υπολογιστών και Τηλεπικοινωνιών στις Σέρρες, ενώ σειρά θα πάρουν και τα υπόλοιπα τμήματα της Σχολής Μηχανικών του ΔΙΠΑΕ. Σημειώνεται ότι από τον Απρίλιο του 2023 έχουν δοθεί πλήρη επαγγελματικά δικαιώματα στα Τμήματα της Σχολής Γεωτεχνικών Επιστημών, ενώ οι απόφοιτοί τους θα εγγράφονται στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο. 

«Η αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων σε αυτά τα τμήματα, αντίστοιχα των πολυτεχνικών, θα δώσει άλλη ώθηση και ζήτηση αυτών των τμημάτων, αλλάζοντας τον χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Βόρεια Ελλάδα. Αυτό θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ρόλο των ΑΕΙ κι έτσι δεν θα υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας, για την επικείμενη ίδρυση των μη κρατικών».

«Εγκληματική υποχρηματοδότηση»

Για «άνομα συμφέροντα» κάνει λόγο ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης, Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών, μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του ΑΠΘ και Πρόεδρος της Ένωσης Οικονομικών Πανεπιστημίων Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης και Παρευξείνιας Ζώνης. 

«Υπερασπίζομαι ανυποχώρητα το ελεύθερο, μη-κρατικό, δημόσιο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, απέναντι στις συνεχείς ‘νομοθετικές επιθέσεις’ των κυβερνήσεων, οι οποίες αντιμάχονται το αυτοδιοίκητό του, στερούνται λογικής, αντιστρέφονται τη συνταγματική νομιμότητα και την αναπτυξιακή προοπτική της Ελλάδας.

Υπερασπίζομαι το δημόσιο Ελληνικό Πανεπιστήμιο που συνεχίζει να κάνει θαύματα αντιστεκόμενο θαρραλέα στην προκλητική έως και εγκληματική υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση. Υπερασπίζομαι το δικαίωμα όλων των νέων για ελεύθερη πρόσβαση στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Γι’ αυτό και θα αντιπαλέψω με κάθε δύναμή μου την πρόσφατη, ψευδεπίγραφη νομοθετική πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης. Κανένα επικοινωνιακό φτιασίδωμα δεν μπορεί να κρύψει την πραγματική πρόθεση, αυτήν της τελικής υποδούλωσης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και έρευνας σε ιδιοτελή, αντικοινωνικά έως και άνομα συμφέροντα», λέει χαρακτηριστικά.

«Μεγαλύτερο πρόβλημα τα κολλέγια»

Από την πλευρά της η Μαίρη Κοσμίδου, καθηγήτρια και πρόεδρος του τμήματος Ψυχολογίας στο ΑΠΘ σημειώνει στη «ΜτΚ» πως «δεν μπορούμε να είμαστε η μοναδική χώρα που δεν διαθέτει μη κρατικά πανεπιστήμια. Ωστόσο, θα πρέπει να έχουν σοβαρά κριτήρια. Χιλιάδες παιδιά φεύγουν κάθε χρόνο για να σπουδάσουν στα εξωτερικό. Αυτά τα χρήματα και το δυναμικό θα μπορεί να μείνει και να επενδύσει εδώ. 

Στην Ελλάδα έχουμε πολλούς νέους διδάκτορες που δεν βρίσκουν θέσεις εργασίας». Η ίδια επισημαίνει ότι «τα τριετή κολλέγια για εμένα αποτελούν μεγαλύτερο πρόβλημα. Παρέχουν επαγγελματικά δικαιώματα, με επιβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνοντας εξετάσεις σε ορισμένα μόνο μαθήματα, σε δημόσια πανεπιστήμια. Τα κολλέγιο δεν υπόκεινται στο υπουργείο Παιδείας, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα. Αυτό δεν θα ισχύει στα μη κρατικά πανεπιστήμια», περιγράφει.

Οι προϋποθέσεις

Την ίδια ώρα, γονείς και μαθητές που είτε έχουν στείλει τα παιδιά τους για σπουδές στο εξωτερικό είτε ετοιμάζουν βαλίτσες για να φύγουν, μιλούν στη «ΜτΚ» για το εάν θα επέλεγαν τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Ο γιος του Β.Σ. σπουδάζει εδώ και δύο χρόνια στο Πολυτεχνείο της Καρλσρούης στη Γερμανία (Karlsruhe Institute of Technology). Αποφοίτησε από το Γερμανικό και επέλεξε να μην δώσει πανελλαδικές. 

«Η αλήθεια είναι πως ήθελα να του δώσω τη δυνατότητα να ανακαλύψει και μία άλλη κουλτούρα. Βέβαια, θα πρέπει να πω ότι στα πανεπιστήμια της Γερμανίας εισάγεσαι μεν με το απολυτήριο του Λυκείου αλλά, εάν κοπείς σε κάποιο μάθημα τρεις φορές, μετά σε διώχνουν από το πανεπιστήμιο και σε αποκλείουν από τις αντίστοιχες σχολές όλων των πανεπιστημίων της χώρας», εξηγεί. Ο ίδιος λέει πως εάν είχαν ιδρυθεί τα Μη Κρατικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα, ενδεχομένως θα τα επέλεγαν. «Θα το επέλεγα υπό την προϋπόθεση ότι οι διδάσκοντες είναι διδακτορικού επιπέδου και γίνεται μία σοβαρή και οργανωμένη δουλειά, αντίστοιχη του εξωτερικού».

Ο Αλέξανδρος Κοροκυθάκης φοιτά στη Γ’ Λυκείου στο International Baccalaureate Diploma Programme (IBDP), στο Κολλέγιο Ανατόλια. Περιγράφει πως τελειώνοντας την Α’ Λυκείου, με βαθμό απολυτηρίου άνω του 18, μπήκε στη διαδικασία να ερευνήσει τι παρέχουν τα ΑΕΙ και τι τα πανεπιστήμια του εξωτερικού, πάνω σε σπουδές Ηλεκτρολόγου Μηχανικού και Μηχανικού Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. 

«Παρόλο που οι παρεχόμενες γνώσεις είναι αντίστοιχες, τα εργαστηριακά μαθήματα στο εξωτερικό είναι ανώτερα. Δίνω το εξής παράδειγμα: υπάρχουν μαθήματα που αφορούν στο να γράφεις κώδικα, όπου στα ΑΕΙ στα πρώτα εξάμηνα, αυτό γίνεται με χαρτί και στυλό και όχι σε υπολογιστές». Ο ίδιος εξηγεί ότι ακόμη κι εάν είχαν ανοίξει τα μη κρατικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα, δεν θα τα επέλεγε. «Δεν υπάρχει αντίστοιχη επαγγελματική ανάπτυξη σε αυτούς τους κλάδους, ούτε ανάλογες οικονομικές απολαβές. Η αγορά εργασίας της Ελλάδας, προς το παρόν δεν μπορεί να απορροφήσει κάποια πτυχία. Από την άλλη, το πανεπιστήμιο της Μαδρίτης που έχω επιλέξει συνεργάζεται με τη Cisco, όπου όταν εγώ αποφοιτήσω, θα υπάρχει ανάγκη για εξειδικευμένη θέση εργασίας, με υψηλές απολαβές».

Ετοιμάζουν κινητοποιήσεις

Η Χριστίνα Σταμούλη, πρόεδρος του φοιτητικού συλλόγου Χημικού του ΑΠΘ περιγράφει ότι η επερχόμενη ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων, «θα είναι η ταφόπλακα των δημόσιων. Θα προχωρήσουμε σε γενικές συνελεύσεις, κινητοποιήσεις και καταλήψεις, σε συμπόρευση με τα εργατικά σωματεία, τους καθηγητές και τους εκπαιδευτικούς διότι το ζήτημα αφορά το σύνολο της κοινωνίας.

Οι φοιτητές δώσαμε ήδη μία πρώτη απάντηση με το κοινό ψήφισμα 115 φοιτητικών συλλόγων, όλων των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της χώρας». Επισημαίνει ότι «όπου έχουμε δημόσιο και ιδιωτικό φορέα, βλέπουμε τι επικρατεί. Είτε αφορά στην υγεία, είτε στην παιδεία (δημόσια και ιδιωτικά σχολεία). Για να υπάρχουν πελάτες στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, θα πρέπει τα δημόσια να υποβαθμιστούν ακόμη περισσότερο». 

Μεταξύ άλλων, το ψήφισμα των 115 φοιτητικών συλλόγων αναφέρει: «Ενώ εμείς για να σπουδάσουμε περνάμε χίλια δύο εμπόδια, άγχος, πανελλαδικές εξετάσεις με Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, πληρώνουμε ένα σκασμό λεφτά σε ενοίκια και άλλα έξοδα… η κυβέρνησή μας λέει ότι όποιος έχει λεφτά θα περνάει σε όποια σχολή θέλει και θα αγοράζει ισάξιο πτυχίο με το δικό μας. Παράλληλα βαφτίζουν πανεπιστήμια τα κολέγια που λειτουργούνε ήδη. Με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και το μεγάλο παζάρι πτυχίων που στήνεται, θα πουλιούνται και θα αγοράζονται πτυχία διαφορετικών ειδών, στη λογική «ότι πληρώνεις, παίρνεις», εντείνοντας την κατηγοριοποίηση σχολών, πτυχίων, αποφοίτων».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 31.12.2023